KESİN TEMİNAT İADELERİNDE VERGİ BORCU KONTROL EDİLİR Mİ?

İhale mevzuatı ile uğraşan kişilerin karşılaştıkları ve konuya yönelik olarak da yeterli düzenlemelerin olmamasından dolayı tereddütlerin yaşandığı alanlardan bir tanesi de kesin teminat iadelerinden yüklenicilerin vergi borcu olup olmadığına yönelik araştırmaların yapılacak olup olmadığı konusudur.

Konuya yönelik olarak 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda yer alan hüküm şu şekildedir:

“Kesin teminat ve ek kesin teminatların geri verilmesi

MADDE 13.- Taahhüdün, sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirildiği ve yüklenicinin bu işten dolayı idareye herhangi bir borcunun olmadığı tespit edildikten sonra alınmış olan kesin teminat ve varsa ek kesin teminatların;

a) Yapım işlerinde; varsa eksik ve kusurların giderilerek geçici kabul tutanağının onaylanmasından sonra yarısı, Sosyal Sigortalar Kurumundan ilişiksiz belgesi getirilmesi ve kesin kabul tutanağının onaylanmasından sonra kalanı,

b) Yapım işleri dışındaki işlerde Sosyal Sigortalar Kurumundan ilişiksiz belgesinin getirildiği saptandıktan sonra; alınan mal veya yapılan iş için bir garanti süresi öngörülmesi halinde yarısı, garanti süresi dolduktan sonra kalanı, garanti süresi öngörülmeyen hallerde ise tamamı,

Yükleniciye iade edilir.

Yüklenicinin bu iş nedeniyle idareye ve Sosyal Sigortalar Kurumuna olan borçları ile ücret ve ücret sayılan ödemelerden yapılan kanunî vergi kesintilerinin yapım işlerinde kesin kabul tarihine, diğer işlerde kabul tarihine veya varsa garanti süresinin bitimine kadar ödenmemesi halinde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatlar paraya çevrilerek borçlarına karşılık mahsup edilir, varsa kalanı yükleniciye geri verilir.

İşin konusunun piyasadan hazır halde alınıp satılan mal alımı olması halinde, Sosyal Sigortalar Kurumundan ilişiksiz belgesi getirilmesi şartı aranmaz.”

Yukarıda yer verilen hükme göre SGK’dan ilişiksiz belgesinin getirilmesi ve teminat iadesinin bundan sonra yapılması konusunda tereddüt bulunmamaktadır. Tereddüt vergi borcu kontrolüne yöneliktir.

Öncelikle kesin teminat iadelerinde vergi borcu sorgulaması yapılması gerekir mi sorusuna cevabın EVET veya HAYIR şeklinde net olarak verilebilmesi hukuki olarak mümkün değildir. Çünkü 4735 sayılı Kanunda yer alan hüküm vergi borcu ifadesini kullanmamakta, bunun yerine ücret ve ücret sayılan ödemelerden yapılan kanuni vergi kesintilerinin yapım işlerinde kesin kabul tarihine, mal ve hizmet alımlarında ise kabul tarihine veya varsa garanti süresinin bitimine kadar ödenmemesi halinde kesin teminatlardan bu borçların kesilmesine yönelik düzenlemeyi içermektedir.

Bu düzenlemeden vergi borcu aranacağına yönelik bir sonuca varmak mümkün değildir. Ancak, ücret ve ücret sayılan ödemelerden yapılan vergi kesintilerinin kontrol edilmesi gerektiğinden dolayı, bu kontroller yapılmadan kesin teminatların iade edilmesi de mümkün gözükmemektedir.

Düzenlemede tereddüt yaratan hususlardan bir tanesi kabul tarihine ifadesine yer verilmesidir. Bu ifade hatalı olmadığı gibi, bu ifadeden hareketle hiçbir vergi aranmayacağı sonucuna varmak da olanaklı değildir. Çünkü hükmün ilgili fıkrasında yer alan birinci cümle bu iş nedeniyle ifadesini kullanmaktadır. Bu cümle ile kabul tarihi ifadesi uyumludur. Bu iş nedeniyle bir kontrol yapılacaksa, ücretten kesilen vergilerin kabul tarihine kadar kontrol edilmesi doğru olandır. Kabul işle ilgili alacak ve borcu kapatmaktadır.

Hizmet alımı ihalesinden örnek verelim. A firması kesin teminatın iadesi için başvuruda bulunmuş olsun. İade için SGK’dan ilişiksizlik belgesi alındı. Vergi dairesinden alınacak belge nedir?

İhalenin kabulünün 31.12.2016 tarihinde yapıldığı ve firmanın 01.02.2017 tarihinde kesin teminat iadesi için başvuruda bulunduğu varsayımıyla, vergi dairesine şu ifadelerle yazı yazılması ve gelecek cevaba göre kesin teminatın iade edilmesi gerekecektir.

… İhale Kayıt Numaralı idaremizin temizlik hizmet ihalesi … tarihleri arasında … firma tarafından gerçekleştirilmiştir. İşin kabulü … tarihinde yapılmış olup, … nolu vergi numarasına sahip firmanın bu ihaleden kaynaklı olarak ücret ve ücret sayılan ödemelerden kesilen vergiler nedeniyle borcunun olup olmadığının tarafımıza bildirilmesi arz olunur.

Yukarıda izah edilen açıklamalar çerçevesinden hareket edilmesi gerekirken, uygulamadan kaynaklı bazı sıkıntılar da bulunmaktadır. Öncelikle Gelir İdaresi Başkanlıklarının veya vergi dairelerinin bu şekilde bir veritabanı alt yapısının olup olmadığı bilinmemekte, gördüğümüz kadarıyla bu yönde bir belge düzenlemesine gidilmemektedir. İkinci olarak bu borç kapsamında kurumlar vergisi, gelir vergisi, KDV, Damga vergisi vb. borçlar bulunmamakta, sadece ücretlerden kesilen vergilerin, yani çalışanlardan kesilen vergilerin kontrol edilmesi gerekmektedir.

Bu konuyla ilgili son olarak şu tespiti de yapalım: Ücret ve ücret sayılan ödemelerden yapılan kanuni kesintilerin kabul tarihine kadar ödenmemesi hükmü, bu kapsamdaki borçların kesinleşmiş borç olarak kabul edilmemesine de işarettir. Normal şartlarda bizler vergi borcunu kesinleşmiş borç olarak kontrol eder ve araştırırız, ancak, kesin teminat iadelerindeki ücret kesintilerinden kaynaklı vergi borcu ödenmeme üzerine kurgulanmıştır.

NOT: Maliye Bakanlığının kesin teminatın iadesine yönelik olarak ihale konusu işle ilgili ücret ve ücret sayılan hallerde kaynaklı vergi kesintilerinin kabul tarihine kadar ödendiğini belgelendiren bir sistem kurması ihale mevzuatı açısından gereklidir.