ÜNİVERSİTELERDE ÖZEL YETENEK SINAVLARINDA GÖREVLENDİRİLEN JÜRİ ÜYESİ VE RAPORTÖRE ÖDENEN ÜCRETLER (MALİ HUKUK SAYI: 151, OCAK-ŞUBAT 2011)

I. GİRİŞ

Dünyada ve ülkemizde her alanda baş döndürücü değişim ve dönüşümler yaşanmaktadır. Bu değişim ve dönüşümün tüm süreçlerinde aktif rol oynayan ve en büyük pay sahibi olan kurumlarımızın başında hiç kuşkusuz üniversitelerimiz gelmektedir. Bu gelişmeler de dikkate alınarak belirlenen ve temel politika belgelerimizden biri olan dokuzuncu kalkınma planında eğitim sistemimizin geliştirilmesi ve artan yükseköğretim talebine cevap verilebilmesi amacıyla yeni üniversitelerin kurulması öngörülmüştür. Bu hedefler doğrultusunda yeni kurulan üniversiteler ile birlikte Devlet üniversitelerinin sayısı yüz ikiye ulaşmış bulunmaktadır. Üniversite sayısının kısa bir süre içinde bu kadar artış göstermesi yaşanan sıkıntıları daha da katmerli hale getirmiştir. Özellikle yeni kurulan üniversitelerde yeterli ve yetkin öğretim üyesinin temini noktasında sıkıntıların olduğu bilinmektedir. Bu çalışmamızda, üniversitelerin fen edebiyat fakülteleri ile diğer fakültelerinde özel yetenek sınavı sonuçlarına göre öğrenci alan “Antrenörlük Eğitimi, Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği, Geleneksel Türk El Sanatları Öğretmenliği, Grafik Öğretmenliği, Mesleki Resim Öğretmenliği, Müzik Öğretmenliği, Resim-Yapı Öğretmenliği, Rekreasyon, Seramik Öğretmenliği ile Spor Bilimleri ve Spor Yöneticiliği ile Devlet Konservatuarı ” bölüm yetkililerinin talebi doğrultusunda fakültelerin yönetim kurullarınca belirlenerek rektörlük makamınca olur verilen jüri üyeleri ile raportöre kurum bütçesinden jüri üyesi ve raportör ücreti ödenip ödenemeyeceği konusunda bir değerlendirme yapılacaktır.

II. JÜRİ ÜYELERİ VE RAPORTÖRÜN GÖREVLENDİRİLMESİ

Üniversitelerde Antrenörlük Eğitimi, Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği, Geleneksel Türk El Sanatları Öğretmenliği, Grafik Öğretmenliği, Mesleki Resim Öğretmenliği, Müzik Öğretmenliği, Resim-Yapı Öğretmenliği, Rekreasyon, Seramik Öğretmenliği ile Spor Bilimleri ve Spor Yöneticiliği ile Devlet Konservatuarı programlarına örgenci seçmek, yazılı ve mülakat sınav dosyalarını incelemek ve diğer sekretarya iş ve işlemlerini sonuçlandırmak için bölüm yöneticilerinin talebi üzerine fakülte yönetim kurullarınca bölüm kriterleri uygun olan mevcut öğretim üyelerinden, üniversite bünyesinde bölüm kriterlerini sağlayan yeterli öğretim üyesi bulunmaması durumunda ise il içi ya da il dışı diğer üniversitelerden öğretim elemanı görevlendirilmesi doğrultusunda karar alınmaktadır. Bu karar aynı zamanda üniversitenin üst yöneticisi sıfatıyla rektörün onayına sunulmakta, üst yöneticinin de uygun görmesi halinde diğer üniversite öğretim elamanlarının jüri üyesi ve raportör olarak görevlendirmesi için gerekli diğer süreçler işletilmektedir.

III. GÖREVLENDİRİLEN JÜRİ ÜYELERİ VE RAPORTÖRÜN ÜCRETLENDİRİLMESİ

Bilindiği üzere, Anayasanın 128 nci maddesinin birinci fıkrasında “Devletin, kamu iktisadî teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür.”, ikinci fıkrasında ise “Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir.” hükümleri gereğince kamu görevlilerine aylıkları ile aylık unsurları dışında kalan diğer bir ödemenin yapılabilmesi için kanuni bir düzenlemenin mevcut olması gerekmektedir.

Üniversite öğretim üyelerinin aylık ve ek göstergeleri, aylık unsuru dışında kalan diğer ödenekleri, ek ders ücretleri, ilerleme ve yükselme şartları ile sosyal haklardan yararlanmaları gibi hususlara yönelik aylık, ödenek, ve sair hakları 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu ile düzenlenmiş olup, anılan kanunda özel yetenek sınavlarında jüri üyesi ve raportörlere ücret ödeneceğine ilişkin bir düzenlemenin olmadığı görülmektedir.

Diğer taraftan, 2011 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa bağlı (K) Cetvelinin “JÜRİ ÜYESİ VE RAPORTÖR ÜCRETLERİ “ başlıklı IX. Bölümünde;

“Genel yönetim kapsamında bulunan kamu idareleri ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar ve özel kanunlarla kurulmuş fonlar tarafından yapılacak her türlü etüt, plan, proje, güzel sanatlara ve benzeri işlere ilişkin yarışmalarda jüri üyesi veya raportör olarak görevlendirilen 657 sayılı Kanunun 87 nci maddesinde sayılan kurum ve kuruluşlarda çalışan personele, her bir asli jüri üyeliği veya raportörlüğü için 1.120 Türk Lirasını geçmemek üzere Maliye Bakanlığının görüşü alınarak kurumlarınca belirlenecek miktarda ücret ödenir.

Bu personelden,

-Danışman jüri üyeliği görevini yapanlara aynı koşullarda, yukarıda belirtildiği şekilde tespit edilen miktarın ½’si,

-Yedek jüri üyelerine ve ön ve soru-cevap toplantılarına katılmaları halinde yedeği oldukları danışman jüri veya asli jüri üyelerine ödenen miktarın ¼’ü,

-Asli jüri üyesinin zorunlu bir nedenle çalışmalara devam edememesi halinde kendisine yedek jüri üyesi ücreti, asli jüri üyesinin yerini alacak yedek jüri üyesine de asli jüri üyesi ücreti,

-Raportör yardımcılarına raportörlere ödenen miktarın 1/5’i,

ödenir.

Anılan jürilerde üye veya raportör olarak görev yapan ve yukarıdaki fıkralar kapsamına girmeyen 657 sayılı Kanunun 87 nci maddesinde sayılan kurum ve kuruluşlarda çalışan personel dışındaki kişilere ise, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 23 ve 53 üncü maddeleri uyarınca yayımlanmış olan Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanatlar Eserleri Yönetmeliği hükümlerine göre ücret ödenir. Ancak verilecek miktar bu bölümün birinci fıkrasında belirtilen tutarın iki katından fazla olamaz.” hükmü yer almaktadır.

2011 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununun yukarıda yer alan hükmü gereğince jüri üyeleri ile raportörlere kurum bütçesinden ücret ödenebilmesi için 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 23 ve 53 üncü maddeleri uyarınca yayımlanmış olan “Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanatlar Eserleri Yönetmeliği” çerçevesinde düzenlenen yarışma mahiyetine uygun olmalıdır.

2914 sayılı Kanun ve diğer ikincil mevzuat hükümlerinde üniversitelerde gerçekleştirilen özel yetenek sınavlarında görevli jüri üyeleri ve raportöre bu görevlerinden dolayı bir ücret ödeneceğine ilişkin bir düzenlemenin bulunmadığı gibi, 2011 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda belirtilen “…her türlü etüt, plan, proje, güzel sanatlara ve benzeri işlere ilişkin yarışmalar…” kapsamında da olmadığı anlaşılmaktadır.

Bu çerçevede üniversitelerde özel yetenek sınavlarında görev alan komisyon üyelerine jüri üyesi ve raportör ücreti adı altında herhangi bir ücret ödenmesi mümkün değildir.

a. İL DIŞI ÜNİVERSİTELERDEN GÖREVLENDİRİLEN JÜRİ ÜYELERİNİN ÜCRETLENDİRİLMESİ

Makalenin giriş bölümünde de bahsedildiği gibi üniversitelerin kendi bünyelerinde yeterli öğretim üyesi bulunmaması sebebiyle söz konusu sınavlar için jüri üyeliği yapmak üzere diğer üniversitelerden sınav/bölüm kriterlerine uygun öğretim elamanı görevlendirilmesi yoluna gidilmektedir. Bu kapsamda jüri üyeliği ve raportörlük yapan il dışı üniversite öğretim elemanlarına da yukarıda zikredilen mevzuat hükümleri çerçevesinde jüri üyeliği ve raportör ücreti adı altında bir ödemenin yapılmasının kamu zararına konu olabileceği unutulmamalıdır.

Diğer taraftan, il dışı üniversite öğretim elemanlarının da katılımı ile sonuçlandırılan jüri üyeliği ve raportörlük sürecinin resmi bir görev niteliği taşıması nedeniyle il dışından görevlendirilen öğretim elemanlarına 6245 sayılı Harcırah Kanunu kapsamında “yol masrafı, gündelik ve yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere belge bedelini aşmamak üzere konaklama masrafları” söz konusu Kanunun 57 nci maddesi de dikkate alınarak hizmetin taalluk ettiği kurum bütçesinden ödenmelidir. Zira muvakkat veya daimi bir vazife ile başka bir yere gönderilen memur ve hizmetlilere verilecek harcırahın, memur veya hizmetlilerin, mensup olduğu kurum bütçesinden değil hizmetin verildiği kurum bütçesinden karşılanması gerekmektedir. Bu tür harcamaların öğretim üyesinin mensup olduğu kurum bütçesinden karşılanması dış denetim mensuplarınca yapılan düzenlilik denetimi (mali ve uygunluk denetimi) çerçevesinde kamu zararı olarak değerlendirilebilmekte ve harcama yetkilisi ile gerçekleştirme görevlisi müştereken ve mütselsilen sorumlu tutulmaktadır.

b. HARCAMA YETKİLİLERİN SORUMLULUĞU

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 31’inci maddesinde bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisinin harcama yetkilisi olduğu ifade edilmiştir. Aynı Kanunun 32’nci maddesinde ise; bütçeden harcama yapılabilmesi harcama yetkilisinin, harcama talimatı vermesine bağlanmış, harcama talimatlarında da hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgilerin yer alacağı, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken işlemlerden harcama yetkililerinin sorumlu oldukları belirtilmiştir.

Bu itibarla, 2914 sayılı Kanun ve 2011 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu hükümlerine aykırı olarak özel yetenek sınavında görevlendirilen jüri üyelerine ve raportöre kurum bütçesinden ücret ödenmesi doğrultusunda harcama talimatı veren harcama yetkilileri bir taraftan tazmin sorumluluğu, diğer taraftan ise 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 257 nci maddesinde;

“(1) Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan haller dışında, görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir kazanç sağlayan kamu görevlisi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan haller dışında, görevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme göstererek, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir kazanç sağlayan kamu görevlisi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır…” hükümleri şümulünde hukuki sonuçla karşı karşıya kalabilirler.

VI- GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİLERİN SORUMLULUĞU

5018 sayılı Kanunun 33’üncü maddesinde; “Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır.

Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler…” denilmektedir. Söz konusu hükümlerden de anlaşılacağı üzere yukarıda sözü edilen ödemelerin yersiz yapılması sebebiyle gerçekleştirme görevlileri de harcama yetkilileri ile birlikte mali ve hukuki sorumluluğa ortak olacaktır.

VII. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Üniversitelerde, yukarıda zikredilen programlara öğrenci seçme sürecinin meşakkatli olduğu bilinmektedir. Öğrenci seçme sürecinin zorluğunu bilen öğretim elamanları bu görevin ücretsiz gördürülmesi ya da ödenen ücretlerin denetim elamanlarınca tazmin konusu yapılması nedeniyle sürece dâhil olmaktan imtina etmektedirler. Bu sorunun çözümünün sürüncemede bırakılması üniversite yöneticilerini zor durumda bırakmakta ve onları yürürlükteki mevzuat düzenlemelerine de uygun olmayan uygulamalara sevk etmektedir. Yasal olmayan bu uygulamalar inceleme konusu olmakta birçok üniversite yöneticileri mali ve hukuki müeyyidelere maruz kalabilmektedir. Bu nedenle Yükseköğretim Kurulunca üniversitelerde jüri üyeliği ve raportörlük ücretinin ödenmesine yönelik çalışmaların başlatılmasının yerinde olacağı düşünülmektedir.