Yapım İşlerinde Projeler

Yapım işlerinde ihalelere çıkılırken idarelerce teknik dokümanlar kapsamında projeler de hazırlanmaktadır. Genel olarak üç tür proje bulunmaktadır: Uygulama Projesi, Kesin Proje ve Ön Proje. Söz konusu projelerin tanımlarına 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 4 üncü maddesinde yer verilir:

“Ön proje: Belli bir yapının kesin ihtiyaç programına göre; gerekli arazi ve zemin araştırmaları yapılmadan, bilgilerin halihazır haritalardan alındığı, çevresel etki değerlendirme ve fizibilite raporları dahil elde edilen verilere dayanılarak hazırlanan plân, kesit, görünüş ve profillerin belirtildiği bir veya birkaç çözümü içeren projeyi, 

Kesin proje: Belli bir yapının onaylanmış ön projesine göre; mümkün olan arazi ve zemin araştırmaları yapılmış olan, yapı elemanlarının ölçülendirilip boyutlandırıldığı, inşaat sistem ve gereçleri ile teknik özelliklerinin belirtildiği projeyi,

Uygulama projesi: Belli bir yapının onaylanmış kesin projesine göre yapının her türlü ayrıntısının belirtildiği projeyi,”

Bu projeler teknik şartnamelerin bir parçasıdır. Nitekim 4734 sayılı Kanunun 27 nci maddesinde işin projesini de kapsayan teknik şartnamelerin ihale dokümanı parçası olduğu hüküm altına alınmıştır.

İdarelerce ihalelerin uygulama projesi üzerinden yapılması beklenmektedir. Söz konusu disipline yönelik olarak 4734 sayılı Kanununun 62 nci maddesinde düzenleme yapılmıştır. Buna göre; ihale konusu yapım işinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenemediği durumlarda ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir. Şu hallerde de uygulama projesi hazırlanması zorunluluğu bulunmamaktadır:

• Doğal afetler nedeniyle uygulama projesi yapılması için yeterli süre bulunmayan yapım işlerinde ön veya kesin proje üzerinden ihale yapılabilir.
• Her türlü onarım işleri kesin proje üzerinden ihale edilebilir.
• İşin yapımı sırasında belli aşamalarda arazi ve zemin etütleri gerekmesi veya uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin muhtemel olması nedenleriyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamayan, yapım işlerinde ise kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir.

Bina işlerinin muhakkak uygulama projesi üzerinden ihale edilmesi gerekir.

Görüleceği üzere uygulama projesi yapım işlerinde esas, diğer proje türleriyle ihale çıkma ise istisnadır. Projeler teknik şartnamenin bir parçası olarak ihale tarihinden önce idarelerce hazırlanmakta ve ihaleye katılan firmalar da bu projelere tekliflerini sunmaktadırlar. Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 11 inci maddesinde projelerin sözleşme imzalanırken yükleniciye teslim edilecek olması, pratik olarak anlam ifade etmemektedir. Çünkü zaten söz konusu projeler ihaleye katılan bütün isteklilere sunulmuştur.

Uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur. 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 6 ncı maddesinde uygulama projeleri ile bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak anahtar teslimi götürü bedel, diğer yapım işlerinde ise birim fiyat sözleşme imzalanacağı hüküm altına alınmıştır.

Projelerin Yükleniciye Teslimi

YİGŞ’nin 11 inci maddesine göre sözleşmenin imzalanması sırasında projelerin yükleniciye verilmesi gerekmektedir. Ancak, ihale dokümanları içerisinde sunulan projelerin yeniden yükleniciye verilecek olmasının pratikte bir anlamı olmamaktadır. Bu noktada ihale dokümanı olarak verilen projelerde değişiklik olmadığı müddetçe ihale dokümanı satın alındığında projelerin teslim edilmiş olması gerektiği yaklaşımı ile sonuca gidilmelidir. Bu sebeple ihale dokümanı içerisinde yer alan projelerin geç teslimi ve buna bağlı süre uzatımından bahsedilmesi mümkün gözükmemektedir.

Proje ve proje yapılması için gereken mühendislik hizmetleri için (harita alımı, jeoteknik etüt ve sondajlar, v.b.) yükleniciye, ihale dokümanında öngörülmesi şartıyla birim fiyat üzerinden ödeme yapılabilir.

İşlerin geçici kabulü yapıldıktan sonra, uygulama projeleri ister idarece verilmiş, ister yüklenici tarafından hazırlanarak idarece onaylanmış olsun, uygulama sırasında yapılmış değişiklikleri de içeren ve işin bitmiş durumunu gösteren nihai projeler, yüklenici tarafından bedelsiz olarak hazırlanıp orjinalleri idareye teslim edilir.

Projelerin uygulanması ve değiştirilmesi

Sözleşme konusu işler, idare tarafından yükleniciye verilen veya yüklenici tarafından hazırlanıp idarece onaylanan projelerine uygun olarak yapılır. Projelerin zemine uygulanması sırasında meydana gelen hataların sorumluluğu ve hataların neden olduğu zararlar ve giderler yükleniciye ait olup, bunun sonucu olarak meydana gelen hatalı işin bedeli de yükleniciye ödenmez. Bu durum yüklenicinin özen yükümlülüğü ile de yakından ilgilidir. Yükleniciye verilmiş olan projelerin zemine uygulanmasında sorumluluk yükleniciye ait olmakla birlikte, yüklenicinin bu durumu idareye yazılı olarak bildirmesi ve idarenin bu ikaza rağmen talebinde ısrar etmesi halinde yüklenicinin sorumluluktan kurtulması mümkün olabilecektir. Yüklenici, proje uygulaması konusunda kendisine yapılan tebliğin sözleşme hükümlerine aykırı olduğu veya bildirim konusunun fen ve sanat kurallarına uygun olmadığı görüşüne varırsa, bu husustaki karşı görüşlerini idareye bildirmek zorunda olup, özen yükümlülüğü kapsamında ele alınacak bu uygulama ile yüklenici sorumluluktan kurtulacaktır.

İdare, sözleşme konusu işlerle ilgili proje v.b. teknik belgelerde, değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkansız olduğu hallerde, işin sözleşmede belirtilen niteliğine uygun bir şekilde tamamlanmasını sağlayacak şekilde gerekli değişiklikleri yapmaya yetkilidir. Proje değişiklikleri YİGŞ’nde disiplin altına alınmış ve işin gerektirdiği zorunlu hallere yönelik olmakla birlikte, idarenin her türlü talebinin bu kapsamda mütalaa edilmesi uygun olacaktır. İşin gerektirmediği keyfi imalatların da proje değişikliği olarak kabul edilmesi ve buna göre işlemlerin yapılması tarafların eşitliği ve hakkaniyet açısından daha doğrudur. İdarenin proje değişikliğine gitmesi halinde yüklenici, işlerin devamı sırasında gerekli görülecek bu değişikliklere uygun olarak işe devam etmek zorundadır. Proje değişiklikleri, ilk projeye göre hazırlanmış malzemenin terk edilmesini veya değiştirilmesini veya başka yerde kullanılmasını gerektirirse, bu yüzden doğacak fazla işçilik ve giderleri idare yükleniciye öder. Bu sebeple proje değişikliği yapılması halinde yüklenicinin yaptığı masrafların idarelerce karşılanması gerekir.

Uygulamada proje değişikliği halinde yüklenicinin yaptığı masrafların idarelerce karşılanmadığı gözlemlenmiştir.

İdarenin veya yapı denetim görevlisinin yazılı bir tebliği olmaksızın yüklenici, projelerde herhangi bir değişiklik yaptığı takdirde sorumluluk kendisine ait olup bu gibi değişiklikler nedeniyle bir hak iddiasında bulunamaz. Ancak, eğer idare yüklenici tarafından değiştirilen projeye uygun görüş verirse, yani idarece bu imalatlar da kabul edilirse bu halde yüklenici hak iddiasında bulunabilecektir.

İmalatların projelere uygun yapılması normal ve beklenen bir durumdur. Ancak, yapılan imalatlara göre geçmişe yönelik proje değişikliklerinin yapılması ve bunların da idarelerce kabul edilmesi halinde, bu uygulamanın da usul noktasında hatası bulunmakla birlikte, tarafların hak ve borçları açısından sorun teşkil etmeyeceği değerlendirilmektedir.

Projelerin Süre Uzatımına Etkisi

Projeler yükleniciye ihale dokümanları arasında teslim edilmiştir. Ancak, daha sonra projelerde değişiklik yapılması halinde, proje değişiklikleri işin süresini etkileyecek nitelikte ise yüklenicinin bu husustaki süre talebi de idare tarafından dikkate alınır.

İHALE HUKUKUNA İLİŞKİN GÜNÜN HER SAATİNDE UZMANLARIMIZA DANIŞMANIZ MÜMKÜNDÜR 0535 645 00 20

Bu noktada yüklenicilerin proje değişikli halinde idarelere süre uzatım talebi yazısı ile başvurması gerekir.

YİGŞ’nin 13 üncü maddesinde de projelerin süre uzatımına etkisi ele alınmaktadır. Projelerin de içerisinde bulunduğu teknik dokümanların ilk tesliminde veya değiştirilmek istenmesinde ortaya çıkacak gecikmeler süre uzatımı olarak dikkate alınacaktır. Bu noktada yüklenicilerin idarelerce yapılacak proje değişikliklerine itiraz edemeyeceği düzenlemede yer almakla birlikte, yine özen yükümlülüğü çerçevesinde proje değişikliğinin işe olan zararını bildirmek yüklenicinin yükümlülüğündedir. Yani yüklenicilerin proje değişikliklerine itiraz edememesi, projelerin zemine uygulanması sırasında yüklenicilerin sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.