İSTİFA EDEN VEYA ÇEŞİTLİ NEDENLERLE GÖREVİNDEN AYRILAN DEVLET MEMURUNA EMEKLİ İKRAMİYESİ ÖDENİR Mİ?

 1. GİRİŞ

Memur olmak günümüzde bir çok gencin hayali olmakla beraber devlet memuriyetine girdikten sonra istediklerini bulamayanların sayısı da azımsanacak kadar az değildir. İşte bazen beklentilerini bulamadıklarından bazen de özel sektörde çok daha iyi şartlarda iş bulduklarından dolayı devlet memuriyetinden istifa etmektedirler.

İstifa veya başka nedenlerle görevlerinden ayrılan memurların memuriyette geçen sürelerine emeklilik ikramiyesi ödenmesi için 5510 sayılı Kanun’da görevlerde bulunma olarak belirlenmiş iken Anayasa Mahkemesi’nin 05.02.2009 tarih ve E.2005/40, K.2009/17 sayılı kararı[1] sonrasında başka bir boyut kazanmıştır.

Bu karar sonrasında mevzuatta yapılan ve istifa veya başka nedenlerle görevlerinden ayrılan memurların memuriyette geçen sürelerine emeklilik ikramiyesi ödenmesi doğrultusunda önceki iptal edilen madde paralelinde gerçekleştirilmesi sonucu bu değişiklikte Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilmiştir.[2]

Son olarak memurun emeklilik ikramiyesine ilişkin 5434 sayılı Kanun’un 89. maddesinde yapılan değişiklikler[3] de tartışmaları artırdı.

Bu makalede istifa veya başka nedenlerle görevinden ayrılan memurların memuriyette geçen sürelerine emeklilik ikramiyesi ödenip ödenmeyeceğine ilişkin son duruma yer verilecektir.

2. MAHKEME KARARLARI ÖNCESİ İLK DURUM

Memur olarak görev yapmakta iken istifa veya başka bir nedenle görevlerinden ayrılanlardan 4/1-a (eski SSK) veya 4/1-b (eski Bağ-Kur) sigortalısı olarak çalışanların bu statülerden emekli olmalarında memuriyette geçen sürelerine emeklilik ikramiyesi ödenmemesi 2829 sayılı Kanun’un^] 12. maddesinde yer alan “Son defa T.C. Emekli Sandığına tabi görevlerden emekliye ayrılan ve…” ibaresinden kaynaklanmaktaydı.

Bu ibarenin 2009 yılında Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilmesi sonucu tekrar madde düzenlemesinde eski düzenleme paralelinde yeni madde esasları düzenlenmiştir. 

Bu düzenlemenin iptali için de Anayasa Mahkemesi’ne başvurulmuş ve son olarak Anayasa Mahkemesi’nin 2010/81 Esas sayılı kararı bu düzenlemeyi de iptal etmiştir.

3. SON DÜZENLEME SONRASI DURUM

Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararları sonrası istifa veya başka nedenlerle görevlerinden ayrılan memurların memuriyette geçen süreleri için emekli ikramiyesi ödenmesine ilişkin usul ve esaslar 5434 sayılı Kanun’un 89. maddesinin 6270 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un[4] 1. maddesi ile değiştirilmesi neticesinde yeniden belirlenmiştir.

Bu düzenleme ile 5434 sayılı Kanun ve/veya 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesi kapsamında hizmeti bulunanlardan mülga 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun’un 8. maddesi uyarınca birleştirilen hizmet süreleri üzerinden emeklilik, yaşlılık ya da malullük aylığı bağlananlara 5434 sayılı Kanun veya 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesi hükümlerine tabi olarak 5434 sayılı Kanun’a tabi daire, kuruluş ve ortaklıklarda geçen çalışmalarının, 25.08.1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde belirtilen kıdem tazminatına hak kazanma şartlarına uygun olarak sona ermiş olması şartıyla emekli ikramiyesi ödenmesi hüküm altına alınmıştır.

4.  KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMA ŞARTLARI

1475 sayılı Kanun Madde 14’e gore kıdem tazminatı alınabilmesi şartları;

            - İstek dışında işinden ayrılacak, kendi isteğiyle ayrılırsa alamaz.

            - Askerlik nedeniyle işten ayrılacak,

            - İşten çıkarılacak. Ancak işten çıkarılma nedeni yüz kızartıcı nedenlerle, yani ahlak kurallarına, iyi niyet kurallarına uymayan davranışlar nedeniyle olmayacak.

            - Emeklilik için müracaat edilecek,

            - 7000 gün hizmet süresi olacak veya 25 yıl sigortalılık süresi olacak, bu sigortalılık süresi içinde de 4500 gün hizmet süresi olacak, bu durumdakilerin de kadınlar için 58, erkekler için de 60 yaş koşulunu tamamlamadan istek halinde işinden ayrılacak.

            - 506 sayılı Kanunun yürürlükte bulunan geçici 81 inci maddesindeki emeklilik süresini dolduranların yine yaş koşulunu beklemeden istek halinde işinden ayrılacak.

            - Sağlık nedeniyle işten ayrılacak,

            - Kadınlardan evlenme nedeniyle l yıl içinde işinden ayrılacak,

            - Çalışırken vefat edecek.

Bu durumlar kıdem tazminatı ödenmesini gerektiren durumlar olmaktadır. Bu durumlar dışında bir nedenden dolayı işten ayrılma olursa kıdem tazminatı ödenmemektedir.

Belirtilen durumlar, 26 Ocak 2012 tarihinden sonra işinden ayrılanlar için geçerli olacaktır, ancak yine bu durumlar 26 Ocak 2012 tarihinden önce işinden ayrılanlar için de geçerli olmaktadır.

1475 sayılı Kanun Madde 14 (5) numaralı bent, 4447 sayılı Kanunla 1999 yılında yürürlüğe girmiştir. Yürürlük tarihi itibariyle getirilen değişiklikle emeklilik yaş koşulları değişmiş, kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaş emeklilik yaşları olmuştur. Ayrıca kademeli yaş koşulları da 506 sayılı Kanunun geçici madde 81’de yapılmıştır.

Buna göre;

            - 1999 yılı öncesi 15 yıllık sigortalılık süresi ile 3600 gün hizmet süreleri bulunanlar istek halinde görevinden ayrılmışsa kıdem tazminatı alamamaktadır.

            - 1999 yılı sonrası istek dışında görevine son verilmişse yine kıdem tazminatı alamamaktadır.

            - 1999 öncesi kıdem tazminatı alabilmesi için 7000 gün hizmet süresi olacak veya 25 yıl sigortalılık süresi olacak, bu sigortalılık süresi içinde de 4500 gün hizmet süresinin olması gerekmektedir.

5. YENİ MEMURLAR İÇİN DURUM NE OLACAK?

Görevlerinden ayrılan memurların emeklilik ikramiyesinde durum 2008 yılı Ekim ayı öncesi 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi eski memurlar açısından böyle iken yeni memurlar hakkında ise aynı usul ve esasları içeren 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’nun 5754 sayılı Kanun’un 75. maddesi ile eklenen Ek 82. maddesi uyarınca işlem yapılmaktadır.

Bu hükümler birlikte değerlendirildiğinde farklı sosyal güvenlik kanunlarına veya statülerine tabi çalışması olan memurlardan son defa 4/1-c (eski Emekli Sandığı) sigortalısı olmayanlara memuriyette geçen süreleri için emeklilik ikramiyesi ödenmemektedir.

6. DAVA AÇANLARIN DURUMU

6270 sayılı Kanunla 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununa eklenen 223 no lu geçici madde hükmü; istifa edip emekli ikramiyesi alamayanların durumunu düzenlemiştir. Söz konusu madde uyarınca

Bu maddenin yürürlük tarihinden önce, mülga 2829 sayılı Kanunun 8 inci maddesi uyarınca birleştirilen hizmet süreleri üzerinden emeklilik, yaşlılık ya da malullük aylığı bağlananlar ile ölenlerin hak sahiplerine, varsa açtıkları davalardan vazgeçmeleri ve bu Kanunun 89 uncu maddesindeki şartların varlığı halinde aynı esas ve usuller çerçevesinde emekli ikramiyesi ödenecektir.. Davalardan vazgeçilmesi halinde, mahkemelerce Sosyal Güvenlik Kurumu lehine hükmedilecek vekalet ücretleri SGK tarafından tahsil edilmeyecektir..

SONUÇ

6270 sayılı Kanunla 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununun ikramiye esaslarını düzenleyen 89 uncu maddesinde, esası büyük ölçüde etkileyen değişiklik yapılmıştır.

89 uncu maddenin değişik şeklinde, memurluk görevlerinden ayrılanlardan sigortalı veya bağ-kur’lu çalışarak emeklilik konumuna geçenlere veya 26 Ocak 2012 tarihinden sonra emeklilik konumuna geçenlere memurluk hizmetlerine karşılık emeklilik ikramiyesi ödenmesi tamamıyla iş kanunu hükümleri ile paralellik sağlanmıştır. Nasıl ki, İş Kanunu hükümlerinde kıdem tazminatı alınması veya alınmaması durumları yer almış ise, 89 uncu maddeye göre emekli ikramiyesi alınabilmesi için de iş kanunu hükümlerine göre yapılması gerekecektir.

Bu doğrultuda;

A) Sadece memuriyet süreleri ile emekli olanlara,

B )15 Yıldan fazla memuriyet yapmış olanlara

C )Memuriyet hizmeti evlenme nedeniyle ve nikâh tarihinden itibaren bir yıl içinde sona erenlere

D ) Memuriyet hizmeti askere gitme nedeniyle sona eren fakat askerden sonra tekrar memuriyete dönmemiş olanlar a SSK, Bağ-Kur, Banka-borsa sandıklarından emekli olsalar da kendilerine ikramiye ödenecektir.

Ödenecek ikramiye “ emekli olunan yılın katsayıları ile hesaplanacak.

15 yıldan fazla hizmeti olup dava açanlar isterlerse davadan vazgeçip ikramiyelerini alabilirler.

15 Yıldan az hizmeti olup dava açanlar ise davalarını devam ettirmeliler. Çünkü artık 15 yıldan az hizmeti olanlar dava açamayacak.

15 yıldan fazla hizmeti olanlar emekli iseler ve mahkemeye vermemişlerse hemen dilekçe yazarak ikramiyelerinin ödenmesini talep etsinler.

15 yıldan fazla hizmeti olup emekli olmayanlar emekli olduklarında ikramiyelerini alacaklar.

Emekli Sandığına tabi 30 yıldan fazla hizmeti olanlara 30 yıllık ikramiye ödenecek.

Mahkemeye vermiş ve mahkemesi sonuçlanmamış olanların 15 yıl çalışma koşulu bulunmuyor. Sadece bundan sonra 15 yıldan az çalışması olanlar mahkemeye veremeyecekler.

[1] 05.06.2009 tarih ve 27249 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[2] 09.07.2011 tarih ve 27989 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[3] Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun

[4] 26.01.2012 tarih ve 28185 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.