PROFESYONEL SPOR KULÜPLERİNİN SOSYAL GÜVENLİK KURUMU PRİM ÖDEMELERİ (Mali Hukuk Sayı: 169, Ocak-Şubat 2014)

1. GİRİŞ

Günümüzün vazgeçilmez kurumlarından birisi de spor endüstrisidir. Profesyonel futbol kulüplerinin yaptıkları harcamalar çok büyük artış göstermiş, spor kulüpleri şirketleşmeye başlamış, spor kulüplerinin başına profesyonel yöneticiler gelmiş ve hatta bazı kulüplerin hisse senetleri borsada işlem görmeye başlamıştır.

Dernek statüsünden çıkıp, anonim şirket statüsüne geçerek ekonomi gündeminde de önemli yer alan spor kulüplerinin aynı başarıyı SGK prim ödemelerinde gösterdiğini söyleyemeyiz.

Milyonlarca TL/Dolar transfer ücreti alan pek çok sporcunun SGK’ya bildirimi yapılmamış veya asgari ücret üzerinden prim ödemesi yapılmıştır. Ayrıca pek çok spor kulübünün de SGK’ya milyonlarca TL borcu bulunmaktadır.

Genel olarak spor kulüplerimizin sigortadan kaynaklanan sorunları üç noktada toplanabilir[1]:

• Sporcuların sigortalanmaması veya sigortalanmakla beraber kazançlarının düşük gösterilerek SGK'ya düşük seviyede prim ödenmesi,
• Yabancı sporculara ilişkin işlemlerin tamamlanmaması ve onların da sigortalı olarak gösterilmemesi,
• Prim borçlarının ödenmemesi,

2. PROFESYONEL SPORCULARIN HAKLARI

4857 sayılı İş Kanunu’nun 4. maddesinin (g) fıkrası gereği sporcular İş Kanunu hükümlerine tabi olmadıkları için işçi değillerdir. Dolayısıyla ihbar tazminatı, kıdem tazminatı … gibi kanuni hakları yoktur. Fakat profesyonel sporcular ile spor kulüpleri arasında hizmet sözleşmesi olması ve söz konusu sözleşmeden dolayı sporcuların gelir elde etmesinden dolayı, profesyonel sporcuların, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, 4-A’lı sigortalı olmaları gerekmektedir.

Profesyonel kulüplerde yalnız sporcuların değil, teknik direktör, antrenör, menajer, diyetisyen… gibi diğer çalışanların da sigortalı olması gerekmektedir.

Ayrıca, Türkiye’de çalışan yabancı sporcu ve antrenörlerin de, ikamet iznini aldıktan sonra SGK’ya bildirilmeleri ve primlerinin ödenmesi gerekmektedir.

3. PROFESYONEL SPORCULARIN ÖDEMESİ GEREKEN SOSYAL GÜVENLİK PRİM MİKTARLARI

Yüksek kazanç elde eden sporcular için sosyal güvenlik priminin, brüt asgari ücretin 6,5 katı olan 6.640 TL üzerinden ödeme yapılması gerekmektedir. Bu rakam üzerinden hesaplandığında % 32,5'luk kesinti üzerinden ödenecek prim 2.158 TL olmaktadır.

Prime esas kazancın hesabında ücretin yanı sıra prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin; kulüpler tarafından özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların dikkate alınması gerekmektedir.

4. KULÜPLERİN SORUMLULUĞU

Spor kulübü, ister dernek statüsünde ister anonim şirket statüsünde faaliyet göstersin, ödenmeyen primlerden tüm yöneticiler sorumludur.

Borçlu spor kulüplerinin yönetim kurulu üyeleri dahil üst düzey yöneticilerinin, kendi dönemlerinde oluşan borçlardan şirket veya dernek tüzel kişiliği ile birlikte tüm malvarlıklarıyla müştereken ve müteselsilen sorumludurlar.

5. KULÜPLERİN DENETİMİ

Spor kulüpleri; sözleşme imzaladıkları sporcu ve teknik adamların hizmetlerini ve prime esas kazançlarını 5510 sayılı Kanunun 86’ncı maddesi gereği eksiksiz olarak SGK’ya bildirmekle yükümlü olup, yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere Kanunun 102’nci maddesi gereği idari para cezası uygulanması gerekmektedir.

Geçen yıl spor kulüpleriyle toplantılar yaparak sporcuların primlerinin gerçek değer üzerinden gösterilmesi konusunda uyarıda bulunmasına rağmen, halen bazı kulüplerin primlerini düşük göstermesi Sosyal Güvenlik Kurumunu (SGK) harekete geçirmiştir.

SGK Başkanı Yadigar Gökalp İlhan’ın imzasıyla spor kulüplerine gönderilen uyarı yazısında, bazı spor kulüplerinde yüksek ücretler aldığı bilinen sporcuların prime esas kazançlarının SGK’ya eksik bildirildiği tespit edildiği belirtilerek, bu kulüplerin banka hesap hareketleri ve diğer kurum-kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerin de incelenmesi sonucunda, bildirimlerin gerçekte ödenen ücret düzeyinden yapılmadığının görülmesi halinde gerekli idari yaptırımlar uygulanacaktır ifade edilmiştir.

SGK'nın eylem planı içerisinde spor kulüplerinden olan alacakların tahsili de yer almaktadır. Bunun için, Spor Toto Genel Müdürlüğü nezdinde (Spor Toto-İddaa gelirleri) takibi ve tahsili için çalışma yapılmakta olup, Türkiye Futbol Federasyonu tarafından sağlanacak web servisiyle kulüplerin borçları da sorgulanabilecektir.

SGK'ya sporcu bildirimlerinin en üst seviyeden yapılması sayesinde, SGK gelirleri artacaktır. SGK primlerinin en üst seviyeden yatırılmasının faydası daha çok sporculara olacaktır.  Eğer bu sporcular için denetim olmasaydı, primleri düşükten yatacağı için bugünün rakamlarıyla ellerine geçecek emekli aylığı sadece 900 - 1000 TL civarında olacaktı. Oysaki primlerin tavandan yatırılmasıyla alacakları emekli aylığı bunun yaklaşık üç katı kadar olacak.[2]

6. SGK PRİM BORÇLARININ YAPILANDIRILMASI

SGK, 2011 yılında spor kulüplerine 7 yıl içerisinde ödeme kolaylığı getirmişti. Fakat bu imkândan faydalanmayan spor kulüpleri için başvurmaları halinde 36 aya kadar taksitle ödeme imkânı bulunmaktadır.

7. SAYIŞTAY RAPORU

Sayıştay Denetçileri tarafından yazılan SGK 2012 Yılı Denetim Raporu’nda, Futbol, Basketbol ve Voleybol Federasyonlarından kulüplerle sporcu ve teknik adamlar arasında imzalanmış sözleşme örnekleri ve SGK kayıtlarında söz konusu hizmetler ve prime esas kazançlar üzerinde yapılan denetimlerde bazı sporcu ve teknik adamların hizmetlerinin hiç bildirilmediği, bazılarının ise kazançlarının eksik bildirildiğinin görüldüğü belirtilmiştir. Ayrıca, söz konusu kusurlu davranışlar nedeniyle SGK’nın 10.478.365,30 TL tutarında prim kaybına uğradığı ve bu kusurlu davranışlara uygulanması gereken 10.286.946,00 TL tutarında idari para cezasının SGK tarafından uygulanmadığı tespit edildiği ifade edilmiştir.

8. SONUÇ

4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçi statüsünde olmayan profesyonel sporcular ile spor kulüpleri arasında hizmet sözleşmesi olması ve söz konusu sözleşmeden dolayı sporcuların gelir elde etmesinden dolayı, profesyonel sporcuların, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, 4-A’lı sigortalı olmaları gerekmektedir. Fakat pek çok sporcunun SGK’ya bildirimi yapılmamış veya asgari ücret üzerinden prim ödemesi yapılmıştır. SGK’nın profesyonel spor kulüplerinden prim tahsilatını tam ve/veya hiç yapamaması, hem SGK’nın gelirlerini olumsuz etkiliyor, hem de sporcularının emekli aylıklarını olumsuz etkilemektedir.

[1] Cem KILIÇ, Milliyet Gazetesi, 27.08.2013

[2] Cem KILIÇ, Milliyet Gazetesi, 27.08.2013