MEMURLARIN MALULİYET GEREKÇESİYLE EMEKLİ OLMASI

GİRİŞ

Memurlar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte sosyal güvenlik açısından memurlar ikiye ayrılmıştır. Bunlardan birincisi 2008 yılı Ekim ayı başından önce Emekli Sandığı iştirakçiliği bulunması nedeniyle 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesi gereğince haklarında 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümleri uygulanmaya devam edilen ve 4/1-c sigortalısı sayılanlardır. İkincisi ise ilk defa 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 2008 yılı Ekim ayı başından sonra memuriyete başlayan ve 4/1-c sigortalısı olanlardır.

Haklarında 5434 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaya devam edilen memurlardan istifa veya başka sebeplerle görevinden ayrılanlara çalışmamakta ve açıkta iken vücutlarında meydana gelen sakatlıklar veya tedavisi imkansız hastalığa yakalanmaları nedeniyle memuriyet yapamayacak duruma girenler hakkında özel durumlarda malul aylığı bağlanmaktadır.

Bu makalede haklarında 5434 sayılı Kanun hükümleri uygulanan ve 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesi uyarınca 4/1-c sigortalısı sayılanmemurlara çalışmamakta ve açıkta iken maluliyeti gerektirecek bir sağlık sorunu nedeniyle memuriyet yapamayacak duruma gelenlere malul aylığı bağlanmasının usul ve esaslarından bahsedilecektir.

1. EMEKLİ SANDIĞINA TABİ MEMURLARIN MALULİYETİ

• Genel Esaslar

2008 yılı Ekim ayı başından önce 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’na tabi çalışması olması nedeniyle haklarında bu kanun hükümleri uygulananlar hakkında maluliyet durumunda uygulanacak düzenlemelere 5434 sayılı Kanun’un 44 ila 54. maddelerinde yer verilmiştir. Bu düzenlemeler gereğince her ne sebeple olursa olsun vücutlarında meydana gelen sakatlıklar veya tedavisi imkansız hastalığa yakalanmaları nedeniyle görevlerini yapamayacak duruma girenler malul kabul edilmektedir. Bu durumda malullük kişinin görevinden veya görevi ile ilgili bir durumdan kaynaklanmışsa bu kişilere vazife malulü denilmekte ve haklarında vazife malullüğüne ilişkin hükümler uygulanmaktadır. Maluliyet vazife malullüğünü gerektiren sebepler haricinde başka bir sebeple olmuşsa bu duruma adi malullük ve bu durumda olanlara da adi malul denilmektedir.

5434 sayılı Kanun kapsamında malullük aylığı bağlanabilmesi için kişinin en az 10 yıllık fiili hizmet süresinin bulunması gerekmektedir. Ancak tedavisi mümkün olmayan bir maluliyete sahip olup herhangi bir şekilde kazanç ve başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettirme imkânı kalmayan malullere en az 5 sene emekliliğe esas bir hizmette bulunmak şartıyla da aylık bağlanmaktadır.

Vazife malullükleri, doğdukları tarihlerden itibaren en çok bir yıl içinde, iştirakçiler veya bunların ana, baba, karı, koca, çocuk, kardeş veya kurumları tarafından yazı ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmelidir. Bu sürede bildirilmediği takdirde bu malullüklere uğrayanlar hakkında adi malullük hükümleri uygulanmaktadır.

1.2.Emekli Sandığından Bağlanan Malul Aylıkları Hangi Durumlarda Kesilir?

Emekli Sandığı uygulamasında malullük aylığının hangi hallerde kesileceğine 5434 sayılı Kanun’un 99. maddesinde yer verilmiştir. Bu düzenleme gereğince emekli, adi malullük, dul veya yetim aylığı alanlardan memuriyete girenlerin aylıkları memuriyete başladıkları tarihi takip eden ay başından itibaren kesilmektedir.

Ayrıca emeklilerin kamu kurumlarına hangi hallerde atanabileceği, hangi hallerde aylıklarının kesileceğine ilişkin genel düzenleme olan 5335 sayılı Kanun’un 30. maddesinde de herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanların bu aylıkları kesilmeksizin, genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50'sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklarda herhangi bir kadro, pozisyon veya görevde çalıştırılamayacakları ve görev yapamayacakları hükme bağlanmıştır. Bu düzenlemede de bu durumda olanlardan malullük aylığı alanların aylıklarının kesileceğine dair bir hükme yer verilmediğinden Emekli Sandığı Kanunu’na göre malullük aylığı almakta iken kamu kurumlarında 4/1-a sigortalısı olarak çalışmaya başlayanların bu aylıkları kesilmemekte bu durumda olanlardan sadece kamu kurumların 4/1-c sigortalısı olarak çalışmaya başlayanların aylıkları bahsedilen 5434 sayılı Kanun’un 99. maddesi uyarınca kesilmektedir.

2. 5510 SAYILI KANUNDA MEMURLARIN MALUL AYLIĞI ŞARTLARI

Sigortalı olarak göreve başladıktan sonra çalışma gücünün belli bir oranını veya görevini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybedenler malul sayılmakta ve bunlardan gerekli şartları taşıyanlar hakkında malulen emeklilik hükümleri uygulanmaktadır.

• Memurun malul sayılması

Sigortalı olarak göreve başladıktan sonra çalışma gücünün en az %60’ını veya görevini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybetmiş olan memurlar, kendilerinin ya da kurumlarının isteği üzerine, Sosyal Sigortalar Kurumu (SGK) tarafından yetkilendirilen sağlık kurulları tarafından memur hakkında düzenlenecek raporlara istinaden, SGK Sağlık Kurulunca yapılacak değerlendirme neticesinde uygun görülmesi halinde,  malul sayılmaktadırlar.

Ancak, çalışma gücünün %60'ını veya görevini yapamayacak derecede meslekte kazanma gücünü ilk defa sigortalı olarak işe girmeden önce kaybetmiş olan memurlar ise malul sayılmamaktadırlar.

• Malullük aylığı bağlanacak olanlar

Malul sayılan memurlardan;

**En az 10 yıl yıldan beri sigortalı olup 1800 gün prim bildirilmiş olanlar,

**Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl olup 1800 gün prim bildirilmiş (sigortalılık süresi şartı aranmadan) olanlar

herhangi bir yaş şartı aranmadan malullük aylığı almaya hak kazanırlar.

• Maluliyet başvurusu ve sağlık raporu

Malullük aylığı bağlanması için gerekli sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartını taşıyan memurlar, başvurularını bir dilekçe ile bağlı bulundukları Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Merkez Müdürlüğüne yaparlar.

Başvuru yapılan müdürlük tarafından verilecek sevk yazısında belirtilecek Devlet üniversite hastaneleri,  Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri ile Askeri Hastaneler tarafından sağlık raporu düzenleyebilir. Bu hastanelerin bulunmadığı yerlerde ise rapor Devlet hastanelerinden de alınabilir.

Memurların çalışma gücü veya meslekte kazanma gücü kayıp oranlarının tespitine ilişkin usul ve esaslar “Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği”nde düzenlenmiştir.

Bu Yönetmeliğe göre;  Sevk üzerine sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından memur hakkında düzenlenecek raporda, maluliyet talebine esas teşkil eden hastalık ya da arızalarının ayrıntılı muayenesi sonucu ile muayene bulguları ve dayanağı sonuçlar belirtilmekte, ayrıca raporun karar kısmında memurun çalışma gücü kayıp oranından ya da maluliyet oranından söz edilmeyerek "Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenecektir." ibaresine yer verilmesi gerekmektedir.

Düzenlenen sağlık kurulu raporlarında çalışma gücü kaybı ya da maluliyet oranı/derecesi belirtilmesi durumunda, bu tespitler SGK Sağlık Kurulu tarafından verilecek kararlar için bağlayıcı değildir.

Sevk üzerine memur hakkında düzenlenen sağlık kurulu raporu, sevki yapan müdürlük tarafından SGK Sağlık Kuruluna gönderilir.

• SGK Sağlık Kurulunun değerlendirmesi ve maluliyet kararı

SGK sağlık kurulları; sevk üzerine memur hakkında düzenlenen sağlık kurulu raporundaki teşhis ve bu teşhise dayanak teşkil eden belgeleri incelemek suretiyle, memurun çalışma gücü kaybı ve meslekte kazanma gücü kaybı oranlarını, görevini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücü kaybını ve malullük derecelerini belirler.

Sosyal Güvenlik Kurumu sağlık kurulları, memurun çalışma gücünün %60’ını kaybetmediği kanaatine varırsa, malulen emeklilik talebini reddeder.

SGK sağlık kurulları tarafından bu yönde düzenlenen raporların SGK Yüksek Sağlık Kurulu tarafından incelenmesini isteyecek olan memurlar, bağlı bulundukları Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğüne dilekçeyle başvuruda bulunabilirler.

Sağlık sunucularının sağlık kurulları tarafından düzenlenen raporların, memurların maluliyet derecelerini belirle amacıyla değil ve maluliyete gerekçe gösterilen rahatsızlık ve arızaların teşhisi amacıyla talep edilmesi ve maluliyet oranı konusundaki kararın SGK Sağlık Kurulu tarafından verilmektedir. Bu nedenle, memurunyeri.com olarak, memurların sağlık sunucularından aldıkları raporlarda yer alan bilgi ve ifadelere dayanarak, malul sayılmalarına karar verildiği düşüncesine kapılmamaları gerektiğini değerlendirmekteyiz.

• Malullük raporu ile engelli raporu arasındaki fark

Engelli sağlık kurulu raporuna göre vücut fonksiyonlarının %60’ını kaybettiği belirlenen memurlar hakkında, söz konusu raporlara dayanarak malulen emeklilik işlemleri yapılmamaktadır.

Engelli sağlık kurulu raporlarında kullanılan ölçütler ile malul sayılmaya ilişkin raporlarda göz önünde bulundurulan unsurlar farklıdır. Engelli sağlık kurulu raporlarında, kişinin hastalıklarının tamamı birleştirilerek, memurun tüm vücuduna ilişkin fonksiyon kaybı oranı belirlenirken; memurun malul sayılmasına ilişkin raporda hastalıklar birleştirilmemekte ve en ağır hastalığına göre kayıp oranı belirlenmektedir.

• Malullük aylığı ne zaman ödenmeye başlar?

Sigortalının malul sayılmasına esas tutulan rapor tarihi, malullük aylığının bağlanması için yazılı başvurunun yapıldığı tarihinden önce ise yazılı istek yapılan tarihten,

Malul sayılmasına esas tutulan rapor tarihi, malullük aylığının bağlanması için yazılı olarak başvurulan tarihten sonra ise rapor tarihini takip eden aybaşından itibaren başlar.

Sigortalı aylığın başlangıç tarihinde geçici iş göremezlik geliri alıyor ise malullük aylığı geçici iş göremezlik gelirinin sona erdiği tarihi takip eden aybaşında başlar.

• Malullük aylığının kesilme nedenleri?

Malullük aylığı, sigortalının;

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa veya yabancı bir ülkenin mevzuatına tabi olarak çalışmaya başlaması halinde çalışmaya başladığı tarih itibariyle,

Yapılan kontrol muayenesi sonucu sigortalının malullük halinin ortadan kalktığının tespit edilmesi halinde ise buna ilişkin raporun tarihini takip eden aybaşından itibaren malullük aylığı kesilir.

Malullük aylığı almakta iken çalışmaya başlaması nedeniyle aylığı kesilen sigortalı işten ayrıldıktan sonra tekrar malullük aylığının bağlanmasını talep edebilir. Kurum tarafından kontrol muayenesi yaptırılan sigortalının maluliyet halinin devam ettiği tespit edilir ise malullük aylığı yeniden bağlanır.

• Maluliyet aylığı alanlara kontrol muayenesi nedir?
• Maluliyetine karar verilen sigortalının ileride maluliyet derecesinin değişebileceğinin düşünülmesi halinde Kurum Sağlık Kurulunca,
• Kurum Sağlık Kurulunun kararına karşı sigortalının veya hak sahiplerinin itirazları halinde,
• Sigortalının maluliyetinin tespiti ile ilgili olarak diğer kimselerin itirazları veya şikayet ya da ihbar hallerinde,
• Kurumun yürüttüğü denetim, inceleme ve soruşturma sırasında ihtiyaç duyması halinde sigortalının maluliyetine karar verilen hastalık ya da sakatlığı ile ilgili olarak yeniden muayene ve tetkike tabi tutulabilir buna kontrol muayenesi denir.

Kontrol muayenesine Sağlık Kurulunca ihtiyaç duyulması veya sigortalının kendisinin ya da hak sahiplerinin itirazları sonucu yapılan kontrol muayenesi sonrasında düzenlenen raporda;

Sigortalının maluliyet halinin devam ettiğine karar verilmiş ise malullük aylığını almaya devam eder.

Maluliyet halinin ilerleyip muhtaç duruma düştüğü tespit edilmiş ise buna göre malullük aylığı yeniden hesaplanır.

Sigortalının maluliyet halinin ortadan kalktığı, bir başka söyleyişle çalışma gücünü ya da meslekte kazanma gücünün kayıp oranı %60 altına düştüğü tespit edilirse rapor tarihini takip eden aybaşından itibaren malullük aylığı kesilir.

Ancak malul olmadığı halde malullük aylığının bağlandığı tespit edilir ise aylık bağlandığı tarihten itibaren kesilerek, ödenen aylıklar faizi ile birlikte geri alınıp, müsebbipler hakkında yasal işlem yapılır.

• Malullük aylığı alırken aynı zamanda emekli aylığını da alınabilir mi?

Malullük aylığı almakta iken emekliliğini de hak eden sigortalıya, sigortalının yazılı müracaatı halinde emekli aylığı da hesaplanır. Her iki aylık karşılaştırılır. Hangisi yüksekse o aylığı ödenir. Diğer aylık kesilir.

İş kazası ve meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü %60 ve daha yukarı oranda kaybeden sigortalılara hem gelir hem de malullük aylığı bağlanır. Yüksek olanın tamamı diğerininse yarısı ödenir.

Kadın Sigortalılardan Bakımına Muhtaç Derece Özürlü Çocuğu” olanların emeklilik yaş haddinin indirilmesi

Bakıma muhtaç özürlü çocuğu olan kadın çalışan hakkında düzenlenecek sağlık kurulu raporları ve dayanağı tıbbi belgelerin Kurum Sağlık Kurullarınca incelenmesi neticesinde, çocuğunuzun “ Başka birinin sürekli bakımına muhtaç olduğuna” dair karar çıkması halinde, 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayınızın dörtte biri, toplam priminize eklenir ve eklenen bu süre emeklilik yaş haddinden indirilir.

• Malulen emeklilik için SGK’yı dava süreci

Malulen emekliliğin sağlıkla ilgili ön şartı işe girildiğinde malul sayılacak derecede hasta olmamaktır. Ama SGK oranı ne olursa olsun işe girmeden evvel var olan hastalıklarda malulen emekli etmiyor ise SGK dava edilerek kazanılması halinde Mahkeme kararı ile emekli olma şansı vardır.

Bu süreç şu şekilde olmalıdır;

En son çalıştığınız veya ikametgâhınızın bağlı olduğu SGK’ ya malulen emeklilik için talepte bulunun,

SGK sağlık raporu oranı sebebiyle reddederse,

SGK Yüksek Sağlık Kuruluna itiraz edin,

İtirazınız red olunca da İş Mahkemesinde dava edin.

SONUÇ

Memurlardan Emekli Sandığı iştirakçiliği bulunması nedeniyle 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesi gereğince 4/1-c sigortalısı sayılan ve haklarında 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümleri uygulanmaya devam edilecekler için durum böyle iken ilk defa 5510 sayılı Kanun’a göre sigortalı olan 4/1-c sigortalıları içinde durum çok farklı değildir.