4734 SAYILI KANUN’UN 3’ÜNCÜ MADDESİNİN BİRİNCİ FIKRASININ (E) BENDİ KAPSAMINDA YAPILACAK ALIMLAR (Mali Hukuk Sayı: 169, Ocak-Şubat 2014)

1. GİRİŞ

1.1. Bu makalede 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na tabi idarelerin anılan Kanun’un 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında yapacakları alımlar değerlendirilecektir. Bu değerlendirme kapsamında ilgili mevzuat ile uygulamaya yönelik bilgiler aktarılacaktır. Süreç içerisinde bu bentte yer alan idarelerin adlarında ve işlevlerinde bazı değişiklikler meydana gelmiştir. Bu hususlara da yazımızda yer vereceğiz.

1.2. Devlet Malzeme Ofisinden yapılacak mal ve hizmet alımları hariç (e) bendi kapsamında yapılacak mal ve hizmet alımlarına ilişkin usul ve esaslar, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun 3 üncü Maddesinin (e) Bendine Göre Yapılacak Alımlarda Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’te düzenlenmiştir. Bu Yönetmelik, 24/4/2009 tarihli ve 27209 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Yönetmeliğe, Kamu İhale Kurumunun internet sayfasında yer alan mevzuat bölümünden (http://www.ihale.gov.tr/Mevzuat.aspx) ulaşmak mümkündür.

1.3. 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 3’üncü Maddesinin (e) Bendine Göre Yapılacak Alımlarda Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik kapsamında yapılabilecek alımlar şunlardır: ^[1]

a) Adalet Bakanlığına bağlı ceza infaz kurumları ile tutukevleri işyurtlarından yapılacak mal ve hizmet alımları,

b) Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bağlı huzurevleri ve yetiştirme yurtlarından yapılacak mal ve hizmet alımları,

c) Millî Eğitim Bakanlığına bağlı üretim yapan okullar ve merkezlerden yapılacak mal ve hizmet alımları,

ç) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı) bağlı enstitü ve üretme istasyonlarından yapılacak mal ve hizmet alımları,

d) Başbakanlık Basımevi İşletmesinden yapılacak mal ve hizmetler alımları,

e) Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğünden yük, yolcu veya liman hizmetleri için yapılacak alımlar,

f) Tasfiye Hizmetleri Genel Müdürlüğünden (Tasfiye İşleri Döner Sermaye İşletmeleri Genel Müdürlüğü) yapılacak akaryakıt ve taşıt alımları,

g) Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumundan araştırma-geliştirme faaliyetleri kapsamında yapılacak mal, hizmet ve danışmanlık hizmet alımları,

ğ) Et ve Süt Kurumu (Et ve Balık Kurumu) Genel Müdürlüğünden yapılacak et ve et ürünleri alımları,

h) Ray üstünde çeken ve çekilen araçlar için Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğünden yapılacak tekerlek ve tekerlek takımları alımları.

1.4. İdareler tarafından (e) bendi kapsamında yapılabilecek alımları iki kategoride incelemek mümkündür:

a) Bentte sayılan bazı idarelerden (Adalet Bakanlığına bağlı ceza infaz kurumları ile tutukevleri işyurtları, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bağlı huzurevleri ve yetiştirme yurtları, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı üretim yapan okullar ve merkezler, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı enstitü ve üretme istasyonları, Başbakanlık Basımevi İşletmesi), bizzat bu idarelerce üretilen bütün mal ve hizmetler satın alınabilir. Burada önemli olan husus, alım konusu mal ve hizmetin bizzat bu idarelerce üretilmesidir. Bu idarelerin üretmedikleri sadece pazarladıkları mal ve hizmetler bu bent kapsamında alınamaz.

b) Bentte yer alan bazı idarelerden ( Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü, Tasfiye Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü, Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü ) sadece bentte belirtilen mal ve hizmetler satın alınabilir.

1.5. İdareler (e) bendi kapsamında yapım işi alımı gerçekleştiremez. Örneğin bina bakım ve onarım işlerinin “hizmet alımı” olarak adlandırılması suretiyle bent kapsamında temin edilmesi mümkün değildir.

1.6. Atatürk Orman Çiftliğinin ürettiği ürünlerin, (e) bendi kapsamında 4734 sayılı Kanuna tabi olmadan satın alınması mümkün değildir.

2. UYGULAMA ESASLARI

2.1. 4734 Sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendine göre yapılacak alımlarda da yaklaşık maliyet hesaplanmak zorundadır. Yönetmeliğin 6’ncı maddesine göre idareler yaklaşık maliyeti aşağıda yer alan yöntemlerden birini esas alarak hesaplar:

a) Alımın yapıldığı kurum veya kuruluştan fiyat istenerek ya da bu kurum veya kuruluş tarafından yayımlanan fiyat listeleri var ise bu listelerden yararlanmak suretiyle yaklaşık maliyet hesaplanabilir.

b) Diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından ya da alım konusu hizmeti veya malı üreten/pazarlayan gerçek veya tüzel kişilerden fiyat istenerek yaklaşık maliyet hesaplanabilir.

c) (a) ve (b) bentlerine göre elde edilen fiyatlar birlikte kullanılarak yaklaşık maliyet hesaplanabilir.

2.2. İdarenin ilgili birimi, tabi olunan mali mevzuatı esas alarak harcama talimatı veya onay belgesini düzenler. Düzenlenen belge, alım yetkilisinin onayına sunulur. Bu belgeye, yaklaşık maliyet hesap cetveli ile varsa idari şartname, teknik şartname ve gerekli görülen diğer belgeler eklenir. Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Hakkında Genel Tebliğ’de, 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesi kapsamında yapılacak alımlarda “onay belgesi” düzenlenmesi gerektiği ifade edilmektedir.

2.3. Yönetmeliğin 8’inci maddesine göre alım yetkilisi alımın niteliğini ve idarenin tabi olduğu mevzuatı esas alarak, alımın gerçekleştirilmesi için idari birim veya personel ya da alım komisyonunu görevlendirebilir. Alım yapacak birimin görevlendirilmesinde ihtiyaca yönelik ödeneğin ayrıldığı birimin esas alınması uygun olacaktır. Alım komisyonu, tek sayı olmak üzere en az üç üyeden oluşmalıdır. İlgili mevzuatın izin vermesi ve harcama talimatı veya onay belgesinde belirtilmesi kaydıyla alıma ilişkin karar ve işlemler, alım yetkilisinin onayına sunulmayabilir.

2.4. (e) bendi kapsamındaki alımlar sonucunda “sözleşme” veya “protokol” ya da “mutat sözleşme” düzenlenir. Ancak idarenin tabi olduğu mevzuatın izin vermesi ve harcama talimatı veya onay belgesinde belirtilmesi kaydıyla sözleşme, protokol veya mutat sözleşme yapılmayabilir. Sözleşme ve protokolde bulunacak hususlar, alımın niteliği esas alınarak 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 7’nci maddesi göz önünde bulundurularak belirlenecektir.

2.5. “Sözleşme”, “mutat sözleşme” ve “protokol”, Yönetmeliğin 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (f), (g) ve (ğ) bentlerinde tanımlanmıştır. Mutat sözleşme, “Alımın yapıldığı kurum veya kuruluş tarafından tek taraflı olarak hazırlanan ve satışlarında kullanılan yazılı veya elektronik anlaşma”; protokol, “İdare ile alımın yapıldığı kurum veya kuruluş tarafından birlikte hazırlanan yazılı veya elektronik anlaşma”; sözleşme ise “İdare tarafından hazırlanan ve alımın yapıldığı kurum veya kuruluş ile imzalanan her türlü yazılı veya elektronik anlaşma” olarak tanımlanmıştır. İdarenin tabi olduğu mevzuatın izin vermesi halinde sözleşme, mutat sözleşme ve protokol elektronik olarak hazırlanıp imzalanabilir.

2.6. Yönetmeliğin 5’inci maddesinin beşinci fıkrasında, Yönetmelik kapsamında alım yapılabilecek kurumlarca bizzat üretilen mal ve hizmetlerin neler olduğuna ilişkin bilgileri içeren listelerin ilgili Bakanlık veya üretimi gerçekleştiren kuruluş tarafından Kamu İhale Kurumunun belirlediği esaslara uygun olarak Elektronik Kamu Alımları Platformunda (EKAP) yayımlanacağı hüküm altına alınmıştır. Bu makalenin kaleme alındığı tarih itibarıyla mal ve hizmetlere ilişkin bilgileri içeren listelerin EKAP’ta yayımlanma esasları belirlenmemiştir. Yönetmeliğin Geçici 1’inci maddesinin birinci fıkrasında, Yönetmeliğin 5’inci maddesinin beşinci fıkrası gereğince hazırlanacak listelerin EKAP’ta yayımlanmasına kadar Yönetmelik kapsamında alım ve satım yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.

2.7. Kamu İhale Kurulu 1/8/2012 tarihli ve 2012/DK.D-141 sayılı düzenleyici kurul kararında, 4734 sayılı Kanunun “İstisnalar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında gerçekleştirdiği alım sırasında ortaya çıkan durumun mücbir sebep olup olmadığının belirlenmesi konusunda Kamu İhale Kurumunun görevinin ve yetkisinin bulunmadığına karar vermiştir. İdarelerce, sözleşme ve protokollerin hazırlanması sırasında mücbir sebep maddesinin düzenlenmesi halinde bu karar dikkate alınmalıdır.

2.8. (e) bendi kapsamındaki alımlarda ön ödeme yapılıp yapılamayacağı konusunun idarenin tabi olduğu malî mevzuat çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Düzenleyici ve denetleyici kurumlar hariç olmak üzere, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerince yapılacak ön ödemelere ilişkin usul ve esaslar, Ön Ödeme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’te düzenlenmiştir. Ayrıca Ön Ödeme Usul ve Esasları Hakkında Genel Tebliğin ekinde kredilerde paranın doğrudan banka hesaplarına aktarılması uygun görülen kuruluşlar listesi yer almaktadır. Bu kuruluşlar içinde Devlet Malzeme Ofisi ile Et ve Balık Kurumu da yer almaktadır. 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile diğer mevzuat kapsamında uygulanacak olan parasal sınırlar, faiz oranları ve alındı birimleri her yıl Maliye Bakanlığınca yayımlanan Parasal Sınırlar ve Oranları Hakkında Genel Tebliğ ile düzenlenmektedir. Bu Tebliğ’de ön ödeme parasal sınırları da yer almaktadır.

3. CEZA İNFAZ KURUMLARI İLE TUTUKEVLERİ İŞYURTLARI KURUMLARINDAN YAPILACAK ALIMLAR

3.1. Ceza infaz kurumları ile tutukevleri işyurtları kurumlarına ilişkin düzenlemeler, 6/8/1997 tarihli ve 4301 sayılı Kanun’da yer almaktadır. Adalet Bakanlığı İşyurtları Kurumu Dairesi Başkanlığının internet sayfasında infaz kurumları ve işyurtlarından alınabilecek mal ve hizmetler kataloğu yer almaktadır.

3.2. Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İşyurtları Kurumu Ürün ve Hizmet Kataloğu’nda idarelerin protokoller ile kurumlarından mal ve hizmet satın alabileceği ifade edilmektedir. Katalog’da kırktan fazla işkolunda mal ve hizmet üretimi gerçekleştirildiği belirtilmekte ve bu ürünler altı kategoride toplanmaktadır. Kategoriler şunlardır:

a) Endüstri ürünleri,

b) El sanatları ürünleri,

c) Tarım ve hayvancılık ürünleri,

ç) İnşaat ve onarım işleri,

d) Hizmet sektörü,

e) Uygulamalı sosyal tesis işletilmesi.

3.3. Yukarda belirttiğimiz üzere (e) bendi kapsamında sadece mal ve hizmet alımlarının düzenlenmesi sebebiyle ceza infaz kurumları ile tutukevleri işyurtlarına inşaat ve onarım işi yaptırılamaz. Ayrıca uygulamalı sosyal tesis işletilmesinde de hizmetin niteliği dikkate alındığında diğer idareler tarafından bu bent kapsamında sosyal tesis işletilmesinin alım konusu yapılamayacağı değerlendirilmektedir.

3.4. Katalog’daki hizmet sektörü kategorisi içerisinde basım hizmetleri yer almamakla birlikte İşyurtları Kurumunun 2012 Yılı Faaliyet Raporunda Merkez Bankasının “matbaa işlerinin” Ankara Açık Ceza İnfaz Kurumu İşyurdu Müdürlüğü tarafından yerine getirildiği ifade edilmektedir.

3.5. Katalog’da işyurtları tarafından satışı yapılan tarım ve hayvancılık ürünleri içerisinde et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, yumurta, sebze ve meyve, fide, canlı çiçek, tahıl ve yem bitkileri yer almaktadır. Bu ürünler (e) bendi kapsamında satınalınabilir. İşyurtları Kurumu 2012 Yılı Faaliyet Raporunda, Gazi Üniversitesinin et ihtiyacının Niğde Açık Ceza İnfaz Kurumu İşyurdu Müdürlüğü tarafından sağlandığı ifade edilmektedir.

3.6. Temsil, ağırlama ve tören giderleri kapsamında bu kurumlardan el sanatları ürünleri veya canlı çiçek alınabileceği görüşündeyiz.

4. GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞINA BAĞLI ENSTİTÜ VE ÜRETME İSTASYONUNDAN YAPILACAK ALIMLAR

4.1. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının kuruluş, görev, yetki ve sorumlulukları, 3/6/2011 tarihli ve 639 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiştir. KHK ile “Tarım ve Köyişleri Bakanlığı”nın adı “Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı” olarak değiştirilmiştir.

4.2. 639 sayılı KHK’nın ekindeki listelerde enstitüler başta olmak üzere merkeze bağlı taşra teşkilatı olarak adlandırılan kuruluşlar yer almaktadır. (I) sayılı listede Merkez Araştırma Enstitüleri ve Bölgesel Araştırma Enstitüleri ile Konu Araştırma İstasyonları; (II) sayılı listede Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlükleri; (III) sayılı listede Şap Enstitüsü, Zirai Karantina Müdürlükleri, Veteriner Kontrol Enstitüleri, Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlükleri, Tohum Sertifikasyon Test Müdürlükleri; (IV) sayılı listede ise Tarımsal Eğitim Merkezi Müdürlükleri, Tarım Alet ve Makine Test Merkezleri, El Sanatları Eğitim Merkezi Müdürlükleri, Zeytincilik Üretme İstasyonu, Fidan ve Test Merkezi Müdürlükleri, Kafkas Arısı Üretim, Eğitim ve Gen Merkezi Müdürlüğü, yer almaktadır

4.3. Merkez Araştırma Enstitüleri, Bölgesel Araştırma Enstitüleri, Şap Enstitüsü, Veteriner Kontrol Enstitüleri ile Zeytincilik Üretme İstasyonundan (e) bendi kapsamında mal ve hizmet alınabilecektir. “Konu Araştırma İstasyonlarının” üretme istasyonu olmaması ve listelerde yer alan diğer kuruluşlarında enstitü ya da araştırma istasyonu olmaması sebebiyle bu kuruluşlardan bu bent kapsamında mal ve hizmet satın alınamayacağı görüşündeyiz. Ancak tereddüt duyulan bu hususta ilgili kuruluşlardan görüş alınması uygun olacaktır.

5. ET VE SÜT KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜNDEN YAPILACAK ALIMLAR

5.1. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün adı Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir. Bu Kurumdan (e) bendi kapsamında yapılacak alımlar et ve et ürünleri ile sınırlıdır. Et ve et ürünleri dışında başka bir ürünün veya herhangi bir hizmetin bu bent kapsamında Kurumdan alımı gerçekleştirilemez. Örneğin bir belediye Kurban Bayramında Et ve Süt Kurumundan (e) bendi kapsamında kurbanlık hayvanların kesimi için kesim hizmeti satın alamaz.

5.2. Kurumun faaliyet raporları ve çalışmalarında et, “kırmızı et” ve “kanatlı eti” olarak sınıflandırılmaktadır. Kurum tarafından 2011 ve 2012 yılında “donmuş balık”, “fileto alabalık”, “temizlenmiş alabalık” ve “somon fileto” gibi deniz ürünlerinin satışı gerçekleştirilmiştir. Ancak idarelerin (e) bendi kapsamında Kurumdan balık ürünleri alımı gerçekleştiremeyeceği görüşündeyiz.

6. SOSYAL HİZMETLER VE ÇOCUK ESİRGEME KURUMUNA BAĞLI HUZUREVLERİ İLE YETİŞTİRME YURTLARINDAN YAPILACAK ALIMLAR

6.1. 3/6/2011 tarihli ve 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının kuruluş, görev, yetki ve sorumlulukları düzenlenmiştir. 663 sayılı KHK’nin Geçici 1’inci maddesinde, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunun Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihte kapatıldığı hüküm altına alınmıştır.

6.2. 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Kanunu’nun adı “Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu” iken 633 sayılı KHK’nin 35’inci maddesiyle “Sosyal Hizmetler Kanunu” olarak değiştirilmiştir. 633 sayılı KHK’nın 35’inci maddesinin birinci fıkrasında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğüne yapılan atıfların Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Bakanlığına yapılmış sayılacağı hüküm altına alınmıştır. İdarelerce (e) bendi kapsamında huzurevleri ve yetiştirme yurtlarından yapılacak alımlar konusunda ilgili kuruluşlardan görüş alındıktan sonra işlem tesis edilmesi uygun olacaktır.

7. TASFİYE HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNDEN YAPILACAK ALIMLAR

7.1. 3/6/2011 tarihli ve 640 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığının kuruluş, görev, yetki ve sorumlulukları düzenlenmiştir. Bu KHK ile Tasfiye İşleri ve Döner Sermaye İşletmeleri Genel Müdürlüğünün yerine Tasfiye Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Kararnamenin Geçici 2’nci maddesinde diğer mevzuatta Tasfiye İşleri ve Döner Sermaye İşletmeleri Genel Müdürlüğüne yapılan atıfların Tasfiye Hizmetleri Genel Müdürlüğüne yapılmış sayılacağı hüküm altına alınmıştır.

7.2. Gümrük idarelerince “tasfiyelik hale gelmiş eşyanın tasfiyesine” ilişkin usul ve esaslar Tasfiye Yönetmeliğinde düzenlenmiştir. Yönetmeliğin 32’nci maddesinde düzenlenen tasfiye yolları şunlardır:

a) İhale yoluyla satış,

b) Yeniden ihraç amaçlı satış,

c) Perakende satış,

ç) Kamu kuruluşları ile özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere tahsis,

d) Özel yolla tasfiye,

e) İmha.

7.3. Perakende satış yöntemi, perakende satış kararı alınan eşyanın perakende satış mağazalarında satılmasıdır. Perakende satış yöntemine yönelik düzenlemeler, Tasfiye Yönetmeliği’nin Altıncı Bölümü’nde yer almaktadır. Perakende satışı yapılan ürünler için garanti belgesi verilmemektedir. Bu yöntem ile alınan malların garanti ve satış sonrası bakım ve yedek parçasının sağlanmasının idarenin sorumluluğunda olduğu anlaşılmaktadır.

7.4. Tasfiye Yönetmeliği’nin 58’inci maddesinde, özelliği itibariyle belirli kamu kurum ve kuruluşlarının kullanabileceği eşyanın ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere bedelsiz olarak tahsisine ilişkin taleplerin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca değerlendirilip karara bağlanacağı ifade edilmiştir.

7.5. Tasfiyelik hale gelen eşya, Tasfiye Yönetmeliği’nin 38’inci maddenin ikinci fıkrasının (f) bendi kapsamında veya gümrüklenmiş değerinin %75’i üzerinden kamu kurum ve kuruluşları ile özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere özel yolla tasfiye yöntemiyle satılabilir. İlgili kuruluşların satın alma talepleri Bakanlıkça değerlendirilip karara bağlanır.

7.6. İdareler (e) bendi kapsamında Tasfiye Hizmetleri Genel Müdürlüğünden akaryakıt ve taşıt alabilir. Genel Müdürlük akaryakıt ve taşıt dışında da mallar satabilmektedir. İdarelerin akaryakıt ve taşıt dışındaki malları Genel Müdürlükten satın alıp alamayacağının incelenmesinde yarar bulunmaktadır. Genel Müdürlükten (e) bendi dışında alım yapılabilmeyi ortaya çıkaran farklı durumlar olduğu görüşündeyiz. İdarelerin 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendindeki parasal limitler içerisinde Genel Müdürlükten alım yapabileceği kanaatindeyiz. Yapılan bir satışta 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (a) ya da (b) bentlerindeki durumun ortaya çıkması halinde de alım yapılabilir. Örneğin Kültür ve Turizm Bakanlığınca antika, müze ve sanat eşyası Genel Müdürlükten doğrudan temin yöntemiyle alınabilir. 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında alım gerçekleştiren idarelerin bu alımları düzenleyen mevzuatının izin vermesi ve alım konusu malın da bu bent kapsamında alınabilecek bir mal olması durumunda bu bent kapsamında da akaryakıt ve taşıt dışındaki mallar alınabilir.

8. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞINA BAĞLI ÜRETİM YAPAN OKULLAR İLE MERKEZLERDEN YAPILACAK ALIMLAR

8.1. Millî Eğitim Bakanlığı mevzuatı incelendiğinde üretim yapan okulların daha ziyade mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları olduğu anlaşılmaktadır. Üretim yapan halk eğitim merkezlerinden de (e) bendi kapsamında mal ve hizmet alımı yapılabilecektir.

8.2. Üretim yapan okullar ile merkezlerden alım yapılması sırasında, alım konusu malların piyasaya arz edilmesi için sahip olunması gereken belgelerin olup olmadığı ile satış sonrası  hizmetlerin nasıl sağlanacağına ilişkin hususlar hakkında bilgi alınmalı ve bu hususlar karara bağlanmalıdır.

8.3 Öğretmen evlerinden (e) bendi kapsamında alım yapılıp yapılamayacağı tartışılan konulardan biridir. Öğretmen evleri/öğretmen evi ve akşam sanat okulları ile öğretmen lokalleri ve sosyal tesislerin kuruluş, yönetim, işletme, denetim usul ve esaslarını düzenleyen Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Evleri, Öğretmen Evi ve Akşam Sanat Okulları, Öğretmen Lokalleri ve Sosyal Tesisler Yönetmeliği ile bu Yönetmelik çerçevesinde hazırlanan Yönerge 27/12/2012 tarihli ve 246415 sayılı Bakan Onayı ile yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlükten kaldırılan Yönetmelikte öğretmen evleri/öğretmen evi ve akşam sanat okulları, “Asıl fonksiyonları üyelerin konaklama ihtiyaçlarının karşılanmasına ve otelcilik-turizm sektöründe ihtiyaç duyulan eğitilmiş ara eleman gücünün yetiştirilmesine katkı sağlamak olan ve bu hizmetlerin yanında üyelerin yeme-içme, dinlenme ve eğlenme ihtiyaçları için yardımcı ve tamamlayıcı birimleri bünyesinde bulundurabilen en az 10 yatak kapasitesi bulunan kurumlar” olarak tanımlanmıştı. Bazı öğretmen evleri okullar bünyesinde faaliyet gösterebilmektedir. Kanaatimizce bu durumdaki öğretmen evlerinden (e) bendi kapsamında alım yapılabilir. Ancak bir okul ya da merkez bünyesinde bulunmayan öğretmen evlerinden bu bent kapsamında alım yapılamayacağı görüşündeyiz. Kamu İhale Kurulunun 16/8/2004 tarihli ve  2004/DK.D-267  sayılı Düzenleyici Kurul Kararı da bu görüşümüzün kaynağını oluşturmaktadır. Anılan Karar’da

“Öğretmenevlerinin 4734 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin (e) fıkrası kapsamında mütalaa edilmesinin mümkün olmadığına,

- Öğretmenevi Akşam Sanat Okullarının ise  ‘Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak uygulamalı eğitim sonucu üretim yapmak şartıyla ve doğrudan eğitime yönelik çerçevede bizzat üretilen mal ve hizmetlerle ilgili olmak kaydıyla’ 4734 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin (e) fıkrası anlamında üretim yapan okul ve merkez olarak kabul edilmekle birlikte; bu sınırlar dışındaki mal ve hizmet üretimlerinin ise 4734 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin (e) fıkrası kapsamında mütalaa edilmesinin mümkün olmadığına,” karar verilmiştir.

8.4. Üretim yapan okullardan yapılacak mal ve hizmet alımlarına ilişkin örnek vermek yararlı olabilir. Bir endüstri meslek lisesinden büro mobilyası alımını ya da otelcilik ve turizm meslek lisesine bağlı uygulama otelinden hizmet alımını örnek olarak verebiliriz.

9. TÜBİTAK’TAN YAPILACAK ALIMLAR

9.1. İdareler araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyetleri kapsamında ihtiyaç duydukları mal ve hizmetler ile danışmanlık hizmetlerini, (e) bendi kapsamında TÜBİTAK’tan alabilir. İdareler araştırma ve geliştirme faaliyeti kapsamında bulunmayan bir ihtiyacını bu bent kapsamında TÜBİTAK’tan alamaz.

9.2. 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde, “Ulusal araştırma-geliştirme kurumlarının yürüttüğü ve desteklediği araştırma-geliştirme projeleri için gerekli olan mal ve hizmet alımları ile finansmanının tamamı Kanun kapsamındaki bir idare tarafından karşılanarak elde edilen sonuçların bu idare tarafından sadece kendi faaliyetlerinin yürütülmesinde faydalanıldığı haller hariç, her türlü araştırma ve geliştirme hizmeti alımlarının” ceza ve yasaklama hükümleri hariç olmak üzere Kanuna tabi olmadığı hüküm altına alınmıştır. Bu bent kapsamında yapılacak alımlar 4734 sayılı Kanun’un Geçici 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından Kamu İhale Kurumunun uygun görüşü alınarak belirlenecek esas ve usullere göre gerçekleştirilecektir. Tabi olunan mevzuatta düzenlenmesi koşuluyla (f) bendi kapsamında, TÜBİTAK’tan alımlar gerçekleştirilebilir.

10. TCDD’DEN YAPILACAK ALIMLAR

10.1. İdareler (e) bendi kapsamında TCDD Genel Müdürlüğünden yük, yolcu veya liman hizmetlerini alabilir. TCDD tarafından yurtiçi ve uluslararası yük taşımacılığı yapılabilmektedir. Örneğin bir kamu iktisadi teşebbüsü herhangi bir parasal limit sınırlamasına tabi olmadan yurtiçi yük taşımacılığına ilişkin hizmeti (e) bendi kapsamında TCDD Genel Müdürlüğünden alabilir. Bu alım sürecinde TCDD’nin ücret tarifelerinden yararlanarak yaklaşık maliyet hesaplanabilir.

10.2. TCDD Genel Müdürlüğünden liman hizmetleri kapsamında, eşya yükleme ya da boşaltma, pilotaj, römorkaj ve palamar (Gemi halatlarının bağlanması ve çözülmesi) hizmetleri, gemi ve lash layter barınma hizmeti, gemilere tatlı su verilmesi hizmeti, atık alınması hizmeti, ardiye ve tartı hizmetleri ile konteyner ardiye hizmeti gibi hizmetler alınabilir. TCDD’nin hangi limanlarda bu hizmetleri verdiği ile ücret tarifesine ilişkin bilgilere Genel Müdürlüğün internet sayfasından ulaşmak mümkündür. Bu kapsamda yapılacak bir alıma örnek verecek olursak araştırma gemisi olan bir üniversite (e) bendi kapsamında TCDD Liman Hizmetleri Tarifesinde yer alan hizmetleri alabilir.

11. DMO’DAN YAPILACAK ALIMLAR

11.1. İdarelerin, Devlet Malzeme Ofisi (DMO) Ana Statüsü’nde yer alan mal ve hizmetler için Ofisten yapılacakları alımların, 4734 sayılı Kanun’dan istisna olduğu anılan Kanun’un 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde hüküm altına alınmıştır. Anılan Kanun’un Geçici 4’üncü maddesinde ise DMO’dan yapılacak alımlara ilişkin usul ve esasların gerekli görülmesi halinde Maliye Bakanlığı tarafından belirlenebileceği hüküm altına alınmıştır.

11.2. DMO Ana Statüsü’nün 6’ncı maddesinde, Ofisin kamu hukukuna tabi olan veya kamunun denetimi altında bulunan ya da kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının maddede yer alan mal ve hizmet ihtiyaçlarını idareler adına temin edeceği ifade edilmiştir. Ana Statü’de, Ofisten temin edilebilecek mal ve hizmetler on bentte düzenlenmiştir. “Taşıt-iş makineleri kiralamaları” ile “seyahat ve nakliye hizmetleri” Ana Statü’de yer alan hizmetlerdir.

11.3. DMO Genel Müdürlüğü Ana Statüsü’nde belirtilen mal ve malzemelerin satış ve dağıtımı ile satış fiyatlarının belirlenmesi ve değiştirilmesi gibi hususlar, Devlet Malzeme Ofisi Satış Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Kamu kurum ve kuruluşlarının DMO’dan yapacakları mal alımlarına ilişkin usul ve esaslar ise Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Devlet Malzeme Ofisinden Yapacakları Mal ve Malzeme Taleplerine İlişkin Yönetmelik’te düzenlenmiştir. Ofisten alınabilecek mal ve malzemeler şunlardır:

a) Kâğıt, karton, mukavva ve bunların mamulü,

b) Her çeşit kırtasiye ve büro malzemesi ile mefruşatı,

c) Büro makineleri, bilişim teknolojisi ürünleri, sair makineler ve aletleri ile ofis otomasyonu hariç paket program yazılımı,

ç) Kamu kurum ve kuruluşlarının sair döşeme, demirbaş, makine ve teçhizatlardan ortak kullanım konusu olanları,

d) Çeşitli temizlik malzemeleri ile temizlik araç ve ekipmanları,

e) Sabit tesisler hariç aydınlatma cihazları ve ısıtma-soğutma araçları,

f) Basılı formlar, sağlık karnesi, bildirim ve beyanname çeşitleri,

g) Taşıt ve iş makineleri (bisiklet dâhil), bunların iç ve dış lastikleri ile akaryakıt ve aküleri,

ğ) İlaç ve tıbbi malzeme.

11.4. Ofisin satış şekilleri Devlet Malzeme Ofisi Satış Yönetmeliği’nin 12’nci maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddenin birinci fıkrasında, Ofis satışlarının esas itibariyle idarelerin taleplerine ilişkin mal ve malzeme bedelinin peşin olarak Ofis hesaplarına intikalini müteakip yapılacağı hüküm altına alınmış olup ikinci fıkrada ise Yönetim Kurulunca uygun görülmesi halinde Ofis satışlarının aşağıdaki şekillerde de yapılabilecektir:

a) Kredili satış: Bedeli daha sonra tahsil edilmek üzere yapılan satıştır.

b) Kampanyalı satış: Belirli ürünlerde sınırlı süreler için indirimli fiyatlar uygulanarak yapılan satıştır.

c) Promosyonlu satış: Belirli ürünlerin, belirli miktar ya da tutarda alınması durumunda yanında bedelsiz mal verilmek suretiyle yapılan satıştır.

ç) Tahditli satış: Tüm müşteri taleplerinin karşılanamaması durumunda ürünlerin imkânlar oranında ve daha çok müşterinin ihtiyacını karşılayabilmek bakımından sınırlandırılarak yapılan satıştır.

d) İhalelere katılım suretiyle satış: Ofis faaliyetleri kapsamındaki mal ve hizmetlere ilişkin olarak kamu kurum ve kuruluşlarınca açılan ihalelere katılmak suretiyle yapılabilecek satıştır.

11.5. DMO’dan yapılacak alımlarda, alım konusu mal ve malzemenin öncelikle DMO’nun internet satış sitesinden ya da basılı ürün kataloğundan veya malzeme fiyat listesinden seçilmesi ve talebin elektronik ortamda veya bağlı olunan satış organına yazılı olarak yapılması esastır. Ancak bedelinin ödenmesi ve nakliyesinin idare tarafından yapılması şartıyla bağlı olunan satış organı dışındaki satış organlarından da alım yapılması mümkündür. DMO’dan mal ve malzeme taleplerine ilişkin işlemler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Devlet Malzeme Ofisinden Yapacakları Mal ve Malzeme Taleplerine İlişkin Yönetmeliğin Üçüncü Bölümünde düzenlenmiştir.

11.6. Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü Ana Statüsü’nün 7’nci maddesinin dokuzuncu fıkrası ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Devlet Malzeme Ofisinden Yapacakları Mal ve Malzeme Taleplerine İlişkin Yönetmeliğin 11’inci maddesinde idarelerin Ofis kataloğunda yer alan ürünleri piyasadan temin etmeleri halinde, bunların teknik özelliklerini de belirten ayrıntılı listesini ve fiyatlarını on gün içerisinde Ofise bildirmekle yükümlü olduğu düzenlemesi yer almaktadır. Bir parasal limit sınırlaması yapılmadan böyle bir yükümlülük getirilmesinin uygulamada sorunlar yaratacağı görüşündeyiz.

12. İDARELERİN (E) BENDİ KAPSAMINDA YAPABİLECEĞİ DİĞER ALIMLAR

12.1. İdareler (e) bendi kapsamında Başbakanlık Basımevi İşletmesinden mal ve hizmetler alabilir. 852 sayılı Kanun’un 2’nci maddesinde, Basımevi işletmesi, genel ve katma bütçeli daireler ile özel idare ve belediyelerden, kamu iktisadi teşebbüsleri ile özel ve tüzel kişilerden basım işleri ile ilgili siparişler almaya ve bu siparişlerle ilgili her türlü işlemlere girişmeye yetkili olduğu hüküm altına alınmıştır.

12.2. Ray üstünde çeken ve çekilen araçlar için tekerlek ve tekerlek takımları, Makine ve Kimya Endüstrisi (MKE) Kurumu Genel Müdürlüğünden (e) bendi çerçevesinde alınabilir. Çeken araç, üzerinde bulunan motor tarafından üretilen tahrik gücüyle hareket eden lokomotif ve otomotrisi olarak tanımlanabilinir. Çeken araç, cer aracı olarak da adlandırılmaktadır. Çekilen araç ise kendi tahrik gücü bulunmayan, bir cer aracı tarafından çekilerek veya itilerek hareket ettirilen, üzerinde yük veya yolcu taşımaya elverişli raylı sistem aracıdır. Lokomotif, yük ve yolcu vagonları, metro araçları, hafif raylı tramvay, ray üzerine kurulmuş makineler (Vinçler, demiryolu iş makineleri) ray üzerinde çeken ve çekilen araçlara örnek olarak verebiliriz. Bu araçların tekerlek ve tekerlek takımları (e) bendi kapsamında MKE Kurumundan alınabilir. Hafif raylı sistem işleten belediyeler, raylı sistemdeki çeken ve çekilen araçlar için tekerlek ve tekerlek takımlarını MKE Kurumundan 4734 sayılı Kanuna tabi olmadan alabilirler.

13. MUAYENE VE KABUL İŞLEMLERİ İLE ÖDEME BELGELERİ

13.1. İdarelerin 4734 sayılı Kanuna göre yaptıkları ihaleler sonucunda idareye teslim edilen mal ve hizmetlerin muayene ve kabul işlemleri için 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 11’inci maddesi uyarınca kuracakları muayene ve kabul komisyonlarının kuruluş ve çalışma esasları ile muayene ve kabul işlemlerinde uygulanacak usul ve esaslar mal ve hizmet alımlarına ilişkin muayene ve kabul yönetmeliklerinde düzenlenmiştir.

13.2. İdareler alımlarının niteliğini ve tabi oldukları mevzuatı esas alarak istisnalar ve doğrudan temin kapsamındaki alımlarının muayene ve kabul işlemlerine ilişkin düzenlemeler yapabilir. Örneğin DMO Genel Müdürlüğünün 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında alımını gerçekleştirdikleri malların muayene ve tesellüm işlemlerine dair usul ve esaslar Devlet Malzeme Ofisi Mal Alımları Denetim, Muayene ve Tesellüm Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir.

13.3. İdarelerin istisnalar ve doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirdikleri alımlarının muayene ve kabul işlemlerine yönelik farklı bir düzenlemeleri bulunmuyor ise bu alımların muayene ve kabul işlemleri Kamu İhale Kurumu tarafından yayımlanan ilgili muayene ve kabul yönetmeliklerine göre yapılabilir.

13.4. Kamu idarelerinde malî işlemlerin gerçekleştirilmesi ve muhasebeleştirilmesi kapsamında, harcamalarda ödeme belgesine bağlanacak kanıtlayıcı belgeler ve bunların düzenlenmesi gerekenlerin şekil ve türleri harcama belgeleri yönetmeliklerinde düzenlenmiştir.

13.5. Harcama belgeleri yönetmeliklerinde idarelerin 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında yaptıkları mal ve hizmet alımlarının giderlerinin ödenmesinde yer alması gereken belgeler de düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin 59’uncu maddesinin birinci fıkrasının (d) ve (e) bentlerinde; Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin 47’nci maddesinin birinci fıkrasının (ç) ve (d) bentlerinde; Sosyal Güvenlik Kurumları Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin 47’nci maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde yer almaktadır.

13.6. Sosyal güvenlik kurumları ile mahalli idarelerin harcama belgeleri yönetmeliklerinde, (e) bendi kapsamında yapılacak alımlara ilişkin ödemelerde, “Kamu ihale mevzuatında belirtilen parasal limiti aşan mal ve hizmet alımlarında alım komisyonu kararının” eklenmesi gerektiği ifade edilmesine karşın 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun 3 üncü Maddesinin (e) Bendine Göre Yapılacak Alımlarda Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’te alım komisyonu kurulması için bir parasal limit yer almamaktadır. Ayrıca bu Yönetmeliklerdeki “Düzenlenmesi gereken hallerde protokol” ifadesinin “Düzenlenmesi halinde sözleşme veya mutat sözleşme ya da protokol” şeklinde olmasının daha uygun olacağı görüşündeyiz.

14. SONUÇ VE ÖNERİLER

14.1. Üniversiteler ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı “konu araştırma istasyonları” ve laboratuvarlardan (e) bendi çerçevesinde mal ve hizmet alımının sağlanmasına yönelik bir Kanun değişikliği yapılması uygun olacaktır.

14.2. İdarelerin (e) bendi kapsamında yapacakları alımların sosyal boyutu bulunmaktadır. Bu alımlardan sosyal politikaları destekleyici bir araç olarak yararlanmak mümkündür.

14.3. 633 sayılı KHK sonrası yeniden yapılanma süreci dikkate alınarak Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bağlı huzurevleri ve yetiştirme yurtlarından yapılacak mal ve hizmet alımları konusunun açıklığa kavuşturulmasına yarar bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

BÜBER, Bülent, Yerel Yönetimler İçin Mal Alımı İhaleleri Kılavuzu, TODAİE Yayınları, Ankara, 2012.

BÜBER, Bülent, Sağlık Sektörü İhale Rehberi, TÜMDEF Yayınları, Ankara, 2013.

[1] Bu makaledeki görüşler herhangi bir kurumun resmî görüşünü yansıtmaz. Makale konusuna yönelik ayrıntılı bilgi için bakınız: Bülent Büber, Yerel Yönetimler İçin Mal Alımı İhaleleri Kılavuzu, TODAİE Yayınları, Ankara, 2012, s. 36-41.

İHALE HUKUKU İLE İLGİLİ TÜM SORUNLARINIZ İÇİN 0535 645 00 20. HEMEN ARAYIN