KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (Mali Hukuk Sayı: 165, Mayıs-Haziran 2013)

1. GİRİŞ

Uzun yıllar ülkemizin gündemini meşgul eden Kamu Denetçiliği Kurumu* (KDK), 29.06.2012 tarih ve 28338 sayılı Resmi Gazete ’de yayınlanan 6328 sayılı kanunla kuruldu. Diğer denetim kurumlarından farklı bir anlayışla çalışacak olan KDK’nin başarısı; kamu kurumlarının, toplumun, basının ilgisi ve vatandaşların KDK’ya duyacağı güvene bağlıdır. İsveç’te ortaya çıkan, çeşitli ülkelerde de kurulan KDK’nın ülkemizde kamu kurumlarında, denetimin eksik yanlarını tamamlaması beklenmektedir. 15 Şubat 2013 tarihinde Kamu Denetçiliği Uzmanı alımlarını tamamlayan KDK, 29 Mart 2013 tarihinden itibaren şikâyet başvurularını kabul etmeye başlamıştır.

2. KAMU DENETÇİLİĞİ

KDK’nın temel görevi, idarenin işleyişi ile ilgili herhangi bir şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmaktır.

KDK, vatandaş ile kamu arasında idari işlem olarak sonuçlanmış ve aynı zamanda da bir şikayete konu oluşturan, ancak henüz idari yargıya intikal etmemiş hususlarda hukuka ve hakkaniyete uygun çözümler sunmakla görevlidir.

3. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNA BAŞVURU

Şikâyet başvurusu Türkçe dilekçe ile yapılır. Ancak, şikâyetçinin kendisini daha iyi ifade edebildiği başka bir dildeki başvurusu, KDK tarafından, haklı ve makul olduğunun tespiti halinde kabul edilebilir.

Şikâyet dilekçeleri KDK’ya veya KDK’nın gerekli gördüğü yerlerde açtığı bürolara elden verilebileceği gibi posta, elektronik posta veya faks yoluyla da gönderilebilir. Kurum tarafından oluşturulan elektronik sistem aracılığıyla da şikâyet başvurusunda bulunulabilir. Ayrıca, illerde valilikler veya ilçelerde kaymakamlıklar aracılığıyla elden veya posta yoluyla şikâyet başvurusu yapılabilir. Valilik veya kaymakamlıklar, şikâyetleri tarih ve sayı vermek suretiyle kayıt altına aldıktan sonra şikâyet başvurusunu ve varsa eklerini en geç üç iş günü içinde doğrudan KDK’ya gönderir.

Faks veya elektronik posta yoluyla yapılan şikâyet başvurularına ait dilekçe asılları, on beş gün içinde KDK’ya gönderilmedikçe başvuru geçerli sayılmaz. Kayıtlı elektronik posta yoluyla yapılan başvurularda bu şart aranmaz.

Şikâyet başvurusu, KDK’nın resmî internet sitesinde yayımlanan Gerçek Kişiler İçin Şikâyet Başvuru Formu veya Tüzel Kişiler İçin Şikâyet Başvuru Formunun eksiksiz olarak doldurulması suretiyle yapılır. Ayrıca, KDK’nın resmî internet sitesi aracılığıyla elektronik ortamda şikâyet başvurusu yapılabilir.

28 Mart 2013 tarihli ve 28601 sayılı mükerrer Resmi Gazete‘de yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte belirlenen zorunlu bilgi ve belgelerin bulunması koşuluyla form kullanılmadan da şikâyet başvurusu yapılabilir. Haklı bir nedenin bulunması hâlinde başvuru yapılan yerde formun doldurulmasına yardımcı olunmak suretiyle sözlü yapılan şikâyet başvuruları da kabul edilir.

KDK, 29 Mart tarihinden itibaren vatandaşların ve yabancı uyrukluların idare ile ilgili şikâyet başvurularını kabul etmeye başlamıştır.

Vatandaşlar hızlı ve masrafsız bir şekilde müracaat edebilecekleri gibi elektronik ortamda da başvuruda bulanabilecek. Şikâyetler, valiliklere, ilçelerde kaymakamlıklara da yapılabilecek.

KDK’ya başvurular ücretsiz olacak; www.kamudenetciligi.gov.tr ve www.ombudsman.gov.tr internet adresleri üzerinden takip edilebilecek. Kamu kurum ve kuruluşları ile yabancı uyrukluların da başvurabileceği Kamu Denetçiliği Kurumu’na şikayetler doğrudan posta ile gönderilebileceği gibi, www.ombudsman.gov.tr ve www.kamudenetciligi.gov.tr adreslerinden form doldurularak şikâyet iletilebilecek. 0312 465 22 00 No’lu telefon ve 0312 465 22 65 No’lu faks yoluyla da başvuru kabul edilecek.

29 Martta şikayetleri başvurularını kabul etmeye başlayan KDK ihtiyaç halinde illerde de Kamu Denetçiliği Büroları açabileceği kanunda düzenlenmiş olup bu büroların açılmasıyla birlikte vatandaşların KDK irtibat kurması daha da aktif hale gelecektir.

4. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNA BAŞVURULABİLECEK KONULUR

KDK;

• Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının, mahallî idarelerin, mahallî idarelerin bağlı idarelerinin, mahallî idare birliklerinin, döner sermayeli kuruluşların, kanunlarla kurulan fonların, kamu tüzel kişiliğini haiz kuruluşların, kamu iktisadi teşebbüslerinin, sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait kuruluşlar ile bunlara bağlı ortaklıklar ve müesseselerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının,
• Kamunun ortak, sürekli ve kamusal bir ihtiyacını karşılayan ve idarî düzenleme, denetim ve gözetim altında kamu hizmeti yürüten özel hukuk tüzel kişilerinin, her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına ilişkin şikâyetleri inceler, araştırır ve önerilerde bulunur.

Ancak,

• Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler ile re’sen imzaladığı kararlar ve emirler,
• Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler,
• Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar,
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikteki faaliyetleri, hakkında yapılan şikâyetler KDK’nın görev alanı dışındadır.

Yargı organlarında görülmekte olan veya yargı organlarınca karara bağlanmış uyuşmazlıklar hakkında KDK’ya yapılan şikâyetler incelenmez. Sebepleri, konusu ve tarafları aynı olup incelenmekte olan veya daha önce sonuçlandırılan şikâyetler hakkında KDK’ya yeniden yapılan şikâyetler incelenmez.

Ayrıca, belirli bir konuyu içermeyen şikâyetler de incelenmez.

5. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNA BAŞVURABİLECEKLER

İdarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına karşı, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kanunu ve 28 Mart 2013 tarihli ve 28601 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde menfaati ihlal edilen gerçek ve tüzel kişiler KDK’ya şikâyet başvurusunda bulunabilir. Ancak, şikâyetin insan hakları, temel hak ve özgürlükler, kadın hakları, çocuk hakları ve kamuyu ilgilendiren genel konulara yönelik olması hâlinde menfaat ihlali aranmaz. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin, İdari Başvuru Yollarının Tüketilmesi başlıklı 12. maddesinde

MADDE 12 – (1) Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilmesi için 6/1/1982 tarihli ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun;

a) 10 uncu maddesi uyarınca idarî davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idarî makamlara başvuru yapılması,

b) 11 inci maddesi uyarınca idarî işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılmasının üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan idarî dava açma süresi içinde istenmesi,

c) 12 nci maddesi uyarınca idarî işlemden dolayı doğan zararın giderilmesinin üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan idarî dava açma süresi içinde istenmesi,

ç) 13 üncü maddesi uyarınca idarî eylemin yazılı bildirimi veya başka suretle öğrenildiği tarihten itibaren bir yıl ve her hâlde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak hakkın yerine getirilmesinin istenmesi,

gerekir.

(2) Birinci fıkranın (a) bendinde öngörülen başvuru yolunun tüketilmesi hâlinde (b) ve (c) bendine göre ayrıca idarî başvuru yoluna gidilmesi gerekli değildir.

(3) Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilmesi için özel kanunlarda yer alan zorunlu idarî başvuru yollarının tüketilmesi gerekir.

(4) Kurum, telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ihtimali bulunan hâllerde idarî başvuru yolları tüketilmese dahi şikâyet başvurularını kabul edebilir.

(5) İdarenin tutum ve davranışına karşı idarî başvuru yollarının tüketilmesi şart değildir.

(6) İdarenin, kanunlarda açıkça kesin olduğu belirtilen işlemlerine karşı doğrudan Kuruma şikâyet başvurusu yapılabilir.”

denilerek başvuru ile ilgili şartlar belirtilmiştir.

6. ŞİKAYET BAŞVURU SÜRESİ

Şikayet başvuru süresi ile ilgili olarak, Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin, Şikayet Başvuru Süresi başlıklı 13. maddesinde

MADDE 13 – (1) 12 nci madde uyarınca idareye yapılacak başvuruya;

a) İdare tarafından verilecek cevabın tebliği tarihinden,

b) İdare tarafından altmış gün içinde cevap verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten,

itibaren altı ay içinde Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilir.

(2) İdarenin tutum ve davranışları ile kanunlarda kesin olduğu belirtilen işlemlere karşı, tutum ve davranışın gerçekleştiği veya öğrenildiği tarihten veya işlemin tebliği tarihinden itibaren altı ay içinde Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilir.

denilerek başvuru süresi ile ilgili şartlar belirtilmiştir.

6. SONUÇ

Kamu Denetçiliği Kurumu, düzenli aralıklarda idarenin hatalı eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını basın ve kamuoyuyla paylaşacak.

06/04/2013 – 12/04/2013 tarihleri arasında Kurumumuza toplam 323 şikayet başvurusu yapılmıştır. Başvuruların hangi yollarla yapıldığına ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

KDK’ya yapılan başvurular içerisinde; çalışma ve sosyal güvenlik işlemleri (sigorta, emekli kesintisi ve nakiller), ekonomik, mali ve vergisel konular, kamu personel rejimi (emeklilik, tayin, terfi, fazla mesai ve idari kadro), insan hakları ihlali, adalet, güvenlik ve kolluk hizmetleri, vergilendirme, imar ve ruhsat işleri, sosyal hizmetler, bankacılık işlemleri, kamu personel rejimi (emeklilik, tayin, terfi, fazla mesai ve idari kadro), yükseköğretim hizmetleri, mülkiyet hakkı, eğitim-öğretim ve sınav işlemleri ve sağlık hizmetleri ile ilgili konular yer almaktadır.

* “Kamu Denetçiliği” kavramı yerine, “Ombudsmanlık”, “Halkın Avukatı”… gibi kavramlar da kullanılmaktadır. 6328 sayılı Kanun’da, Kamu Denetçiliği kavramı kullanıldığı için yazımda söz konusu terimi kullandım.