4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 9 uncu maddesine göre; yapım işlerinde yüklenici; işyerlerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde, işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi risklere karşı, geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreye ilişkin ise kapsamı ihale dokümanında belirtilen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta yaptırmak zorundadır.

Yapılacak sigortanın süresi işyeri teslimi ile başlamakta ve geçici kabul ile bitmektedir. Burada bu konuyla ilgili genişletilmiş bakım devresi kavramının da altının çizilmesi gerekir. Geçici kabulden sonra devreye giren ve iş sahibinin kullanımından kaynaklanmayan sorunlar da bu kapsamda güvenceye alınmaktadır.

Kanunda sigorta kavramının esas itibarıyla yükleniciyi ve dolayısıyla idareyi korumak amacıyla getirildiği görülmektedir. Çünkü Yapım İşleri Genel Şartnamesine göre geçici kabulü yapılmayan bir işte ortaya çıkacak her türlü sorun yükleniciye aittir. Yüklenici tarafından eser iş sahibine teslim edilmedikçe sorumluluk yükleniciye ait olacaktır. Bu genel kural YİGŞ’nin birçok maddesinde karşımıza çıkar. Bu durumda yüklenicinin de iradesi haricinde ortaya çıkan afetlerin yükleniciyi zor durumda bırakmaması, işi yarım bırakmaması amacıyla sigorta uygulaması getirilmiştir.

Yüklenici tarafından yaptırılacak All risk ve mali mesuliyet sigortalarının bazı özellikleri bulunmaktadır.

1. Sigortaya esas alınacak bedeller, işin kendisi için sözleşme bedeli, her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ve benzeri için ise piyasa rayiçlerine göre hesaplanan bedellerdir. Ödenen toplam hakediş tahakkuk tutarının (fiyat farkları dahil) poliçedeki sigorta bedelini aşması ve/veya poliçede öngörülen sigorta bitiş tarihinin süre uzatımı veya cezalı çalışma sebebiyle aşılması hallerinde, zeyilname ile sigorta bedelinin artırılması ve/veya sigorta süresinin uzatılması zorunludur.

2. Sigorta poliçesinde; idare işveren sıfatıyla, yüklenici işi gerçekleştiren sıfatıyla yer almalı, alt yüklenicilerin vereceği zararların da teminat kapsamı dahilinde olduğu belirtilmelidir. Kıymetlerin sigortalanmasında aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınarak muafiyet ve koasürans uygulamalarına yer verilebilir:

• Tüm riskler için uygulanabilecek muafiyet oranı azami % 2’dir.
• Deprem, sel, su baskını, toprak kayması ve terör riskleri için uygulanabilecek koasürans oranı azami %20’dir. Bunun dışında kalan riskler için koasürans uygulanmaz.
• Muafiyet ve koasürans kısmına isabet eden hasarların karşılanması yüklenicinin sorumluluğundadır.

3. Sigortalara ilişkin poliçelerin, idarenin yazılı izni dışında; genişletilmiş bakım devresi teminatı hariç, poliçenin geçici kabul tarihinden önce iptal edilemeyeceği ve süresinin kısaltılamayacağı, genişletilmiş bakım devresi teminatının ise kesin kabul tarihinden önce iptal edilemeyeceği hükmünü taşıması ve ilk hakediş raporunun düzenlenip tahakkuka bağlanmasından önce idareye verilmesi gerekir. Aksi halde hakediş tutarı ve öngörülmüş ise avans ödenmez. Sigorta primlerinin ödendiğine ve sigorta sözleşmesinin yürürlükte olduğuna dair sigortacıdan alınacak bir belgenin her hak edişin tahakkuka bağlanmasından önce idareye sunulması zorunludur.

4. Mali Mesuliyet Sigortası: İşin devamı sırasında işyerinde yapılacak çalışmalar nedeniyle, işçilerle çevre halkının kazaya uğramalarını, zarar görmelerini ve işlerde zarar ve hasar meydana gelmesini önleyici tedbirlerin alınmasından da yüklenici sorumlu olup, alınan bütün tedbirlere rağmen, yüklenicinin yaptığı işlerden dolayı üçüncü kişilerin kendilerine veya mallarına zarar verilmesi ihtimaline karşı mali mesuliyet sigortası yaptırmakla da yükümlüdür. Mali mesuliyet sigorta bedeli olarak, bu konuda sigorta şirketlerinin uygulamalarında kullandığı bedeller esas alınır. Uygulamada mali mesuliyet sigortalarının yapılmadığı görülmektedir. Bu durum mevzuat açısından sakıncalıdır.

5. Sözleşmenin feshi veya tasfiye halinde bu sigortalar; fesih veya tasfiye olur tarihinden başlamak üzere iş, yeni yükleniciye ihale edilinceye kadar devam ettirilir ve bu süreye ait sigorta giderleri idare tarafından karşılanır.

Yukarıda belirtilen sigorta uygulamaları geçici kabul öncesinde işin ve işyerinin güvenceye alınmasıyla ilgilidir. Uygulamada yüklenicilerin bazılarının bu sigortaları yaptırmadıkları görülmektedir. Eğer sözleşme süreci içerisinde bu sigortaların yapılmadığı tespit edilirse, yüklenicilere ihale dokümanına aykırı hareketten dolayı ihtar çekilip sözleşme fesih süreci başlatılabilecektir. Ancak, geçici kabulün veya kabulün yapılmasından sonra bu sigortaların yapılmadığının tespiti halinde herhangi bir işlem yapılmasına gerek olmadığı gibi, yapılmayan sigortalardan dolayı da yüklenici veya idarenin kusurundan da bahsedilemeyecektir.

Ancak, işin bedeli içerisinde bu sigortalar bulunduğundan ve kabulü yapılmasına karşın yaptırılmayan sigortalardan dolayı, yükleniciden kesinti yapılması gerekir. Çünkü sözleşme bedeli içerisinde yer verilen bir gider unsuru yüklenici tarafından yerine getirilmemiştir.