MAVİ KART HAK SAHİPLERİNİN KAMU ALIM İHALELERİNE KATILIMI: MAVİ KARTLILAR YERLİ İSTEKLİ Mİ? (Mali Hukuk Sayı: 166, Temmuz-Ağustos 2013)

1. YERLİ İSTEKLİ

4734 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesinde yerli istekli, “Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı gerçek kişiler ile Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişilikler” olarak tanımlanmıştır. Bu Kanun çerçevesinde hazırlanan uygulama yönetmeliklerinde gerçek kişilerin yerli istekli olduklarının başvuru veya teklif mektubunda yer alan Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasından anlaşılacağı; yerli istekli olunduğuna ilişkin ayrıca bir belge istenmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Tüzel kişilerin yerli istekli oldukları ise başvuru veya teklif kapsamında sunulan belgeler üzerinden değerlendirilecektir. Tüzel kişilerin yerli istekli olup olmadıkları sunulan Ticaret Sicil Belgesi ya da oda kayıt belgelerinden belirlenebilir.

2. TÜRK VATANDAŞLIĞINDAN ÇIKMA VE HAKLARDAN YARARLANMA

Yabancı ülkelerde bulunan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları daha fazla ekonomik, sosyal ve siyasal haklardan yararlanmak amacıyla bulundukları ülkenin vatandaşlığına geçmek isteyebilmektedir.

Ülkemizdeki nüfus mevzuatı çifte vatandaşlığa imkân tanımasına rağmen, özellikle Avrupa'da bazı ülkelerin kanunları çifte vatandaşlığa izin vermemektedir. Türk vatandaşlığını kaybetmenin ülkemizde ortaya çıkarabileceği sorunlar, çifte vatandaşlığa izin vermeyen ülke vatandaşlığına geçmenin önünde bir engel olarak yer almaktaydı. Bu durum 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nda yapılan bir düzenlemeyle giderilmeye çalışılmıştır.[1]

Türk vatandaşlığından çıkmaya ilişkin hükümler 29/5/2009 tarihli ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 25’inci maddesinde yer almaktadır. Doğumla Türk vatandaşlı olup çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybeden kişilere tanınan haklar 5901 sayılı Kanun’un 28’inci maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddede 9/5/2012 tarihli ve 6304 sayılı Kanun ile değişiklik yapılmış olup çıkma izni alarak Türk Vatandaşlığından çıkanlara Mavi Kart verilmesi ve yararlanacakları hakların kapsamı genişletilmiştir.[2]

5901 sayılı Kanun’un 28’inci maddesinin birinci fıkrasında, “Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve üçüncü dereceye kadar olan altsoyları, bu maddede belirtilen istisnalar dışında Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam ederler. Millî güvenliğe ve kamu düzenine ilişkin hükümler saklıdır.” hükmü yer almaktadır.

3. MAVİ KART

5901 sayılı Kanun’un 28’inci maddesinin altıncı fıkrasında, bu madde kapsamında bulunan kişilere, talepleri halinde maddede belirtilen haklardan faydalanabileceklerini gösteren Mavi Kart düzenleneceği öngörülmüştür. Yedinci fıkrada ise hakların kullanılmasında Mavi Kart’ın ibrazının yeterli oluğu; Kart’ın ibraz edilememesi durumunda Kimlik Paylaşımı Sistemi aracılığıyla Mavi Kartlılar Kütüğünden alınacak kayıt örneği ve uyruğunda bulunulan devlet makamlarınca verilmiş kimlik bilgilerini gösteren belgeyle de işlem yapılabileceği hüküm altına alınmıştır. Ancak Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 53’üncü maddesinin dördüncü fıkrasında, “Mavi Kart; nüfus cüzdanı, pasaport veya kimlik belgesi olarak kullanılamaz, kurumlardan hizmet alınması sırasında yabancı kimlik belgesi ile birlikte ibraz edilir.” düzenlemesi bulunmaktadır. Yönetmeliğin Mavi Kart’ın yabancı kimlik belgesiyle birlikte ibraz edilmeye yönelik düzenlemesinin 5901 sayılı Kanun’un 28’inci maddesinin yedinci fıkrasına aykırı olduğu görüşündeyiz. Yönetmeliğin altıncı fıkrasında ise doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybeden ve nüfus kaydında bu yolda açıklama bulunan kişilerin ise nüfus kayıt örneği ya da sistemden alınacak belgeyi sunmalarının yeterli olduğu ifade edilmektedir.

5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (m) bendinde Mavi Kart, “Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve bunların 29/5/2009 tarihli ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28 inci maddesinde belirtilen altsoylarına verilen ve söz konusu maddede belirtilen haklardan faydalanabileceklerini gösteren resmî belge” olarak tanımlanmaktadır. Anılan Kanun’un 8/A maddesinde, “Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve bunların 5901 sayılı Kanunun 28 inci maddesinde belirtilen altsoyları, Genel Müdürlükçe elektronik ortamda tutulan Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydedilir. Bu Kütüğe kaydedilenler, her türlü nüfus olaylarını yurt içinde nüfus müdürlüklerine, yurt dışında ise dış temsilciliklere beyan etmekle yükümlüdürler.” hükmü yer almaktadır.

Mavi Kart düzenlenmesinde uyulacak esaslar, Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelikte (madde 53, 54, 55) yer almaktadır. Mavi Kart başvuruları yurt içinde il nüfus müdürlüklerine; yurt dışında ise dış temsilciliklere yapılmaktadır. Mavi Kart’ın geçerlilik süresini sınırlayan bir düzenleme bulunmamaktadır.

Mavi Kartlılar Kütüğü ve Beyan Edilen Nüfus Olaylarının Tutulması Hakkında Yönerge’nin 5’inci maddesinin birinci fıkrasında doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası değiştirilmeksizin Mavi Kartlılar Kütüğü kayıtlarının oluşturulacağı hüküm altına alınmıştır. Anılan Yönerge’nin 6’ncı maddesinin birinci fıkrasında ise Mavi Kartlılar Kütüğüne kayıtlı kişinin Türk vatandaşı olmayan üçüncü dereceye kadar altsoyları, başvurmaları halinde Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydedileceği ve bu kişilere yabancılar kimlik numarası verileceği belirtilmektedir. Yönerge’nin 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (l) bendinde yabancılar kimlik numarası, ”Mavi Kartlılar Kütüğünde kayıtlı olanların bu kütüğe kaydolacak altsoylarına elektronik ortamda verilen, on bir rakamdan oluşan numara olarak” tanımlanmaktadır. 5901 sayılı Kanun’un 28’inci maddesinin sekizinci fıkrasında madde kapsamında bulunan kişilere İçişleri Bakanlığınca belirlenen esaslar çerçevesinde kimlik numarası verileceği ve Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası aranan yerlerde bu kimlik numarasının kullanılacağı ifade edilmektedir.

Nüfus Vatandaşlık Genel Müdürlüğünün resmî internet sayfasındaki sık sorulan sorular kısmında, “Mavi Kartlılar Kütüğünde kayıtlı kişiler, Mavi Kart’ın sağladığı haklardan yararlanabilmektedir.” açıklaması yer almaktadır. Ayrıca “Herhangi bir kurumdan işlem yaptırabilmem için muhakkak Mavi Kart almam gerekli midir?” sorusunun cevabında ise “5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28 inci maddesinde belirtilen hakların kullanılmasında Mavi Kartın ibrazı yeterlidir. Kartın ibraz edilememesi durumunda Kimlik Paylaşımı Sistemi aracılığıyla Mavi Kartlılar Kütüğünden alınacak kayıt örneği ve uyruğunda bulunulan devlet makamlarınca verilmiş kimlik bilgilerini gösteren belge ile işlem yapılır.” açıklaması yer almaktadır. Bu cevaplar ve açıklamalar dikkate alındığında Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydolmayan bir kişinin Mavi Kart’ın sağladığı haklardan doğrudan yararlanmasında sorunlar olabileceği bu nedenle hak sahiplerinin Mavi Kartlılar Kütüğüne kayıt olmaları gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.

4. KAMU İHALE KURULUNUN KONUYA İLİŞKİN DÜZENLEYİCİ KARARI

Mavi Kart hak sahiplerinin kamu ihale mevzuatındaki durumları (yerli isteklilere tanınan avantajlardan yararlanıp yararlanamayacağı), Kamu İhale Kurulunun 4/2/2013 tarihli ve 2013/DK.D-20 sayılı düzenleyici kararında değerlendirilmiştir. Anılan Kurul Kararına Kamu İhale Kurumunun internet sayfasından ulaşmak mümkündür. Bu Kararı şöyle özetleyebiliriz:

1) Mavi Kart alma hakkına sahip kişiler, kural olarak 4734 sayılı Kanun’un 63’üncü maddesinde yerli isteklilere sağlanan avantajlardan Türk vatandaşları gibi yararlanabileceklerdir.

2) Mavi Kart alma hakkına sahip kişilerin, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı gerçek kişiler ve/veya Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişilikler ile ortak olmak suretiyle veya kendi aralarında kuracakları ortak girişimler, yerli istekli olarak kabul edilecektir.

3) 5901 sayılı Kanun’da mavi kart alma hakkına sahip olan kişilere tanınan hakların, mili güvenliğe ve kamu düzenine ilişkin hükümler çerçevesinde ve Anayasa’nın ilgili düzenlemelerine uygun olarak sınırlandırılabileceği hüküm altına alınmıştır.

Mavi Kart alma hakkına sahip kişilerin yerli isteklilere tanınan avantajlardan yararlanmamasına yönelik sınırlama da, ancak mili güvenliğe ve kamu düzenine ilişkin hükümler çerçevesinde yapılabilir. Kararda, “Tesis edilecek bir sınırlandırma işleminin, eşitlik ve ölçülülük ilkelerini temel alması, mavi kart alma hakkına sahip kişiler açısından öngörülebilir olması ve her bir ihale bazında alınacak objektif gerekçelere dayanması, bu gerekçelerin de yazılı bir şekilde ortaya konulması” gerektiği ifade edilmiştir.

4) 4734 sayılı Kanun’un 53’üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin 8 nolu alt bendinde, yerli isteklilerin yabancı ülkelerde açılan ihalelere katılmalarının engellendiğinin belirlenmesi halinde, bu uygulamanın yapıldığı ülkenin isteklilerinin de bu Kanun kapsamında yapılan ihalelere katılmalarının önlenmesine yönelik tedbirler alınması ve gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlamak üzere Bakanlar Kuruluna teklifte bulunulması Kamu İhale Kurumunun görevleri içinde sayılmıştır.

Bakanlar Kurulunca bir ülkenin vatandaşları ile o ülke mevzuatına göre kurulan tüzel kişilerin 4734 sayılı Kanun kapsamında yapılan ihalelere katılmasının önlenmesine yönelik bir karar alınırsa, aynı zamanda bu ülkenin vatandaşı olan Mavi Kart alma hakkına sahip kişilerin, bu uygulamanın yapıldığı ülkenin isteklisi olarak değerlendirilmemesi gerektiğine karar verilmiştir.

Kurul Kararında Mavi Kart Hak Sahipleri ibaresi kullanılsa da gerek nüfus mevzuatı gerekse de kamu ihale mevzuatı dikkate alındığında, Mavi Kartlılar Kütüğüne kayıtlı kişilerin bu haklardan yararlanabileceği görüşündeyiz. Bu görüşümüze ilişkin ayrıntılar aşağıda yer almaktadır.

5. TEKLİFİN SUNULMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Gerçek kişilerin yerli istekli oldukları başvuru ve teklif mektubunda yer alan Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasından anlaşılmakta ve Türk vatandaşı gerçek kişi istekliler için teklif mektubunda bu numaranın yer alması zorunlu olduğu dikkate alındığında Mavi Kartlılar Kütüğüne kayıtlı isteklinin, kimlik numarasını teklif mektubundaki TC Kimlik Numarası satırına yazması gerektiği görüşündeyiz. Mavi Kart Kimliği ya da Mavi Kartlılar Kütüğünden alınacak kayıt örneği ve uyruğunda bulunulan devlet makamlarınca verilmiş kimlik bilgilerini gösteren belgenin teklifle birlikte sunulma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak isteklinin Mavi Kartlı olduğuna ilişkin bilgi ve belge vermesi uygulamada ortaya çıkacak sorunları engelleyeceği görüşündeyiz.

Uygulama yönetmeliklerinin “Belgelerin sunuluş şekli” başlıklı maddesinde, yerli istekliler ile Türk vatandaşı gerçek kişi ve/veya Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişi ortağı bulunan iş ortaklıkları veya konsorsiyumlar tarafından sunulan ve yabancı dilde düzenlenen belgelerin tercümelerinin, Türkiye’deki yeminli tercümanlar tarafından yapılması ve noterce onaylanması zorunlu olduğu hüküm altına alınmıştır. Bu tercümeler, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tasdik işleminden muaftır. Mavi Kart sahibi kişinin istekli olması ya da ortak girişimin ortağı olmasında yabancı dilde düzenlenen belgelerin tercümelerinin Türkiye’deki yeminli tercümanlar tarafından yapılması ve noterce onaylanması gerekmektedir.

Yukarıda da belirtiğimiz üzere Mavi Kartlılar Kütüğüne kayıtlı kişinin Türk vatandaşı olmayan üçüncü dereceye kadar altsoyları, başvurmaları halinde Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydedilmekte ve bu kişilere yabancılar kimlik numarası verilmektedir. Bu kişilerin Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydolmadan yerli isteklilere tanınan haktan yararlanamayacağı görüşündeyiz. Çünkü Kütüğe kaydolmayan bir kişinin yabancılar kimlik numarası olmayacağı için teklif mektubunda bu numarayı yazamayacaktır. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının yerli isteklilere tanınan haklardan yararlanması için teklif mektuplarında TC kimlik numarasını belirtmesi gerekli olduğundan Mavi Kart alma hakkına sahip kişilerin de kimlik numaralarını yazmaları gerekmektedir. Ayrıca özellikle evlat edinme ve boşanma gibi Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydı etkileyen olayların ihale sürecinde işlemleri kesintiye uğratmaması için kayıt işlemi yapmalıdır. Diğer taraftan 5901 sayılı Kanun’un 28’nci maddesinde yapılan değişikliğin temel sebebi de Mavi Kart alma hakkına sahip kişilerin bu haklarını kullanırken belirsizliği giderecek kayıt sisteminin oluşturulması ve kişilerin durumlarını tevsik edecek belgelerin açığa kavuşturulmasıdır.

Mavi Kartlılar Kütüğünden çıkartılacak kayıt örneğiyle ilgili bilgi isteyebilecek kişi ve kurumlar Yönerge’nin 24’üncü maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre Mavi Kartlılar Nüfus Kayıt Örneği aşağıdaki kişi ve kurumlarca istenebilir:

a) Bakanlıklar,

b) Dış temsilcilikler,

c) Adlî merciler,

ç) Adlî ve idarî işlem nedeniyle kolluk makamları,

d) Kaydın sahipleri, eşleri, veli, vasi, alt ve üst soyları veya resmî vekilleri.

Yönerge’nin 24’üncü maddesi dikkate alındığında ihale sürecinde ihale komisyonu tarafından Nüfus Müdürlüklerinden doğrudan nüfus kayıt örneği istenemeyeceği ancak kütüğe kayıtlı olup olmadığı konusunda görüş talep edilebileceği görüşündeyiz. Bu konuya ilişkin olarak Nüfus Müdürlüklerinden bilgi alınmalıdır. İhale komisyonu isteklinin Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydı konusunda kuşku duyması halinde istekliden bu hususa yönelik olarak bilgi ve belge sunmasını talep edebilir.

6. SONUÇ

Nüfus mevzuatı ve uygulamalar ile Kamu İhale Kurulunun yukarıda anılan kararı dikkate alındığında Mavi Kartlılar Kütüğüne kayıtlı istekliler, yerli isteklilere tanınan avantajlardan yararlanabileceklerdir. Bir başka ifadeyle bu kişiler, sadece yerli isteklilerin katılımına açık olan ihalelere teklif verebilecekler ve yerli isteklilere %15 oranına kadar fiyat avantajı tanınan ihalelerde bu fiyat avantajından da yararlanabileceklerdir.

İdareler tarafından Mavi Kartlılar Kütüğüne kayıtlı isteklilerin yerli isteklilere tanınan avantajlardan yararlanmamasına yönelik düzenleme ancak millî güvenlik ve kamu düzenine ilişkin hükümler çerçevesinde yapılabilir. Böyle bir karar alınmışsa bu hususun ihale ilanı ve ihale dokümanında belirtilmesi gerekmektedir.

Mavi Kartlılar Kütüğüne kayıtlı kişinin Türk vatandaşı olmayan üçüncü dereceye kadar altsoyları, başvurmaları halinde Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydedilmektedir. Bu kişiler doğrudan Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydedilmediği ve yabancılar kimlik numarası verilmediği için bu kişilerin yerli isteklilere tanınan avantajlardan yararlanmaları için Kütüğe kayıtlarını yaptırmaları ve teklif mektuplarında yabancılar kimlik numarasını belirtmeleri uygun olacaktır.

[1] http://www.ytb.gov.tr/index.php/mavi-kart.html

[2] http://www.nvi.gov.tr/Sik_Sorulan_Sorular,Sorular.html?pageindex=18

İHALE HUKUKU İLE İLGİLİ TÜM SORUNLARINIZ İÇİN 0535 645 00 20. HEMEN ARAYIN