YAKLAŞIK MALİYETİN ÜZERİNDEKİ TEKLİFLER KABUL EDİLİR Mİ? KABUL EDİLİRSE SORUMLULUK KİME AİT OLUR?

4734 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinde yaklaşık maliyet şu şekilde ifade edilmektedir: “Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyet belirlenir ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilir. Yaklaşık maliyete ihale ve ön yeterlik ilânlarında yer verilmez, isteklilere veya ihale süreci ile resmî ilişkisi olmayan diğer kişilere açıklanmaz.” Bu tanımdan hareketle yaklaşık maliyetin üç önemli özelliğinin bulunduğu net olarak ortaya çıkmaktadır:

-     Her türlü fiyat araştırması yapılması,

-     Dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilmesi,

-     Gizliliğinin muhafaza edilmesi.

Bu üç özellik birbiriyle de irtibatlı olan temel özelliklerdir. Örneğin, gizliliği muhafaza edemezseniz yaklaşık maliyetin her türlü fiyat araştırması yapılması suretiyle belirlenmiş olmasının bir anlamı kalmayacaktır. İlave olarak ise, her türlü fiyat araştırması yapılmamış olmakla birlikte, gizliliğin muhafaza edilmiş olması halinde bu hatadan dolayı ihale sakatlanmayacaktır. Çünkü yaklaşık maliyetin mantığını anlamak için nerelerde kullanıldığına bakmak gerekir. Yaklaşık maliyet, ilan sürelerinin belirlenmesinde, yeterlik kriterlerinin tespit edilmesinde, aşırı düşük teklif sorgulamalarında, ihale konusu işe ilişkin ödeneğin bulunup bulunmadığı konularında idarelerce dikkate alınmaktadır. Yaklaşık maliyetin firma teklifleriyle ilgisi yoktur. Hatalı yaklaşık maliyet tespiti kendisini özellikle ihalelerin yeterlik kriterlerinde ve ilan sürelerinde göstermektedir. Gizliliği muhafaza edilen bir yaklaşık maliyetin hatalı belirlenmiş olmasının ihale açısından bir anlamı olmayacaktır. Yaklaşık maliyet tutarının gizlenmesinin ve isteklilere duyurulmamasının makul, geçerli ve rasyonel sebeplere dayandığı bir gerçektir.

Bilindiği üzere ülkemizde uzun yıllar idarece tespit edilen tahmini bedel üzerinden isteklilerce indirim yapılan bir sistem uygulana gelmiştir. Bu sistemde idarece tespit edilen bedel tavan kabul edilir ve istekliler bu bedel üzerinden azami indirimi yapacak şekilde yarışırlardı. Zaman zaman % 50 – 90 arasındaki oranlarda dahi indirimlerde bulunulduğu, yüksek indirimler dolayısıyla işlerin tasfiye edildiği, suiistimallerin yapıldığı sistemin eleştirilen tarafları olarak dile getirilirdi. Bu sistemin eleştirilen ve 4734 sayılı Kanunun genel gerekçesinde de Kanunun hazırlanma nedenleri arasında sayılan husus, idarenin tek yanlı hazırladığı ve çoğu zaman gerçekçi olmayan bedelin tavan kabul edilmesi, bu tavan bedelin empoze edilmesi dolayısıyla isteklilerin kendi bağımsız tekliflerini sunamamaları ve idarece ilan edilen bedelden etkilenerek işin yapılabilirlik ölçüleri dışında indirimde yarışmalarıdır.

Böyle bir yapı içerisinde idarenin tespit ettiği bedelin açıklandığı her durumda istekliler bu tutarı referans alacaklar ve kendi bağımsız tekliflerini bir tarafa bırakmak suretiyle olabildiğince düşük teklif vermeye gayret edeceklerdir.

Kanun, yaklaşık maliyetin isteklilere duyurulmamasıyla esasında bu mahzuru önlemeyi amaçlamakta, isteklileri işin gerçek maliyetiyle ilgili çalışmaya sevk etmekte ve bu çalışma sonucu ulaştıkları kendi bağımsız tekliflerini sunma imkânını vermektedir. Yine isteklilere aslolanın yaklaşık maliyet tutarı olmadığını, teklif edilen bedellerin değerlendirilmesi sonucu ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirleneceği ve hatta ekonomik açıdan en avantajlı teklif olarak kabul edilebilecek nitelikte ise yaklaşık maliyet tutarının üzerindeki teklif sahibine de ihalenin bırakılabileceği güvenini vermektedir.

Yaklaşık maliyet bir referanstır. İhalenin gerçekçi fiyatlara yapılıp yapılmadığını tespit etmek açısından kullanılan bir araçtır. Bu gerçekten kaynaklı olarak, Kamu İhale Genel Tebliğinde yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflere dahi ihalelerin verilebileceği şu şekilde belirtilmektedir:

“16.3. Yaklaşık maliyetin üzerindeki teklifler

16.3.1. Yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflerin kabul edilip edilemeyeceği hususunda tereddütler olduğu anlaşılmaktadır. İhale komisyonu;

1. a) Yaklaşık maliyet hesaplanırken değerlendirilmeyen her hangi bir husus olup olmadığını,
2. b) Yaklaşık maliyet güncellenerek tespit edilmişse, güncellemenin doğru yapılıp yapılmadığını,
3. c) Verilen teklif fiyatlarının piyasa rayiç fiyatlarını yansıtıp yansıtmadığını,

Sorgulayarak verilen teklifleri yaklaşık maliyete göre mukayese eder ve bütçe ödeneklerini de göz önünde bulundurarak, teklif fiyatlarını uygun bulması halinde ekonomik açıdan en avantajlı teklifi ve varsa ikinci teklifi belirlemek veya verilen teklif fiyatlarını uygun bulmaması halinde ihalenin iptaline karar vermek hususunda takdir yetkisine sahiptir.

16.3.2. Yaklaşık maliyetin üzerinde olmakla birlikte teklifin kabul edilebilir nitelikte görülmesi halinde idarenin ek ödeneğinin bulunması veya ilgili mali mevzuatı gereği ödenek aktarımının mümkün olması durumlarında teklifler kamu yararı ve hizmet gerekleri de dikkate alınarak kabul edilebilir. Bu durumda sorumluluk idareye aittir.”

Söz konusu Tebliğ 20.08.2011 tarihinde yayımlanmış olmakla birlikte, ifade ettiği cümleler değişen kanun maddeleriyle ilgili olmayıp, 4734 Sayılı Kanunun ilk çıktığı andan itibaren yürürlükte olan yaklaşık maliyete ve bunun üzerindeki tekliflere bakışla ilgili olduğundan dolayı, burada ele alınmasında ve üzerinde durulmasında gerek vardır. Kamu İhale Kurulu’nun 13.07. 2009 tarihli ve 2009 /UM.I-1875 sayılı kararında da teklifin, yaklaşık maliyetin üzerinde olmakla birlikte, kabul edilebilir nitelikte görülmesi halinde idarenin ek ödeneğinin bulunması veya ilgili mali mevzuatı gereği ödenek aktarımının mümkün olması durumlarında teklifler kamu yararı ve hizmet gerekleri de dikkate alınarak kabul edilebileceği ifade edilmektedir.

Görüleceği üzere, yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflere dahi ihale verilebilmekte ve kamu yararının da dikkate alınması gerektiği özellikle ifade edilmektedir. Şimdi böyle bir yapı içerisinde yaklaşık maliyetin üzerinde olan bütün ihalelerde kamu zararı bulunduğunu iddia etmek ne kadar hakkaniyetli olacaktır ve kamu yararı ilkesi ve mevzuatla ne kadar örtüşecektir?

İhalelere katılan firmalar kendilerine bakar tarafıyla tekliflerini oluştururlar, yaklaşık maliyet gizlidir ve gizliliği muhafaza edildiği için buna göre değil, kendi gerçekçi maliyetlerine göre tekliflerini sunarlar.

Yaklaşık maliyetin gizli olduğu ve istekliler tarafından bilinmediği böyle bir ortamda, yaklaşık maliyete kıyasla bir karar vermek 4734 sayılı Kanunun getiriliş gayesine uygun değildir. Ayrıca, burada önemli olan konu yaklaşık maliyetin ihaleye giren firma tarafından bilinmediğidir.

Kamu İhale Kurulu’nun 02.02.2012 tarih ve 2012/MK-26 sayılı kararda “Yukarıda anılan mevzuat hükmü ve gerekçesinde belirtildiği üzere, yaklaşık maliyetin üzerindeki bir teklifin kabul edilip edilemeyeceği noktasında belli koşullar dahilinde idarelere takdir yetkisi tanındığı, ancak bu takdir yetkisi madde metninde belirtilen yükümlülüklerin de yerine getirilmesi koşuluyla nihai olarak idarelere ya teklifleri kabul etme ya da ihaleyi iptal etme hakkı ile sınırlandırıldığı,” ifadesi yer aldığı görülmektedir. Söz konusu Kamu İhale Kurulu Kararı ve Kamu İhale Genel Tebliği’nin 16.3.2. maddesi bir arada değerlendirildiğinde idarelerin yaklaşık maliyetin üzerinde olan teklifleri kabul edebileceği, kabul etmesi durumunda ise sorumluluğun yükleniciye değil idareye ait olacağı kesin bir ifade ile belirtilmektedir.

 İHALE HUKUKUNA İLİŞKİN TÜM SORULARINIZ İÇİN 0535 645 00 20. HEMEN ARAYIN