Sözleşme türleri, 4735 sayılı Kamu ihale Sözleşmeleri Kanununun 6 ncı maddesinde tanımlanmıştır.

Anahtar teslimi götürü bedel üleşme: Uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal, listelerine dayalı olarak, işin tamamı için yüklenicinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden yapılan sözleşmeyi,

Birim fiyat sözleşme: Ön veya kesin projelere ve bunlara ilişkin mahal listeleri ile birim fiyat tariflerine dayalı olarak idarelerce hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile yüklenici tarafından bu iş kalemleri için teklif edilen birim fiyatların çarpımı sonucu bulunan tutarların toplamı üzerinden yapılan sözleşmeyi,

Karma Sözleşme; Niteliği itibarıyla iş kalemleri/gruplarının bir kısmı için anahtar teslim götürü bedel, bir kısmı için birim fiyat teklif alma yöntemleri birlikte uygulanmak suretiyle gerçekleştirilen ihaleler sonucunda yapılan sözleşmeyi,

ifade eder.

Yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamaz. Genel kural olarak, (aşağıda belirtilen istisna halleri hariç) bütün yapım işlerinde ihaleye çıkılmadan önce uygulama projesi hazırlanması ve uygulama projesi bulunan bütün yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınması zorunludur.

Yapım işlerinde, uygulanacak sözleşme türünün tespitinde belirleyici olan projenin niteliğidir.

Uygulama projesi varsa     => anahtar teslimi götürü bedel sözleşme,

Ön veya kesin proje varsa => birim fiyat sözleşme,

türünün uygulanması gerekmektedir.

Yapım işlerinde, işin niteliğine göre hangi işler için uygulama projesi yapılması gerektiği, hangi işler için ön veya kesin proje ile ihaleye çıkılabileceği 4734 sayılı Kanunun 62 nci maddesinin (c) bendinde yer almaktadır.

Uygulama projesi yapılması zorunluluğunun istisnaları:

• Özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenemeyen işlerde ön veya kesin proje üzerinden,
• Doğal afetler nedeniyle uygulama projesi yapılması için yeterli süre bulunmayan işlerde Ön veya kesin proje üzerinden,
• Her türlü onarım işlerinde kesin proje üzerinden,
• İşin yapım sırasında belli aşamalarda arazi ve zemin etütleri gerekmesi veya uygulamada imar ve güzergah değişikliklerinin muhtemel olması nedenleriyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamayan, bina işleri hariç, yapım işlerinde kesin proje üzerinden,

birim fiyat teklif alma usulü ile ihaleye çıkılabilir.

YİGŞ'nin 11 inci maddesine göre, sözleşme konusu işlerin projeleri, sözleşme eki diğer belgelerle birlikte sözleşme imzası sırasında yükleniciye verilmelidir. Ön ve/veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılan işlerde, uygulama projesinin idare tarafından hazırlanması veya hazırlatılması esastır. Uygulama projelerinin yüklenici tarafından hazırlanması da istenebilir. Bu durumda, uygulama projelerinin işin devamı sırasında yükleniciye yaptırılacağı mutlaka ihale dokümanında hüküm altına alınmalıdır.

1) GÖTÜRÜ BEDEL SÖZLEŞME

Götürü bedel sözleşme ile ihaleye çıkabilmek için uygulama projesinin bulunması zorunludur. İstekli işin tamamı için tek bir fiyat vermekte ve verdiği bu fiyatla ihale konusu işi uygulama projesine, mahal listelerine ve teknik şartnameye uygun olarak yapmayı üstlenmektedir. Yapılması gereken bir imalatın; uygulama projesinde, mahal listesinde ve varsa teknik şartnamesinde ayrı ayrı ve birbiriyle çelişmeden detaylarıyla ve yapım şartlarıyla birlikte açıkça yer alması istenilen bir husustur.

Uygulama projelerindeki imalat detaylarından hareketle yapım şartlarının belirlenmesi, metrajların tespit edilmesi ve bu tespitlerin mahal listelerine aktarılması gerekir. Mahal listelerinin dayanağı uygulama projeleridir.

Yüklenicinin, ihaleden önce zemin yapısını, arazi şartlarını, projeyi, mahal listesini ve teknik şartnameyi incelediği ve değerlendirdiği, kendi şartlarına göre en uygun teklifi verdiği kabul edilir. Sözleşme tutarı bütün kar ve zarar risklerini bünyesinde taşır. Özellikle uygulama projeleri, sözleşme ekleri arasında en öncelikli belge olması, mahal listesi ve teknik şartnamelere kaynak teşkil etmesi bakımından önemlidir. Yapılması gereken imalatın uygulama projesi, mahal listesi veya özel teknik şartnamede olması yeterlidir.

Örnek: Bir işte uygulama projesinde pencerelerde denizlik imalatlarına yer verilmemiş, ancak mahal listesinde aynı imalatlar mermer kaplama olarak gösterilmişse, mahal listesine uygun biçimde ilave bedel talep edilmeksizin imalat yapılmalıdır.

Bir imalatın şekli konusunda, uygulama projesi ve mahal listesinde farklı düzenleme yapılmışsa; ihale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki öncelik sıralaması gereği, uygulama projesindeki düzenlemeye uygun biçimde imalat yapılmalıdır.

Örnek: Bir işte aynı yer için uygulama projesinde mermer plak, mahal listesinde ise granit döşeme kaplama öngörülmüşse, öncelik sıralaması gereği uygulama projesindeki düzenlemeye uygun imalat yapılmalıdır.

İşin ilerleme yüzdesini gösteren pursantaj cetveli, ihale dokümanında yer alan bir belge olmasına karşın, işi tarif eden doküman olmadığından, götürü bedele dahil ve hariç işlerin tespitinde dikkate alınmamalıdır. Yüklenici bir işin pursantaj cetvelinde yer almadığını gerekçe göstererek yapmaktan kaçınamaz.

Yaklaşık maliyeti oluşturan iş kalemleri ile bunların miktar ve bedellerinin sözleşmenin uygulanmasını aşamasını etkilemeyeceğinden, yüklenicinin yapması veya yapmaması gereken iş bedeli tespit edilirken yaklaşık maliyet cetveli dikkate alınmaz.

Uygulama projesinde, proje hazırlama tekniğine uygun biçimde birisi yapılmadan diğerinin yapılması imkanı olmayan iş kalemlerini bir bütün olarak götürü bedelin kapsamında değerlendirmek gerekir.

örnek: Boya imalatının gösterildiği durumlarda sıva işlerinin yapılması gerektiği kabul edilmelidir. İmalatın bünyesine girmeyen yardımcı nitelikteki iş kalemleri ayrıca belirtilmeseler bile ilgili oldukları imalat bünyesine dahil sayılırlar. Örnek: Kalıp, iskele, nakliye gibi işler.

2) BİRİM FİYAT SÖZLEŞME

Yapım işlerinde; ön veya kesin projelere ve bunlara ilişkin mahal listeleri ile birim fiyat tariflerine dayalı olarak idarece hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile bu iş kalemleri için istekli tarafından teklif edilen birim fiyatların çarpımı sonucu bulunan toplam bedel üzerinden birim fiyat sözleşme düzenlenir.

Ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılan işlerde birim fiyat teklif ve sözleşme türü uygulanır. Bu tür ihalelerde, mevcut ön veya kesin proje üzerinden, işin yapılabilmesi için gerekli iş kalemlerinin adı, miktar ve birim fiyat tarifi belirlenir. Bu iş kalemlerinin adı ve miktarı yazılı fiyat haneleri boş bırakılmak suretiyle ihale dokümanı olarak isteklilere verilir. İstekliler her bir iş kalemi için teklif ettikleri birim fiyatları fiyat sütununa yazarak, birim fiyat teklif cetvelini, teklif mektubu eki olarak idareye sunarlar.

İsteklilerce sunulan fiyat tekliflerinin karşılaştırılmasında, her bir işi kalemi için teklif edilen fiyatlar ayrı ayrı değerlendirilmez, işin tamamı için teklif edilmiş toplam bedel karşılaştırılır ve ekonomik açıdan en avantajlı teklif üzerinde ihale bırakılır.

SÖZLEŞME VE EKLERİNİN BAĞLAYICILIK SIRASI

İhale dokümanı ile sözleşme hükümleri arasında bir farklılık bulunursa ihale dokümanında yer alan hükümler uygulanır. İhale dokümanında yer alan belgelerin kendi içerisinde bir öncelik sıralaması bulunmaktadır. Anlaşmazlık halinde bu öncelik sırasına itibar edilir. (YIGŞ 51 inci madde)

Tip Sözleşmelerin 9 uncu maddesinde ihale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki öncelik sıralaması gösterilmiştir.

Anahtar teslimi götürü bedel sözleşmelerde ihale dokümanında yer alan belgelerin öncelik sıralaması:

1. Yapım İşleri Genel Şartnamesi,

2. İdari Şartname,

3. Sözleşme Tasarısı,

4. Uygulama Projesi,

5. Mahal listesi,

6. Özel Teknik Şartname,

7. Genel Teknik Şartname,

8. Açıklamalar (varsa),

9. Diğer Ekler

Teklif birim fiyatlı sözleşmelerde ihale dokümanında yer alan belgelerin öncelik sıralaması:

1. Yapım İşleri Genel Şartnamesi,

2. İdari Şartname,

3. Sözleşme Tasarısı,

4. Birim fiyat tarifleri,

5. Mahal listesi,

6. Özel Teknik Şartname,

7. Genel Teknik Şartname,

8. Ön / Kesin Projeler,

9. Açıklamalar (varsa),

10-Diğer Ekler