Yeni birim fiyatın tespitinde Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesine istinaden bir hesaplama yapılabilmesi için öncelikle maddenin ikinci fıkrasında yer alan analizlerden uygun olanı maddede belirtilen öncelik sıralamasına uyulmak suretiyle kullanılmalıdır.

“(2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:

a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.

b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.

c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleriyle kıyaslanarak bulunacak analizler.

ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.”

İkinci fıkranın a bendinde yüklenicinin teklifinin ekinde idareye sunduğu rayiçlerden bahsedilmektedir ki meri mevzuata göre anahtar teslim götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde yükleniciler teklifleri ekinde idareye herhangi bir analiz veya rayiç sunmamaktadırlar.

Söz konusu fıkranın b bendinde ise; “İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.” ifadesine yer verilmiştir. Bu kapsamda gerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın gerekse de Milli Savunma Bakanlığı’nın söz konusu imalatlara ilişkin analizleri mevcuttur.

Milli Savunma Bakanlığı’nın zemin döşeme kaplaması yapılması imalatı için MSB 671 poz numaralı Bulancak Füme granit plak ile zemin döşeme kaplaması yapılması ve merdiven basamağı yapılması için de MSB 673 poz numaralı Granit (Bulancak Füme) ile merdiven basamağı yapılması analizlerine yer verilmiş olması ve idare tarafından yeni birim fiyat yapımında tercih edilmiş olması nedeni ile yapılacak yeni hesaplamada Milli Savunma Bakanlığı’nın adı geçen analizlerinin kullanılması gerektiği değerlendirilmektedir. Milli Savunma Bakanlığı analizlerinin seçilmesindeki diğer bir etken ise, kullanılmasından vazgeçilen malzemelerden biri olan Bulancak Füme granit taşın kullanıldığı analizler olmasıdır.  

Yine YİGŞ 22’nci maddesinin üçüncü fıkrası gereği yukarıda belirtilen Milli Savunma Bakanlığı analizlerine kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek fıkrada belirtilen rayiç kaynaklarından biri, birkaçı veya tamamı uygulanmak suretiyle eksilen-artan hesaplamasında kullanılacak yeni birim fiyatlara ulaşılabilecektir.

“a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler.

b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.

c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.

ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.”

Yukarıda yer alan rayiçler ilgili analizlere kaynakların verimli kullanılması dışında herhangi bir sıra gözetilmeksizin uygulanabilecektir. İlk bentte belirtilen rayiç kaynağı anahtar teslim götürü bedel ihale edilen işlerde bulunmamaktadır. İkinci bentte yer alan kaynaklardan A idaresinin ayrıca yayımlanmış rayiçleri bulunmamaktadır.

Bu kapsamda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 04.416/G007 poz numaralı Bulancak Füme Granit Cilalı (Giresun) (2cm x 30cm x serbest boy) adı ile Bulancak Füme granit taşa ilişkin yayımlanmış rayiçleri bulunmaktadır. Üçüncü bentte belirtilen rayiç kaynağı olarak idarenin daha önce gerçekleştirdiği yapım ihalelerinde söz konusu granit taşların kullanıldığı analizlere de rastlanamamıştır. Son olarak ise bahse konu yapı malzemelerinden; kullanımından vazgeçilenlerin ihale tarihi itibari ile yerine kullanılması öngörülenlerin ise uygulama ayına ait rayiç fiyatları evsafları belirtilmek suretiyle Ticaret ve Sanayi Odası’na yazı ile sorulmuştur. Oda tarafından bildirilen malzeme rayiçleri yukarıda belirtilen analizlere uygulanmak suretiyle ilgili imalatların yeni birim fiyatları hesap edilmiştir. Oda rayici Çevre ve Şehircilik Bakanlığı rayicinden daha düşük olduğundan ve piyasayı daha doğru yansıtacağı düşüncesiyle hesaplamalarda dikkate alınmıştır. Bu şekilde hesaplanan birim fiyatlara %25 yüklenici karı ve genel gider karşılığı da eklenerek nihai yeni birim fiyatlara ulaşılmıştır.

Yukarıda örnek bir olay üzerinden izah edilmeye çalışılan yeni birim fiyat yöntemi hem karmaşık hem uygulayıcıların en çok hata yaptığı alanlardandır. Ancak, unutulmaması gerekli en önemli unsur, yapılan imalata uygun rayiç ve analizlerle ödemelerin yapılması gerektiği, ayrıca yeni birim fiyatlarda kullanılacak birden fazla rayiç olması halinde en uygun olanının tercih edilmesi gerektiğidir.