Özeti :
Kesin teminatın yüklenicilere iade edilebilmesi için çeşitli şartların yerine getirilmesi gerekir. Taahhüdün yerine getirilmesi, idareye borcunun olmaması, SGK ilişiksizlik belgesi aranması bunlardandır.
4735 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinde kesin teminat ve ek kesin teminatın geri verilmesine yönelik olarak şu hükümler yer almaktadır:
“Taahhüdün, sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirildiği ve yüklenicinin bu işten dolayı idareye herhangi bir borcunun olmadığı tespit edildikten sonra alınmış olan kesin teminat ve varsa ek kesin teminatların;
a) Yapım işlerinde; varsa eksik ve kusurların giderilerek geçici kabul tutanağının onaylanmasından sonra yarısı, Sosyal Sigortalar Kurumundan ilişiksiz belgesi getirilmesi ve kesin kabul tutanağının onaylanmasından sonra kalanı,
b) Yapım işleri dışındaki işlerde Sosyal Sigortalar Kurumundan ilişiksiz belgesinin getirildiği saptandıktan sonra; alınan mal veya yapılan iş için bir garanti süresi öngörülmesi halinde yarısı, garanti süresi dolduktan sonra kalanı, garanti süresi öngörülmeyen hallerde ise tamamı,
Yükleniciye iade edilir.
Yüklenicinin bu iş nedeniyle idareye ve Sosyal Sigortalar Kurumuna olan borçları ile ücret ve ücret sayılan ödemelerden yapılan kanunî vergi kesintilerinin yapım işlerinde kesin kabul tarihine, diğer işlerde kabul tarihine veya varsa garanti süresinin bitimine kadar ödenmemesi halinde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatlar paraya çevrilerek borçlarına karşılık mahsup edilir, varsa kalanı yükleniciye geri verilir.
İşin konusunun piyasadan hazır halde alınıp satılan mal alımı olması halinde, Sosyal Sigortalar Kurumundan ilişiksiz belgesi getirilmesi şartı aranmaz.”
Bu hükümlere göre teminatları iade edilebilmesi için aşağıdaki şartların varlığı gereklidir:
- Taahhüt ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirilmiş olmalı,
- Yüklenicinin idareye bu işten dolayı herhangi bir borcunun olmadığı tespit edilmeli,
- Sosyal Güvenlik Kurumundan ilişiksiz belgesi getirilmelidir.
Bu şartların tamamı aynı anda gerçekleşmediği müddetçe teminatlar iade edilmeyecektir. Örneğin çöplerin toplanması ve nakli ihalesinde çöplerin toplanmamış olması durumunda, yükleniciye önceki hakedişlerde fazla ödenmiş olması veya işçi ücretlerinin ödenmemiş olması hallerinden yüklenicinin idareye bu işten dolayı borcu olduğu kabul edilecektir.
Teminatlar idareye nakit olarak verilebileceği gibi banka mektubu olarak da verilebilmektedir. Hizmet alım ihalelerinde işin kabulü yapıldıktan sonra iki yıl içerisinde idarenin yazılı uyarısına rağmen yüklenici teminatını talep etmezse bu durumda bankadan alınan teminat mektupları hükümsüz kalacak ve bankasına iade edilecek, nakit alınan teminatlar ise Hazineye gelir kaydedilecektir.
4735 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde yer alan ve bir önceki paragrafta ifade edilen hüküm gereği, kabul tarihinden 2 yıl geçtiği halde idare üzerine düşen görevi, yükleniciyi uyarma, yerine getirmezse teminatları gelir kaydetme mümkün olamayacaktır. Ayrıca, hizmet alım ihalelerinde ihaleyi yapan idareler, iade edilmeyen nakit teminatları kendi bütçelerine değil, Hazine bütçesine gelir olarak kaydedeceklerdir.