TAŞIT KİRALAMA ESAS ve USULLERİ YİNE DEĞİŞTİ, SORUN ÇÖZÜLDÜ MÜ?

1. Taşıt Kiralamalarında Var Olan Sorun: Taşıt kiralama ihaleleri şoför gideri dahil veya hariç yapılmaktadır. Her iki duruma yönelik olarak 2 Kasım 2014 tarihinde düzenleme yapılmış ve aylık ödeme bedeli üzerinden yapılacak ödemelere sınırlamalar getirilmiştir. Ancak, özellikle şoför giderleri dahil taşıt kiralama ihalelerinde sorunlar daha fazla ortaya çıkmış, şoförlere verilecek ücretler ile idarelerce yapılacak ödemeler netliğe kavuşmamıştır.

2 Kasım 2014 tarihinden sonra yapılan ihalelerin önemli bir kısmı hatalıdır ve mevzuata aykırı olarak sözleşmeleri yürütülmektedir. Düzenlemenin şoför ücretlerine olan etkisi ile birlikte fazla mesai, yemek, yol, resmi tatillerde çalışma ve işveren primlerinin nasıl ödeneceği tereddüt konusu olmuştur. Bu süre içerisinde Maliye Bakanlığından görüşler sorulmuş ve verilen görüşler ile idarelerdeki ihale uygulamaları ortada ciddi bir sorun olduğunu göstermiştir.

2. Taşıt Kiralama Usul ve Esaslarında Yapılan Değişiklik: Daha önce yazılan analizler de dikkate alınmak şartıyla, 6 Kasım 2015 tarihinde yapılan değişiklikle Taşıt Kiralama Usul ve Esaslarına bir bent ve bir fıkra eklenmiştir.

“c) Şoför gideri dahil taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli hesabında yemek, yol, resmi tatil ücreti ve benzeri giderler de dahil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacak; işveren maliyeti kapsamında yer alan sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası işveren payı ( % 20,5) ve işsizlik sigortası işveren payı (% 2) ile işçilik maliyeti üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler (% 4) ise idarelerce ayrıca ödenecektir.”

“(2) Bu Esas ve Usullerin uygulanması ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”

3. Yapılan Değişikliğin Yansımaları: Taşıt kiralama usul ve esaslarında yapılan değişikliğin neticeleri şu şekilde karşımıza çıkmaktadır:

• Yapılan düzenleme ödemeye yöneliktir ve aylık idarelerce ödenecek bedele sınırlama getirmektedir. Ancak, ödemenin ihalenin kendisinden ayrı düşünülmesi söz konusu olamayacağı için ihaleleri de doğrudan etkilemektedir.
• Taşıt kiralanmasına ilişkin usul ve esasların hiçbir yerinde şoför ücretlerine yönelik doğrudan bir düzenleme yer almaz. Bu sebeple şoför ücretlerinin en fazla brüt asgari ücretin % 50 fazlası olacağı yaklaşımı (Bu hatayı 2 Kasım 2014 tarihinde yapılan düzenlemede biz de yapmıştık.) ile düzenleme arasında bir bağlantı bulunmamaktadır.
• Düzenleme fıkra eklenmek suretiyle yapılmış olup, Usul ve Esasların 6 ıncı maddesinin 2 inci fıkrasının (b) bendi ile beraber ele alınmalıdır: “Şoför giderleri dahil yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli, (a) bendine göre tespit edilecek tutara yürürlükteki brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanacak tutarı aşmayacaktır.” Buna göre, (c) bendi (b) bendinin açıklaması mahiyetinde olup, işveren primleri ile sözleşme giderleri ve genel giderler hariç kalan her türlü işçilik maliyetinin brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı kısmında ele alınması öngörülmektedir.
• Yapılan düzenlemede, brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı kapsamında olanlar ifade edilirken “benzeri giderler” ifadesi kullanılmıştır. Ancak, ayrıca ödenecek bedeller net olarak ifade edilmiştir. Bu sebeple fazla mesai, ulusal bayram ve resmi tatillerde çalışma, yemek ve yol ödemeleri ile şoförlere bu bağlamda ödenebilecek her türlü ücret ve eklentisi, brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı kısmı içerisinde mütalaa edilmelidir.
• Yemek bedelleri üzerinden alınan işveren primleri istisnadan dolayı daha az olduğundan, yemek bedeli yerine bu bedeli ücret olarak gösteren idarelerin şoför dahil araç kiralama ihalelerinde ödeyebilecekleri ödeme tavanı daha yukarı çıkacaktır.
• Şoför gideri dahil taşıt kiralama ihaleleri genel olarak personel çalıştırılmasına dayalı olmadığından, bu tür ihalelerde Kamu İhale Genel Tebliğ gereği % 4 sözleşme gideri ve genel gider hesabı yapılmamaktadır. Ancak, Bakanlar Kurulu Kararı normlar hiyerarşisi gereği Tebliğe nazaran öncelikli olduğundan, şoför gideri dahil bütün araç kiralama ihalelerinde sözleşme giderleri ve genel giderler hesabı yapılacaktır.
• Bakanlar Kurulu Kararı şoförlere ödenecek ücrete yönelik bir belirleme yapmak yerine, aylık ödenecek bedel üzerine bir düzenleme yaptığından, ihalelerde şoför ve araç maliyetlerinin ne kadar olduğu belirlenmez ise yüklenicilere işveren maliyeti ve sözleşme giderleri ve genel giderler olarak ne kadarlık ödeme yapılacağı da belli olmayacaktır. Bu halde şoföre yüksek ücret ödeyeceğini ifade edip, araç maliyetini daha düşük gösteren firmalara daha fazla ödeme yapılması gündeme gelecektir.
• Şoför maliyetlerinin belirlenmediği hallerde ihalelerin yapılabilmesi de olanaklı değildir. Çünkü işveren maliyetlerinin ayrıca ödenecek olması halinde tekliflerin değerlendirilmesi de neredeyse imkansız hale gelecektir. Bu sorunu aşmak amacıyla ya idarelerce şoför ücretlerinin belirli hale getirilmesi ya da firmaların (Aşırı düşük teklif sorgulaması yapılsın yapılmasın) şoför ücretlerini teklifleriyle birlikte idareye bildirmesi gerekmektedir.
• Usul ve Esaslarda yapılan değişiklikte % 4 sözleşme giderleri ve genel giderlerin mahiyetine yönelik belirleme yapılmamıştır. Kamu İhale Genel Tebliğinde yer alan % 4’lük oran sadece personel çalıştırılmasına dayalı ihaleleri kapsamaktadır. Personel çalıştırılmasına dayalı olmayanlarda % 4’lük oran içerisinde nelerin bulunduğu net değildir. Ayrıca % 4’lük oranın işçilik maliyetine eklenecek olması da yine tereddütlere meydan verebilecektir. Bu orana karşılık gelen tutar ihalelerde şoför ücretinin gösterilip gösterilmemesiyle yakından ilgili olacaktır.
• Usul ve Esaslarda işveren maliyetleri ile sözleşme giderleri ve genel giderlerin “ayrıca” ödeneceği ifade edilmektedir. “Ayrıca” kelimesinden hareketle sözleşme bedelinden bağımsız olarak bu unsurların ödenebileceği akıllara gelebilecek olmakla birlikte, kanaatimiz bu unsurların sözleşme bedeli içerisinde ele alınmasının uygun olacağı ve ihalelerin de bu unsurlar dikkate alınarak yapılması gerektiği noktasındadır.
• 6 Kasım 2015 tarihinde yapılan değişiklik bir anlamda açıklık getirme mahiyetinde olmakla birlikte, bu tarihten önce sözleşmeye bağlanan taşıt kiralama işlerine açık bir çözüm getirmemektedir. Ancak, düzenlemenin usul ve esasların 6 ncı maddesinin 2 nci fıkrasının b bendindeki ifadenin kapsamını belirlemek için yapıldığı dikkate alındığında kanaatimizce imza edilmiş sözleşmelerde de dikkate alınabilmesi mümkündür.
• Usul ve Esaslarla ortaya çıkabilecek tereddütlerin Maliye Bakanlığı tarafından giderileceği hüküm altına alınmıştır. Bu sebeple, Bakanlar Kurulu Kararının uygulanması noktasında Maliye Bakanlığına görüş sorulabileceği gibi, kanaatimizce görüş sorulmasına gerek kalmadan yapılan değişikliğin açıklanmasına yönelik duyurular yapılmasına azami ihtiyaç bulunmaktadır.
• Personel çalıştırılmasına dayalı olup olmadığı önemli olmadan, personel sayısına yer verilen ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarelerde geçtiği hizmet ihalelerinde fiyat farkı verilmesi zorunludur. Bakanlar Kurulu Kararında şoför giderleri dahil ödemelerde yürürlükteki brüt asgari ücrete atıf yapıldığından dolayı, fiyat farklarının da düzenleme yapılması halinde ilave olarak ödenebileceğini düşünmekteyiz.

4. İdarelerce Hata Yapılmaması İçin Yapılması Gerekli Düzenlemeler: Yapılan düzenlemenin etkin kullanılabilmesi amacıyla, şoför dahil araç kiralama ihalelerinde idarelerin şoför ücretlerini muhakkak belirtmeleri gerekmektedir. Yemek bedeli öngörmek yerine brüt asgari ücretin yüzde fazlasını artırmak daha avantajlı olacaktır. Fazla mesai ve resmi tatillerde çalışmaya yönelik olarak düzenleme yapılması halinde, bunun ihtilaf konusu olacağı kuvvetle muhtemel olduğundan, bu tür ödemeler hariç ihale dokümanlarının düzenlenmesi ve sözleşme sürecinde de bu tür uygulamalara girilmemesi daha yerinde olacaktır.

5. Sonuç: 6 Kasım 2015 tarihinde yapılan değişiklik taşıt kiralama ihalelerinde var olan sorunları çözdü mü? Kanaatimiz yapılan değişikliğin Kamu İhale Mevzuatı düzenlemelerinden uzak olduğu ve sorunların bir kısmına çözüm getirmekle birlikte, düzenlemenin temeli sağlam olmadığı için değişikliğin sorunları çözmediğidir. Çünkü şoför gideri dahil taşıt kiralama ihalelerinde düzenleme ücret üzerine değil aylık kiralama bedeli üzerine yapılmıştır.