BELEDİYLER HANGİ KOŞULLARDA SOSYAL DENGE TAZMİNATI ÖDEYEMEZLER?

Belediyelerde, gerekli koşullar oluşmadığı halde sosyal denge sözleşmesi imzalanmakta ve bu sözleşmeye dayanarak belediyede istihdam edilen kamu görevlilerine (memurlar ve sözleşmeli personel) sosyal denge tazminatı ödenmektedir.

1.Sosyal Denge Tazminatı

Sosyal denge tazminatının ödenme koşulları 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 4688 sayılı Kanunda belirtilmiştir.

27.06.1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin (KHK) ek 15 inci maddesine göre;

"Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir."

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununun 32 nci maddesinde;

"27.6.1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.

Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.” hükmüne yer verilmek suretiyle sosyal denge tazminatı ilgili detaylı düzenleme yapılmıştır.

2.Sosyal Denge Tazminatı Ödeme Koşulları

Sosyal denge tazminatının ödenebilmesi için; İlgili belediyenin;

a. Vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması,

b. Ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması,

c. Gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmi beşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.

3.Sosyal Denge Tazminatının Ödenmesi

Görüldüğü gibi 375 sayılı KHK'nin ek 15 inci maddesi ile bu ödemenin nasıl yapılacağının çerçevesi çizilmiş, 4688 sayılı Kanunun 32 nci maddesi ile de sosyal denge tazminatının hangi hallerde ödenmeyeceği belirlenmiştir.

Buna göre;

1- Belediyede istihdam edilen kamu personeline sosyal denge tazminatı ödenebilmesi için; belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince karar verilmesi ve sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediye başkanı arasında sözleşme yapılması gerekir.

2- Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme
süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez.

3- Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme
dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir.

Mahalli idarelerin hangi hallerde bu sözleşmeyi imzalayamayacakları da 32 nci maddenin 3 üncü fıkrasında belirtilmiştir.

Buna göre, ilgili mahalli idarenin;

a- Vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması,

b- Ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması,

c- Gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde % 30"unu, il özel idaresinde % 25"ini aşması, hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz.

d- Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.

Örneğin, A Belediyesi çalışanlarıyla 2015 yılını kapsayan sosyal denge sözleşmesi imzalamıştır. A Belediyesinin, mali verileri aşağıdaki gibidir.

2015 yılı kesin hesap cetvelleri ile yönetim dönemi hesabı cetvellerine göre;

Belediyenin vadesi geçmiş vergi ve sosyal güvenlik primi borç toplamı 10.000.000 TL,

Gerçekleşen en son yıl (2015) bütçe gelirleri 57.000.000 TL,

Bütçe gelirlerinin yüzde onu 5.700.000 TL’dir.

Vadesi geçmiş vergi ve sosyal güvenlik primi borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması nedeniyle 01.01.2015 tarihinden geçerli olmak üzere imzalanan sözleşme Kanuna aykırı ve hükümsüz olacaktır. Sosyal Denge Tazminatı koşulları oluşmadan sosyal denge sözleşmesi yapmak mevzuata aykırıdır. İmzalanan sosyal denge sözleşmesine dayanarak yapılan ödemeler ise kamu zararına neden olabilir. Zira sosyal denge sözleşmesi şartları oluşmadan, sosyal denge tazminatı ödemesi yapılmamalıdır.