Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu’nun amaçladığı dış denetim sisteminin Sayıştay tarafından hangi etkinlikte gerçekleştirildiğini ortaya koymak ve sistemdeki problemleri belirtmek amacıyla hazırlanan bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır.

Birinci bölümde denetim kavramı, tarihsel gelişimi ve amacı açıklanarak denetimin hangi türler şeklinde gerçekleştirildiği izah edilmiştir.

İkinci bölümde Türkiye’de mali yönetim ve kontrol sistemi açısından reforma neden ihtiyaç duyulduğu, 5018 sayılı Kanun’un mali yönetim ve kontrol açısından ne tür yenilikler getirdiği irdelenmiştir.

Üçüncü bölümde ise, 5018 sayılı Kanun’un amaçladığı dış denetim sisteminin işleyişi idarelerimizin merak ettiği sorulara cevaplarla birlikte analiz edilmiştir.

Faydalı olması dileğiyle…

İÇİNDEKİLER.. i

KISALTMALAR DİZİNİ. v

GİRİŞ. 1

BİRİNCİ BÖLÜM... 4

1. DENETİM KAVRAMI. 4

1.1. DENETİM... 4

1.1.1. Denetim Kavramı, Tanımı ve Unsurları 4

1.1.2.Denetimin Tarihsel Gelişimi 8

1.1.3.Denetimin Amacı Ve İşleyiş Süreci 11

1.1.4.Denetimin Sınıflandırılması 13

1.1.4.1. Denetimi Gerçekleştiren Organ Açısından Denetimin Sınıflandırılması 13

1.1.4.1.1. Siyasal Denetim.. 14

1.1.4.1.2. Yargısal Denetim.. 15

1.1.4.1.3.İdari Denetim.. 17

1.1.4.1.4. Kamuoyu Denetimi 19

1.1.4.1.5. Ombudsman (Kamu Denetçiliği) Denetimi 21

1.1.4.2. Denetimin Amacı Açısından Denetimin Sınıflandırılması 23

1.1.4.2.1. Mali Tablolar Denetimi (Mali Denetim) 24

1.1.4.2.2. Uygunluk Denetimi 24

1.1.4.2.3.Performans Denetimi 25

1.1.4.3. Denetimi Gerçekleştiren Kurumun Statüsü Açısından Denetim.. 26

1.1.4.3.1. İç Denetim.. 27

1.1.4.3.2.Dış Denetim.. 28

1.1.4.3.3.Yüksek Denetim.. 29

1.1.4.3.3.1.Yüksek Denetim Kurumları 30

1.1.4.3.3.1.1. ABD’de Yüksek Denetim.. 32

1.1.4.3.3.1.2. İngiltere’de Yüksek Denetim.. 37

1.1.4.3.3.1.3. Fransa’da Yüksek Denetim.. 41

İKİNCİ BÖLÜM... 45

2. ÜLKEMİZDE YENİ KAMU MALİ YÖNETİM VE KONTROL SİSTEMİ. 45

2.1. 5018 Sayılı Kanuna Duyulan İhtiyacın Ortaya Çıkmasının Nedenleri ve 5018 Sayılı Kanunun Getirdiği Yenilikler.. 45

2.1.1. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nu İhtiyacının Ortaya Çıkması 45

2.1.2. 5018 Sayılı Kanunu’nun Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Sistemimize Getirmiş Olduğu Yenilikler. 48

2.2. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunundaki Temel Düzenlemeler.. 50

2.2.1. Kanunun Amacı ve Kapsamı 50

2.2.1.1. Kanunun Amacı 50

2.2.1.2. Kanunun Kapsamı 51

2.2.1.2.1. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Durumu. 55

2.2.1.2.2. Döner Sermeyeli İşletmelerin Durumu. 57

2.2.2. Kamu Maliyesine İlişkin Düzenlemeler. 58

2.2.2.1. Kamu Maliyesinin Temel İlkeleri 58

2.2.2.2.Hazine Birliği 59

2.2.3. Kamu Kaynağının Kullanılmasına İlişkin Düzenlemeler. 60

2.2.3.1. Mali Saydamlık. 61

2.2.3.2. Hesap Verme Sorumluluğu. 63

2.2.3.2.1. Hesap Verilebilirlik Kavramı 63

2.2.3.2.2. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’ndaki Hesap Verme Sorumluluğu ve Sorumlular. 65

2.2.3.2.2.1. Bakanların Sorumluluğu. 65

2.2.3.2.2.2. Üst Yöneticinin Sorumluluğu. 66

2.2.3.2.2.3. Harcama Yetkilisinin Sorumluluğu. 67

2.2.3.2.2.4.  Gerçekleştirme Görevlilerinin Sorumluluğu. 68

2.2.3.2.2.5 Muhasebe Yetkililerinin Sorumluluğu. 69

2.2.3.2.3. 5018 Sayılı Kanunda Hesap Verme Sorumluluğunun İşleyişi 71

2.2.4. Bütçe Sistemi 72

2.2.4.1. Orta Vadeli Harcama Sistemi, Stratejik Plan ve Performans Esaslı Bütçe  73

2.2.4.2. 5018 Sayılı Kanunun Getirmiş Olduğu Bütçe Sistemi 76

2.2.4.2.1. Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Plan. 77

2.2.4.2.2. Stratejik Plan. 78

2.2.4.2.3. Performans Programları ve Faaliyet Raporları 80

2.2.5. Muhasebe Sistemi 82

2.2.5.1. Dünya’da Uygulanan Devlet Muhasebe Sistemleri 83

2.2.5.2. Ülkemizde Uygulanan Devlet Muhasebe Sitemi 84

2.2.6. İç Kontrol. 86

2.2.6.1. İç Kontrol Kavramı 86

2.2.6.2. İç Kontrolün Amaçları 88

2.2.6.3. İç Kontrolün Yapısı ve İşleyişi 89

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM... 92

3.  KAMU MALİ YÖNETİM VE KONTROL SİSTEMİMİZDE.. 92

DIŞ DENETİM... 92

3.1. Sayıştay’ı tanıyalım... 92

3.1.1.Sayıştay’ın Tarihsel Gelişimi 92

3.1.1.1.Osmanlı Devletine Kadar Türk Devletlerinde Sayıştay Teşkilatı 92

3.1.1.2. Osmanlı Devleti Döneminde Sayıştay. 93

3.1.1.2.1. Tanzimat Öncesi Dönem.. 93

3.1.1.2.2. Tanzimat Sonrası Dönem.. 94

3.1.1.3. Cumhuriyet Döneminde Sayıştay. 97

3.1.2. Sayıştay’ın Statüsü, Örgüt Yapısı ve Özellikleri 100

3.1.2.1.Sayıştay’ın Anayasal Konumu ve Bağımsızlığı 100

3.1.2.1.1. Sayıştay Bir Yargı Kurumu Mudur? Yoksa Denetim Kurumu Mu?. 100

3.1.2.1.2. Sayıştay’ın Bağımsızlık Düzeyi’nin Değerlendirilmesi 102

3.1.2.2. Sayıştay’ın Örgütsel Yapısı ve İşleyişi 108

3.1.2.2.1. Sayıştay Başkanı ve Başkan Yardımcıları 108

3.1.2.2.1.1. Birinci Başkan. 108

3.1.2.2.1.2. Başkan Yardımcıları 109

3.1.2.2.2. Yargı ve Karar Organları 110

3.1.2.2.2.1. Daireler. 110

3.1.2.2.2.2. Daireler Kurulu. 111

3.1.2.2.2.3. Temyiz Kurulu. 112

3.1.2.2.2.4. Genel Kurul. 112

3.1.2.2.2.5. Rapor Değerlendirme Kurulu. 113

3.1.2.2.2.6. Denetim, Planlama ve Koordinasyon Kurulu. 114

3.1.2.2.2.7. Başsavcılık. 115

3.1.2.2.2.8. Yüksek Disiplin Kurulu. 116

3.1.2.2.2.9. Meslek Mensupları Yükseltme ve Disiplin Kurulu. 117

3.1.2.2.3. Denetim ve Denetim Destek Grup Başkanlıkları 117

3.1.2.2.4. Yönetim ve Destek Birimleri 118

3.1.3. Sayıştay Denetiminde Kim Kimdir?. 118

3.1.3.1. Denetim ve Raporlama Aşaması 118

3.1.3.2. Raporların Görüşülmesi Ve Hesap Yargılaması Aşaması 119

3.1.4. Sayıştay’ın Denetim Alanı, Görev ve Yetkileri 120

3.1.4.1.Sayıştay’ın Denetim Alanı 120

3.1.4.1.1.Belediye Şirketleri Sayıştay Denetimine Girdi Mi?. 121

3.1.4.1.2. Belediye Şirketlerinin Denetimi Nasıl Gerçekleşecektir?. 122

3.1.4.2. Sayıştay’ın Görevleri 122

3.1.5. Sayıştay Denetçileri’nin Yetkileri Nelerdir?. 124

3.1.6. Sayıştay  Denetçilerince Her Türlü Belge İstenebilir Mi?. 124

3.1.7. Denetim Esnasında Kamu İdarelerinin Nasıl Sorumlulukları Vardır?  125

3.1.8. Sayıştay Denetçilerince İstenilen Belgelerin Temin Edilmemesi Durumunda Nasıl Bir Müeyyide Uygulanacaktır?. 125

3.1.9. Sayıştay’a Her Yıl Sunulacak Belgeler ve Bilgiler Hakkındaki Sorular: 126

3.1.9.1.Sayıştay’a Her Yıl Sunulacak Belgeler ve Bilgiler Nelerdir?. 126

3.1.9.2.Defter, mali tablo, belge ve bilgilerin verilme yeri ve süresi nasıldır?  127

3.1.9.3.Defter, mali tablo, belge ve bilgilerin verilme usulü nasıldır?. 128

3.2. KAMU MALİ YÖNETİM VE KONTROL SİSTEMİNDE Dış Denetim... 128

3.2.1.Denetim.. 131

3.2.1.1. Düzenlilik Denetimi 131

3.2.1.1.1. Mali Denetim.. 132

3.2.1.1.1.1.Mali Denetim Kavramı, Amacı 132

3.2.1.1.1.2. Mali Denetimin Eski Sayıştay Denetiminden Farkı Nedir?. 134

3.2.1.1.1.3. Mali Denetim Süreci ve Mali Denetimin Sağlayacakları 135

3.2.1.1.2. Uygunluk Denetimi 139

3.2.1.1.2.1. Denetim Süreci 141

3.2.1.1.2.2. Yargılama Süreci 142

3.2.1.1.2.3. Sayıştay’da Doğrudan Dava Açılabilir Mi?. 143

3.2.1.1.2.4. Sayıştay’da Hesap Yargılamasına Katılabilir Miyim?. 143

3.2.1.1.2.5. Sayıştay İlamına Karşı İdare Mahkemelerinde Dava Açılabilir Mi?  144

3.2.1.1.2.6. Sayıştay İlamı Bir Karar Organınca Kaldırılabilir Mi?. 144

3.2.1.1.2.7. Sayıştay İlamının Tahsiline İlişkin İşlemler Nelerdir?. 145

3.2.1.1.2.8. Sayıştay İlamlarının Takibi Nasıl Sağlanmaktadır? Ve Sayıştay İlamlarının Takibinin Sağlanmasından Kimler Sorumludur?. 145

3.2.1.2. Performans Denetimi 146

3.2.1.3. Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma, Soruşturma ve İhtisas Komisyonlarından Gelen Talep Üzerine Gerçekleştirilen Denetim.. 150

3.2.2. Sayıştay Tarafından Gerçekleştirilen Denetimler Sonucu Hangi Raporlar Üretilecektir. 151

Sayıştay, denetim ve inceleme faaliyetleri sonucunda hazırlayacağı bu raporları, ilgili kanunlar ve ilgili yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar ve/veya ilgili kamu idaresine gönderir. 152

3.2.2.1. Genel Uygunluk Bildirimi 152

3.2.2.2. Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu. 154

3.2.2.3. Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu. 156

3.2.2.4. Mali İstatistikleri Değerlendirme Raporu. 157

3.2.2.5. Diğer Raporlar. 158

3.2.2.6. Raporların kamuoyuna duyurulması 159

3.2.2.6.  Sayıştay Tarafından Meclise Gönderilecek Raporların TBMM’de Görüşülmesi 160

3.2.3. Sayıştay Denetiminde Sorumlular Ve Sorumlulukları Nelerdir?. 161

3.2.3.1. Sorumlular ve sorumluluk halleri 161

3.2.3.2. Hesapların verilmesi, muhasebe birimlerinin ve muhasebe yetkililerinin bildirilmesi 162

3.2.3.3. Kamu idareleri ve görevlilerinin sorumluluğu. 163

3.2.4. Kurumların Mali Hüküm İçeren Yönetmelikleri Hakkında Sayıştay Mütalaası 164

KAYNAKÇA.. 167

ÖZGEÇMİŞ  176