CEZA VE TUTUKEVLERİ BÜNYESİNDE İŞLETİLEN YEDİEMİN DEPOLARININ KAPATILMASI (Mali Hukuk Sayı: 165, Mayıs-Haziran 2013)

1.YEDİEMİN KAVRAMI

Yediemin kelimesinin Türk Dil Kurumu sözlüğünde karşılığı “Birden çok kişi arasında hukuki durumu çekişmeli olan bir malın, çekişme sonuçlanıncaya kadar emanet olarak bırakıldığı kimse.” olarak açıklanmaktadır.[1]

Yediemin, tanım olarak ise hukuki durumu çekişmeli veya belirsiz olan bir malın veya malların, söz konusu çekişmelerin ya da belirsizliğin sona erdiği zamana kadar el konularak, el konulduğu andaki durumu ile muhafazasını temin etmek üzere ve/veya bu muhafazanın gerektirdiği ölçüde idare ve/veya işletilmesi için tevdi edildiği ve çekişme ya da belirsizlik sona erdiğinde ve hukuken iadeyi talebe yetkili kişi talep ettiğinde, anılan hak sahibi olan kişiye teslim aldığı durumu ile söz konusu mal ya da malları vermekle yükümlü olan kişi[2] olarak tanımlanmaktadır.

Ülkemiz uygulamasında İcra Müdürlükleri tarafından yapılan icra işlemleri sonucunda haczedilen malların teslim edildiği kişi yediemin olarak bilinmekte ve bu kişilerde depo hizmeti sunmaktadırlar. Yedieminler şahıs olarak hizmet verirler. Diğer bir anlatımla tüzel kişi yani şirket olmazlar. Çünkü, haczedilen mallar yediemin olan şahsa emanet edilmektedir.[3]

2. İŞ YURTLARI KURUMUNA BAĞLI İŞ YURTLARININ YEDİEMİNLİK FAALİYETLERİ

Yukarıda ifade edildiği üzere yedieminlerin tüzel kişi olma imkanı bulunmamaktadır ancak ülkemizde özel yedieminlerin dışında iş yurtları kurumuna bağlı yediemin depoları da bulunmaktadır.

2004 sayılı İcra İflas Kanununun 88. maddesinin 4. fıkrasında “Adalet Bakanlığı, mahcuz malların muhafazası için uygun göreceği yerlerde depo ve garaj açabileceği gibi; Adalet Teşkilatını Güçlendirme Vakfına da açtırabilir veya işletme hakkını verebilir. Alınacak depo ve garaj ücretleri Adalet Bakanlığınca belirlenir. Bu yerlerin çalışma esas ve usulleri yönetmelikte gösterilir.” Hükmü ve Adalet Bakanlığı da Mahcuz Malların Muhafaza Edileceği Depo Ve Garajların Çalıştırılmasına Dair Yönetmelik doğrultusunda yediemin faaliyetlerini sürdürmektedir.

Bu kanun ve yönetmelik hükümleri kapsamında iş yurtlarının yedieminlik faaliyetlerini düzenlemek amacıyla İş yurtları Kurumuna Bağlı İş yurdu Müdürlüklerince Mahcuz Malların Muhafaza Edileceği Depo Ve Garajların Çalıştırılmasına Dair İlke Kararları düzenlenmiştir. Bu kararların “Tanımlar” başlıklı 2 inci maddesinde;

“a) İş yurtları Kurumu: Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş yurtları Kurumunu,

b) Depo ve Garaj: Mahcuz malların muhafaza edileceği yerleri,

c) Mal: İcra dairelerince haciz edilen her türlü eşya ve maddeleri. ifade eder.” Hükmü,

3 üncü maddesinde “İş yurtları Kurumu Yüksek Kurulu, icra dairelerince haczedilen malların muhafaza edilmesi için, ceza ve infaz kurumu içinde veya uygun göreceği yerlerde, iş yurdu yönetim kurulunun önerisi üzerine, iş yurdu faaliyeti olarak depo ve garaj açabilir.”, hükmü yer almaktadır.

Adalet Bakanlığı da Mahcuz Malların Muhafaza Edileceği Depo Ve Garajların Çalıştırılmasına Dair Yönetmelik ve Mahcuz Malların Muhafaza Edileceği Depo Ve Garajların Çalıştırılmasına Dair İlke Kararları hükümlerine göre cezaevleri bünyesinde yedieminlik faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu hükümlere göre yürütülen yedieminlik iş kolu faaliyetine ilişkin olarak depo ve garajların nitelikleri, hangi malların depolara alınacağı, depolara mahcuz malların giriş ve çıkışların nasıl yapılacağı, idare adına kimlerin depo ve garajlarda görev yapacağı ve bu mahallerdeki tutulacak defterler, kartonlar ve kullanılacak basılı kağıtlar düzenlenmiştir.

3. YEDİEMİNLİK FAALİYETLERİNİN DENETİMİ

Bahse konu Mahcuz Malların Muhafaza Edileceği Depo Ve Garajların Çalıştırılmasına Dair İlke Kararları’nın “Denetim” Başlıklı 11 inci maddesinde; “Adalet müfettişleri ve kontrolörler cezaevi işyurdunda yapacakları denetim sırasında; depo ve garajlara mahcuz eşyaların alınması, saklanması ve geri verilmesi işlemlerinde ilke kararları hükümlerine riayet edilip edilmediğini inceler. Ayrıca Cumhuriyet başsavcısı ve işbölümü cetvelinde görevlendirilen Cumhuriyet savcısı gözetim ve denetim görevini yerine getirir.” Denilerek denetimin kendi merkezi denetim elemanları ve cumhuriyet başsavcılığı ile yerine getirileceği belirtilmiştir.

Ayrıca yine ilgili Kararların “Diğer Hususlar” başlıklı 26. maddesinde “Diğer hususlarda, Mahcuz Malların Muhafaza Edileceği Adalet Bakanlığı Depo ve Garajların Çalıştırılmasına Dair Yönetmelik hükümleri uygulanır”. Hükmü,

Mahcuz Malların Muhafaza Edileceği Adalet Bakanlığı Depo ve Garajların Çalıştırılmasına Dair Yönetmeliğin “Sayıştay Denetimi” başlıklı 29 uncu maddesinde; “Depo ve Garaj amiri, Ayniyat Talimatnamesinin 58. maddesi gereğince her mali yılsonunda hesaplarını evrakı müsbitleri ile Sayıştay'a gönderir.” Hükmü yer almaktadır.

18.01.2007 Tarih ve 26407 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Taşınır Mal Yönetmeliği’nin “Önceki mevzuata göre sonuçlandırılmış” işlemler başlıklı Geçici 3 üncü maddesinde; “Kamu idareleri tarafından 1/1/2006 tarihinden bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihe kadar Ayniyat Talimatnamesi veya Ayniyat Talimatnamesine dayanılarak çıkarılmış özel yönetmeliklerinin hükümlerine göre sonuçlandırılmış olan taşınır işlemleri, mevzuatına uygun olarak yapılmış kabul edilir. Diğer düzenleyici mevzuatta Ayniyat Talimatnamesine yapılan atıflar, bu Yönetmeliğe yapılmış sayılır.” Denilmektedir.

Doğal olarak Adalet Bakanlığı bünyesinde İş yurtları Kurumuna Bağlı İş yurdu Müdürlüklerince işletilen yedieminlik müessesesinde bulunan malların taşınır mal yönetmeliğine göre taşınır yönetim dönemi hesabı ile birlikte her mali yılın sonunda Sayıştay’a gönderilmeleri gerekmektedir.

4. İŞ YURTLARI UHDESİNDE İŞLETİLEN YEDİEMİNLİK KURUMUNUN ÖZEL YEDİEMİNLERE DEVRİ

İş yurtları bünyesinde işletilen mahcuz mal deposunun tasfiyesini teminen Adalet Bakanlığı İş yurtları Kurumu Daire Başkanlığı tarafından B.03.1.İŞY.0.00.02.02.R/2060/12625 sayılı yazı ile mevcut yediemin işkolu faaliyetlerini en kısa sürede sonlandırması gerektiği, tüm iş yurtlarına duyurulmuştur. Bahse konu yazıda; ceza infaz kurumu uhdesindeki mahcuz malların özel yediemienlere devredileceği, bunun için ilgili icra müdürlükleriyle irtibata geçilmesi, yapılacak devirde haczi/satışı düşen malın biriken muhafaza bedelinden feragat edilebileceği, haczi/satışı düşmemiş olanların devrinde ise alınacak ücretin hesabında kurumun birikmiş muhafaza ücreti, malın mevcut hali ve satış durumu da göz önünde bulundurulması ancak ücret tarifesinin altına bir bedelle devir yapılabileceğinin bilinerek, yapılacak devrin protokole bağlanarak belirli bedel karşılığında özel yediemin depolarına devretmeleri gerektiği düzenlenmiştir.

Bu suretle yedieminlik işletmeciliğine son veren ve tasfiye eden cezaevleri bulundukları bölgedeki yedieminlerle görüşmek kaydıyla, devredecekleri malları tüm ücret alacağı ile birlikte en yüksek teklifi veren özel yediemin depo ve garaj işletmecisine muhafaza ettikleri malları devrederek yedieminliklerini nihayete erdirmeye[4] başlamışlardır.

5. YEDİEMİNLİK FAALİYETİNİN ÖZEL YEDİEMİNLERE DEVRİNİN 2886 DEVLET İHALE KANUNU KARŞISINDAKİ DURUMU

Bilindiği üzere yasa koyucu istisnalar dışında kamunun harcamayı gerektiren bütün ihale ve sözleşmelerini çıkartılan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile yeniden düzenlemiş, bunun dışındaki ihaleleri söz konusu düzenlemelerin dışında bırakmıştır. Kamu İhale Yasasının 68. maddesinde ise Kanun kapsamında yer alan işlerin ihalelerinde 2886 sayılı Devlet İhale Yasasının uygulanmayacağı belirtilmiş, diğer kanunların da Devlet İhale Kanunundan muafiyet tanıyan hükümleri ile bu Kanuna uymayan hükümlerinin uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır. Buna göre, mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinde, yani kamunun para harcamasını gerektiren işlerinde sadece 4734-4735 sayılı Yasalar uygulanacak, harcamayı gerektirmeyen işlerde yani gelir getirici işlerde ise 2886 sayılı Devlet İhale Yasası hükümleri uygulanacaktır.[5]

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 1. maddesi ile Kanunun kapsamı “Genel bütçeye dahil idarelerle, katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür.”şeklinde belirlenmiştir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerini kapsamı altına alarak, 2886 sayılı Kanunun bu hususlarla ilgili hükümlerini yürürlükten kaldırmıştır. Dolayısıyla yukarıda anılan kapsam maddesini “1-Genel bütçeye dahil dairelerin, 2-Katma bütçeli idarelerin, 3- Özel idarelerin, 4-Belediyelerin mal veya hizmet alımları ile yapım işleri dışında kalan alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre yürütülür.” şeklinde algılamak gerekir.[6]

Doğal olarak, bahse konu iş yurtları yedieminlerinin özel yedieminlere devir işlemi, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamı arasında yer almaktadır. Bu hususa ilişkin herhangi bir istisna ve muafiyet hükümleri, tabi olduğu 2886 Devlet İhale Kanunu ve diğer mevzuat hükümlerinde belirtilmemiştir. İş yurtları kurumunca protokol ile yediemin işkolu faaliyetini sonlandırma işlemi gelir getirici nitelikte olduğundan 2886 Devlet İhale Kanunu hükümleri çerçevesinde yerine getirilmelidir.

5.1. DEVİR İŞLEMİNİN TABİ OLDUĞU İHALE USULÜ

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında yer alan iş Yurtları yediemin depolarının devir işlemi hangi ihale usulüyle devredilecektir? Devlet İhale Kanununda dört farklı ihale usulü belirtilmiştir, bunlar; kapalı teklif usulü, belirli istekliler arasında kapalı teklif usulü, açık teklif usulü, pazarlık usulü, yarışma usulüdür. Kanunda her bir ihale usulüne ilişkin gerekli şartlar ve açıklamalar yapılmıştır. Kanımızca yediemin devir işlemi pazarlık usulüyle kanun kapsamında yer almaktadır. Çünkü Adalet Bakanlığı İş Yurtları Kurumu Daire Başkanlığı tarafından B.03.1.İŞY.0.00.02.02.R/2060/12625 sayılı yazı ile mevcut yediemin işkolu faaliyetlerinin özel yedieminlerle görüşülüp devrini içermektedir. Kanun maddesinde de pazarlık usulüne ilişkin olarak ” Pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde teklif alınması belli bir şekle bağlı değildir. İhaleler, komisyon tarafından işin nitelik ve gereğine göre. Bir veya daha fazla istekliden yazılı veya sözlü teklif almak ve bedel üzerinde anlaşmak suretiyle yapılır.” Hükmü yer almaktadır.

Ayrıca Kanunda pazarlık usulüyle yapılacak işlemler belirtilmiştir. 51 inci maddenin (a) bendinde “Yer, özellik (askeri birliklerin kuruluş özellikleri dahil) ve nitelikleri itibariyle her yıl Genel Bütçe Kanununda gösterilecek belli tutarları aşmayan ve süreklilik göstermeyen, bu Kanunun 1 inci maddesinde gösterilen işler” in pazarlık usulüyle yapılabileceği belirtilmiştir. Bu hüküm ölçek olarak küçük miktarda veya hurdaya dönüşmüş taşınırların biriktiği dolayısıyla düşük bedelli yediemin depolarının devri için kolaylık sağlamaktadır.

Yine Kanunun (l) bendinde “Tek kişi veya firma elinde bulunan taşınır mal, hak ve hizmetlerle, belirli taşınmaz malların alımı veya kiralanması” durumunda pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla bu hüküm doğrultusunda tek bir özel yediemin bulunan kentlerde de pazarlık usulü ile ihaleye çıkılması mümkün görülmektedir.

6. SONUÇ

Adalet Bakanlığı ceza infaz kurumları bünyesinde oluşturulan yediemin depolarının tasfiyesi, yıllardır atıl kalmış, ekonomik ömrünü yitirmiş bu nedenle muhafazasının anlamının kalmadığı mahcuz malların fiziken ortadan kalkması ve yaşanacak olan olumsuzlukların önüne geçilmesi için olumlu bir adımdır. Ancak burada göz ardı edilmemesi gereken husus yediemin devir işleminin özel yedieminlere protokol ile değil Devlet İhale Kanunu mevzuatı hükümleri çerçevesinde ihale ile devredilmesi gerektiğidir. Sonuçta iş yurtları bütçesine gelir getirici nitelikte bir işlem olduğundan ihale usulünün uygulanması ortaya çıkması muhtemel risklerin de önüne geçecektir. Kanun hükümleri çerçevesinde devredilen yediemin depoları devir işlemi hem kamu görevlilerini hem de devralan özel yedieminleri rahatlatıcı bir uygulama olacaktır. Çok düşük bedeller karşılığında devredilecek veya ihale masraflarını karşılamayacak kadar, eskimiş, hurdaya dönmüş, çoğu özel yedieminlerin devir almaya yanaşmadığı taşınırlar bile olsa tüm ülke çapında uygulanacak olan ve mevzuatta ihale ile devredilmesi kesin olan bu işlemin protokol ile değil, belirli kural çerçevesinde dizayn edilmiş olan ihale mevzuatı hükümleri doğrultusunda gerçekleştirilmelidir.

[1]Ruknettin KUMKALE, “Yediemin Müessesi”,http://www.isvebilgi.com/content/139-171-/40-49/YED%C4%B0EM%C4%B0N+M%C3%9CESSESES%C4%B0.aspx, Erişim Tarihi 18.04.2013

[2]K. Haluk ERUYGUR, “Medeni Usul ve İcra İflas Hukukunda Yedieminlik”, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara, 2005, s.5

[3]Ruknettin KUMKALE, a.g.e.,

[4] Mustafa BİRCAN, “Adalet Bakanlığı Yedieminliği Bırakıyor”, http://www.yediemin.net/adalet-bakanl-uecret-tarifeleri/67-adalet-bakanlii-yedemnl-birakiyor.html, erişim tarihi: 24.04.2013, s.1,

[5] Abdullah UZ,”İhale Konusu Hukuki İşlemler Bakımından 4374 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun Kapsamı ve Gelir/Hasılat Paylaşımı Uygulaması:”İddaa” Örneği”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 57, Sayı 1, 2008, s.186

[6] Erkan KARASLAN, “Kamu İhale Mevzuatında Kapsam Sorunsalı”,www.erkankaraaslan.org, erişim tarihi: 24.04.2013, s.1