Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerde Asgari İşçilik İçin Toplam Teklif Tutarına Bakılmasının Sakıncaları

Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında, Kamu İhale Kurulunun vermiş olduğu kararda toplam teklif tutarına bakılmak suretiyle tekliflerin değerlendirilmesi gerektiği ve bazı kalemlerde teklif edilen bedel işçilik maliyetinin altında olsa da, toplam teklif tutarı asgari işçilik maliyetinin altında olmayan firmalara ihalenin verilebileceği ifade edilmektedir.

Bu yaklaşım tarzı ihale mantığı ve Kamu İhale Genel Tebliğinde yapılan düzenlemeler açısından doğru olmakla birlikte, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarının özünü yansıtmamakta ve 4735 sayılı Kanun hükümleri açısından da bu kararın önemli sonuçları bulunmaktadır.

İhalelere katılan firmaların, teklif mektubu eki cetvelde öngörülen iş kalemlerini hangi bedele gerçekleştireceklerini tekliflerinde belirtmeleri beklenir. Bu sebeple ihalelere katılan firmalar iş kalemlerine kendi maliyet analizlerini yapmak suretiyle teklif verirler. Araç iş kalemi için bir firma a lira teklif verirken bir başka firma b lira teklif verebilir ve verilen bu fiyatlar da o firma için o iş kaleminin yapılabilirlik fiyatı olarak karşımıza çıkar. Ancak, özellikle gelinen nokta itibarıyla iş kalemlerine teklif edilen fiyatların iş kalemini temsil özelliği ortadan kalktığı gibi, personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerde de o iş kaleminin yapılabilirlik fiyatları ilgili mevzuatlarında belirlendiğinden dolayı konuya karardaki gibi yaklaşmanın sorunlu sonuçları olacağı değerlendirilmektedir. Evet iş kalemine yapılan teklifler o işi yapılabilirlir fiyatını göstermelidir ve personel ihalelerinde işçilik kalemlerinin fiyatları asgari olarak Kanunlarda düzenlenmiştir. Yani kalem fiyatlarının minimum tutarı bellidir. Firmaların kalem tutarlarında rekabet şansları bulunmamaktadır. Bu durum aşırı düşük teklif sorgulaması maddesi ve mantığı ile de uyumludur. Bu kalem aşırı düşük kabul edilirse firma bunu nasıl izah edecektir?

Öncelikle hizmet alım ihalelerine yapım işleri bakış açısıyla bakılmasından vazgeçilmelidir. Bunun için de temelde ve öncelikli olarak Kamu İhale Genel Tebliğinin ve Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin değiştirilmesi gerekmektedir.

Örnek üzerinden değerlendirme yapacak olursak; herhangi bir işçiliğin aylık % 4 dahil asgari maliyeti 1.500,00 TL olsun, firma tarafından bu işçiliğe 1.250,00 TL verilmiş olsun. Eğer diğer kalemlerle birlikte firmanın toplam teklifi asgari işçiliğin altında değilse firma KİK kararı gereği ihale dışı bırakılmayacaktır.

Şimdi bunun sonuçlarını beraber analiz edelim.

1. Bu ihalede iş artışı veya iş eksilişi yapılacağı zaman, 1.250 TL teklif verilen kalem üzerinden iş artışı veya eksilişi yapılması gündeme gelecektir. Oysa bu kalem kapsamında çalışan işçiye % 4 dahil 1.500,00 TL ödeme yapılmaktadır. Yani fiili olarak yapılan ödeme ile kalem fiyatı arasında uyumsuzluk bulunmaktadır. İş artışı yapacağınız zaman firmaya haksızlık, iş eksilişi yapılacağı zaman da idareye haksızlık yapılmış olacaktır.

2. Firmanın 1.250 TL verdiği kalemin alımından tamamen vazgeçilse, asgari işçilik maliyeti ile teklif alan firmanın teklifi, vazgeçilen iş kalemi ile birlikte karlı hale gelecektir.

3. Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin 42 nci maddesine göre; “İşe başladığından beri meydana getirilen işler, kontrol teşkilatı tarafından yüklenici veya vekili ile birlikte hesaplanır ve bulunan miktarlar, teklif edilen birim fiyatlarla çarpılmak suretiyle sözleşmedeki esaslara uygun olarak hakediş raporuna geçirilir.” Görüleceği üzere ödemeler teklif edilen birim fiyatlar üzerinden yapılmaktadır. Söz konusu kalemlerde eksik çalışma olması halinde de kesintiler yine teklif edilen birim fiyatlar üzerinden yapılacaktır. Şimdi 1.250 TL teklif edilen bir iş kaleminde işçi 10 gün çalışmazsa, kesilecek bedel teklif ettiği bedel üzerinden mi yoksa işçinin maaşı üzerinden mi yapılacak?

4. İşçilik maliyetinin altında teklifle alınan iş kalemlerinde kesinti yapılması halinde firmaya avantaj sağlanmış olacaktır. Bu avantaj haksızdır ama Hizmet İşleri Genel Şartnamesine uygundur.

5. Hizmet İşleri Genel Şartnamesinde özellikle personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarının özünü karşılayacak şekilde önemli değişiklikler yapılmalıdır.

Kanaatimizce, Tebliğde ve HİGŞ’de yapılması gerekli bu konuyla ilgili değişiklikler şu yönde olmalıdır:

- Asgari işçilik maliyetinin toplam teklif tutarı ile birlikte kalem teklif tutarı olarak da dikkate alınması gerektiğine yönelik Tebliğde değişiklik yapılması gerekmektedir.

- Hizmet İşleri Genel Şartnamesinde de kesilecek bedelin, personel çalıştırılan hizmet alımlarında, teklif edilen bedel üzerinden değil işçinin maaşı üzerinden hesaplanması gerektiğine yönelik düzenleme yapılmalıdır.

- Personel çalıştırılmasına dayalı ihalelerde teklif edilen kar bedeli ile % 4 sözleşme giderleri ve genel giderlerin de kesintilerde ne şekilde dikkate alınacağına yönelik olarak yine HİGŞ’de düzenleme yapılmalıdır.