SAATLİK İZİNLER MEMURUN YILLIK VEYA MAZERET İZNİNDEN DÜŞÜLEBİLİR Mİ? (Mali Hukuk Sayı: 176, Mart-Nisan 2015)

1-GİRİŞ

Memurların izin kullanımında en sıkıntılı olduğu konuların başında hastane, alışveriş veya sosyal ihtiyaçlarını gidermeye yönelik özel işlerini yapmak için gün içerisindeki saatlik izin ihtiyaçları gelmektedir. Çocuğunun okul toplantısına gitmek zorunda olan, aybaşında bankaya para yatırmaya gitmesi gereken, maliyeye beyanname vermeye gitmesi gereken, hastaneye tahlil sonuçlarını almaya, evine doğalgaz almaya gitmesi gereken memurların kullanması gereken yasada düzenlenmiş izin bulunmamaktadır. Bu durumlarda izin kullanılmasında ise yetki tamamen amirlerde bulunmaktadır. Amirler de bu durumlarda hazırlanmış matbu formlar doldurulmak suretiyle saatlik izin kullandırmaktadırlar. Bazı kurumlar da yasada hüküm olmamasına rağmen saatlik izin verip toplam sekiz saat olunca da bir gün yıllık izin düşmektedirler.

2-MEMURLARIN YILLIK İZİN HAKKI

Anayasanın “Çalışma şartları ve dinlenme hakkı” başlıklı 50 nci maddesinde dinlenmenin çalışanların hakkı olduğu ve ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartlarının kanunla düzenleneceği belirtilmiştir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “İzin” başlıklı 23 ncü maddesinde, devlet memurlarının, bu kanunda gösterilen süre ve şartlarla izin hakkına sahip oldukları, “yıllık izin” başlıklı 102 nci maddesinde, devlet memurlarının yıllık izin süresinin, hizmeti bir yıldan on yıla kadar (On yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gün olduğu, zorunlu hallerde bu sürelere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebileceği, “Yıllık izinlerin kullanılışı” başlıklı 103 ncü maddesinde ise yıllık izinlerin, amirin uygun bulacağı zamanlarda, toptan veya ihtiyaca göre kısım kısım kullanılabileceği, birbirini izleyen iki yılın izni bir arada verilebileceği, cari yıl ile bir önceki yıl hariç, önceki yıllara ait kullanılmayan izin hakları düşeceği, öğretmenlerin yaz tatili ile dinlenme tatillerinde izinli sayılacağı, bunlara, hastalık ve diğer mazeret izinleri dışında ayrıca yıllık izin verilemeyeceği, hizmetleri sırasında radyoaktif ışınlarla çalışan personele, her yıl yıllık izinlerine ilaveten bir aylık sağlık izni verileceği hükme bağlanmıştır.

Ayrıca, 657 sayılı Kanunun; 64 ncü maddesinde, yıllık izinde geçirilen sürelerin fiilen çalışılmış sayılacağı, 86 ncı maddesinde de açıktan vekil olarak atananlara, bir yılda yirmi günü geçmemek üzere çalıştıkları her ay için iki gün yıllık izin verileceği, bu  iznin kullanımında, bir sonraki yıla devredilme hâli dışında devlet memurları için öngörülen hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir.

Bu düzenlemeler çerçevesinde memurlar hak kazandıkları yıllık izin sürelerini yıl içerisinde ihtiyaçlarına göre amirlerinin uygun görmesi şartıyla da talep ettikleri gün sayısı olarak kullanabilmektedirler. Ancak görüleceği üzere bu hükümlerde saatlik olarak kullanılan izinlerin güne çevrilerek yıllık izin haklarına mahsup edilebileceğine dair bir düzenleme de bulunmamaktadır. Bu kapsamda da memurların zaten mevzuat dahilinde olmayan ve resmi olarak geçerliliği de bulunmayan gün içinde kullandıkları saatlik izin sürelerinin hesaplama suretiyle günlüğe tamamlanıp yıllık izin sürelerinden düşülmesine imkan bulunmamaktadır.

3-GÜNLÜK İZİNLERİN YILLIK İZNE ÇEVRİLİP ÇEVRİLMEYECEĞİ KONUSUNDA DEVLET PERSONEL BAŞKANLIĞI GÖRÜŞÜ

Yıllık izinlerin saatlik olarak kullandırılıp kullandırılmayacağı hususunda bir kamu kurumunun Devlet Personel Başkanlığından görüş sorması üzerine 18.01.2008 tarih ve 304 sayılı görüş yazısında mevzuat hükümleri yer verildikten sonra “Yukarıda belirtilen hükümler çerçevesinde; yıllık iznin kullanılacağı zaman bakımından idareye takdir yetkisi tanınmış olmakla birlikte, yıllık izinlerin saatlik izne çevrilerek kullandırılabilmesine ilişkin  bir düzenlemeye 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda yer verilmemiştir.” Denilmek suretiyle saatlik olarak kullanılan izinlerin yıllık izne çevrilmesi uygun görülmemiştir.

4-GÜNLÜK İZİNLERİN YILLIK İZNE ÇEVRİLİP ÇEVRİLMEYECEĞİ KONUSUNDA YARGI KARARI

Esasen bir kamu kurumu tarafından çıkarılan genelge de yer alan "Bir ay içerisinde alınan ve 8 saati aşan saatlik izinler yıllık izinden düşülür..." ibaresinin ve bu maddeye ilişkin örnek açıklamanın iptalini ve yürütmesinin durdurulması istemiyle Danıştay’a açılan dava neticesinde Danıştay 5 nci Dairesi tarafından 10.9.2014 tarih ve E:2014/3557 sayılı Kararının  sonuç bölümünde “Devlet Memurları Kanununda sayılan izin halleri arasında ve Kanunun diğer hükümlerinde "saatlik izin" ya da "idari izin" diye adlandırılan bir izin türüne yer verilmemiştir.

657 sayılı Kanun ve ilgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde, izinli olunmayan günlerde memurun mesai saatleri içerisinde görevi başında olamayacağı haller (görev sebebiyle ayrılış halleri hariç), süt izni kullanımı ve hastalık sebebiyle tabip ya da sağlık kuruluşlarına gitme hali ile sınırlı tutulmuştur.

Devlet Memurları Kanunu, bu haller dışında memurun görevi başında olmasını öngören bir düzenlemeye gitmiş ve mesai saatleri içerisinde görevi başında bulunmayan memur hakkında disiplin cezası uygulanmasını öngörmüştür. Bu durumun doğurduğu sakıncaları gidermek için uygulamada, memurlara mesai saatleri içinde saatlik izin verilmekte olup, davalı idare uygulamadaki bu izni, dava konusu Genelge ile mevzuata aktarmış bulunmaktadır.

Yıllık izin uygulamasında "gün" esası benimsenirken, mazeret izni uygulamalarında kullanılacak iznin türüne göre "gün" ya da "hafta" olarak izin kullandırılması öngörülmekte, mazeret izni kapsamında değerlendirilen süt izni ise "saat" esasına göre belirlenmektedir.

Buraya kadar aktarılan düzenlemelere ve açıklamalara bir bütün olarak bakılacak olursa, izin kullanılabilecek hallerin Kanunda belirtilmiş olduğu, saatlik izin düzenlemesinin sadece süt izni kullanımında söz konusu olduğu, hangi izinlerin diğer izinlerden düşülebileceğinin açıkça belirtilmiş olduğu, memurlara tanınan bir hak olmayan saatlik izinin, toplanarak yıllık izinden düşülebilmesine imkan tanıyan bir düzenlemenin bulunmadığı anlaşılmaktadır.

Bu durumda, Kanunda yıllık izinden düşülebilecek sürelerin tahdidi biçimde sayılmış olması karşısında, alt derece bir düzenleme olan Genelge ile yıllık izinden düşülebilecek sürelerin genişletilerek saatlik iznin de bu sürelere eklenebilmesine, normlar hiyerarşisi kuralı uyarınca hukuken imkan bulunmadığından, dava konusu düzenlemede hukuka uyarlık görülmemiştir. Öte yandan, dava konusu işlem, davalı idare emrinde görevli personelin kullanacağı saatlik izinlerin yıllık izinden düşülmesi sonucunu doğurmakta, işlemin hukuka aykırı olduğu saptanmasına rağmen uygulamanın sürdürülmesi, personel yönünden telafisi güç zarara neden olmaktadır. Zira, işlemin kurulduğu tarih ile hukuka aykırı olduğunun tespit edildiği tarih arasında yıllık izin hakkının kısıtlanması, personelin hukuka aykırı işlemden ötürü katlandığı durumun telafisini olanaksız kılmaktadır.

Açıklanan nedenlerle, davacının yürütmenin durdurulması isteminin kabulüyle, 7.3.2014 günlü, 2014/2 sayılı …. Kurumu Başkanlığı Genelgesinin 2.6. maddesinde yer alan "Bir ay içerisinde alınan ve 8 saati aşan saatlik izinler yıllık izinden düşülür..." ibaresinin ve bu maddeye ilişkin örnek açıklamanın, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 27. maddesin 2. fıkrası uyarınca yürütmesinin durdurulmasına, kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren yedi (7) gün içinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'na itiraz edilebileceğinin taraflara duyurulmasına, 10.9.2014 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.” Denilmek suretiyle uygulama yasaya aykırı bulunarak uygulamasının yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiştir.

5-MEMURLARIN MAZERET İZNİ

Memurların yasal düzenlemelerde sayılan doğum, evlenme, vefat gibi hallerde kullandırılan mazeret izinleri haricinde kendilerince belirtilen mazeretleri nedeniyle de mazeret izni kullanma hakları bulunmaktadır. Bu uygulamaya 657 sayılı Kanunun “Mazeret izni” başlıklı 104 ncü maddesinin (C) fıkrasında yer verilmiştir. Bu düzenleme gereğince aynı maddenin (A) ve (B) fıkralarında belirtilen doğum, evlenme ve vefat halleri dışında, merkezde atamaya yetkili amir, ilde vali, ilçede kaymakam ve yurt dışında diplomatik misyon şefi tarafından, birim amirinin muvafakati ile bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde, mazeretleri sebebiyle memurlara on gün izin verilebilmektedir. Zaruret hâlinde öğretmenler hariç olmak üzere, aynı usulle on gün daha mazeret izni verilebilmektedir. Bu takdirde, ikinci kez verilen mazeret izni, yıllık izinden düşülmektedir. Bu kapsamda mazeret izninin verilmesinde amirlerin takdir hakkı bulunmakta olup kişinin mazeretini uygun bulmazsa amir izin vermeyebilmektedir.

6-GÜNLÜK İZİNLERİN MAZERET İZNİNE ÇEVRİLİP ÇEVRİLMEYECEĞİ KONUSUNDA DEVLET PERSONEL BAŞKANLIĞI GÖRÜŞÜ

Mazeret izinlerinin saatlik olarak kullandırılıp kullandırılmayacağı hususunda bir kamu kurumunun Devlet Personel Başkanlığından görüş sorması üzerine 02.09.2014 tarih ve 4645 sayılı görüş yazısında mevzuat hükümleri yer verildikten sonra; “Kamu kurum ve kuruluşları memuru mesai saatleri dışında yerine getirme imkanı olmayan özel durumları için gün içerisinde birim amirinin bilgisi dahilinde belli bir saate kadar izin vermekte ve bu izin türü uygulamada “saatlik izin” olarak anılmakla birlikte 657 sayılı Kanunda “saatlik izin” ifadesine yer verilmemiş ve izinler konusundaki tüm düzenlemeler “gün hesabı” üzerinden ifade edilmiştir.

Yukarıdaki hüküm ve açıklamalar çerçevesinde çalışanların izin haklarının kanunla düzenleneceği hususu Anayasamızda güvence altına alınmış ve 657 sayılı Kanunda izinler konusu detaylı bir şekilde düzenlenmiş olup kurum içi uygulamalar sonucu ortaya çıkan ve saatlik izin olarak anılan konuda ise herhangi bir yasal düzenleme bulunmadığından gün  içinde verilen bu izinlerin toplanarak her 1 güne isabet eden kısmının yıllık izinden veya mazeret izninden düşülmesinin hukuka uygun olmayacağı mütalaa edilmektedir.” Denilmek suretiyle gün içinde kullanılan saatlik izinlerin memurun mazeret izin hakkı süresinden de düşülmesinin mümkün olmadığı açıkça belirtilmiştir.

7-GÜNLÜK İZİNLERİN MAZERET İZNİNE ÇEVRİLİP ÇEVRİLMEYECEĞİ KONUSUNDA YARGI KARARI

Memurların gün içinde saatlik olarak kullandıkları izin sürelerinin birleştirilerek her 8 saatinin yıllık izin sürelerinden düşülmesi uygulamasını sürdüren kamu kurumlarında görev yapan memurların bu konuları yargıya taşımaları neticesinde kişiler lehine verilmiş kararlar mevcuttur. Hatta Danıştay tarafından da konu kişiler lehine değerlendirilmiş ve bu konudaki yargı görüşü de şekillenmiştir.

Konu ile ilgili olarak açılan bir davada Ankara 7 nci İdare Mahkemesi 16.01.2013 tarihli ve E:2012/967, K:2013/47 sayılı kararı ile gün içinde saatlik olarak kullanılan izinlerin toplanarak 8 saatinin bir gün olarak hesaplanması suretiyle 657 sayılı Kanunun 104/C maddesi uyarınca kişilerin yıllık izinlerinden mahsup edilen ikinci 10 günlük mazeret izin sürelerine sayılmasını uygun görmemiş ve kurumca  yapılan işlemi iptal etmiştir.

8-SONUÇ

Makalede yer verilen mevzuat hükümleri ile Devlet Personel Başkanlığı ve yargı kararları çerçevesinde memurlara mesai saatleri dışında yerine getirme imkanı olmayan özel durumları için gün içerisinde birim amirinin bilgisi dahilinde belli bir saate kadar verilen “saatlik izin” sürelerinin öncelikle hak ettikleri yıllık izin sürelerinden düşülmesi mümkün değildir. Ayrıca her ne kadar Ankara 7 nci İdare Mahkemesinin bahsedilen 16.01.2013 tarihli kararında gün içinde kullanılan saatlik izin sürelerinin tam güne çevrilerek mazeret izin hakkından düşülmesi öngörülmüş ise de konu hakkında yer verilen 02.09.2014 tarihli Devlet Personel Başkanlığı görüşünde de açıkça belirtildiği üzere memurlara gün  içinde verilen izinlerin toplanarak her bir güne isabet eden kısmının mazeret izin haklarından da, yıllık izin haklarından da düşülmemesi gerekmektedir.