AYNİ GİDERLERE % 4 SÖZLEŞME GİDERLERİ ve GENEL GİDERLER  EKLENECEK MİDİR?

1. Giriş

4734 sayılı Kamu ihale Kanununun aşırı düşük teklif sorgulaması kurgusunun yeniden dizaynı ve devamında ikincil mevzuatlarda yapılan değişiklikler neticesinde, hizmet alım ihalelerinde aşırı düşük teklif sorgulaması yapılıp yapılmaması ve ayni giderlerin mahiyeti daha da önemli bir konuma gelmiştir. Ayni giderlerin teklif mektubu eki cetvelde nasıl gösterileceği ve isteklilerin tekliflerinin değerlendirilmesinde nasıl dikkate alınacağı net olarak ortaya konulmamıştır.

2. SON DÜZENLEMELERDE AYNĐ GĐDERLERĐN NASIL DÜZENLENECEĞĐ ve DEĞERLENDĐRMELERE ETKĐSĐ

Kamu Đhale Genel Tebliğinin (Tebliğ) 78.22. maddesine göre; “Ayrıca, ayni teklif verileceği belirtilen yemek ve yol giderlerinin de ayrı iẟ kalemleri ẟeklinde  düzenlenmesi esastır.”

Bu madde düzenlemesine göre ayni olarak teklif alınacak yemek ve yol giderleri için ayrı iẟ kalemi açılması gerekmektedir. Ancak, bu düzenleme esastır ẟeklinde yapılmıẟ olup, aksi uygulamaların da kabul edilebileceği neticesini vermektedir. Ayrı satır olarak düzenlenmeyen hallerde uygulamanın daha da karıẟık olabileceği dikkate alınmak ẟartıyla, bu düzenlemeden hareketle bazı tespitlerin yapılmasında fayda bulunmaktadır:

 Ayni olarak düzenlenen yemek ve yol giderlerinin ayrı iẟ kalemi olarak gösterilmesi aẟırı düẟük teklif sorgulaması yapılıp yapılmamasıyla doğrudan ilgilidir. Aẟırı düẟük teklif sorgulaması yapılmayan ihalelerde, asgari iẟçilik maliyetini karẟılayan firmalara ihaleler verilecek olmakla beraber, ayrı satır olarak gösterilen yemek ve yol için de muhakkak surette bir bedel öngörülmesi gerekmektedir.

 Ayni yemek ve yolun ayrı satır olarak gösterilmediği ihalelerde, aẟırı düẟük teklif sorgulaması yapılmadan ihaleler neticelendirilecekse, firmaların iẟçilik kalemlerine ayni unsurları karẟılayacak teklif girmeleri ve asgari iẟçiliğin üzerinde teklif vermeleri zorunludur.

 Ayni yemek ve yolun ayrı satır olarak gösterilmediği ihalelerde, asgari iẟçilik üzerinden teklif veren firmalar ihale dıẟı bırakılmalıdır.

 Aẟırı düẟük teklif sorgulaması yapılmayan hallerde, ayni unsurlar için verilen tutarların içerisinde % 4 sözleẟme giderleri ve genel giderlerde vardır kabulüyle iẟlem yapılmalıdır.

 Aẟırı düẟük teklif sorgulaması yapılan ihalelerde, ayni unsurların belgelendirilmesi ve belgelendirilen tutar üzerine % 4 eklenmesi gerekir. Bu iddiamıza yönelik düẟüncelerimiz bir sonraki baẟlıkta detayı ile izah edilecektir.

 Ayni yemek ve yol giderinin kesin tutarlar olarak gösterildiği ihalelerde, ihaleye katılan firmalar bu tutarları ve bu tutarlara eklenecek % 4’leri dikkate alarak tekliflerini oluẟturacaklardır.

3. AYNĐ GĐDERLERE % 4 SÖZLEẞME GĐDERLERĐ ve GENEL GĐDERLER EKLENMELĐDĐR

Tebliğde yer alan % 4 sözleẟme giderleri ve genel giderler oranı gerçekle örtüẟmemektedir ve kanaatimizce yasal dayanağı olmayan bir düzenlemedir. 6552 sayılı Torba Yasada yer verilen ve kıdem tazminatlarının idarelerce ödeneceğine yönelik düzenleme de bu oranı anlamsızlaẟtırmaktadır.

4 oranı sadece personel çalıẟtırılmasına dayalı hizmetlerde dikkate alınmakta, diğer hizmet alımlarında fiili duruma göre hesaplama yapılmaktadır.

Personel çalıẟtırılmasına dayalı hizmetlerde hangi unsurlar üzerinden % 4 hesaplanacağına yönelik ifadeler ẟu ẟekildedir:

“Sözleẟme Giderleri ve Genel Giderler: İhale ve sözleẟmeye iliẟkin damga vergileri, Kamu İhale Kurumu payı ve noter masrafları gibi sözleẟme giderleri ile amortisman, kıdem ve ihbar tazminatları, ihale konusu iẟte kullanılacak giyim gideri, oryantasyon (ihale konusu iẟe uyum) eğitimi gideri, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İẟ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca iẟyeri hekimliği ve iẟ güvenliği uzmanı ücreti ile çalıẟanlara verilecek eğitim gideri, silahlı atıẟ eğitim gideri, özel güvenlik mali sorumluluk sigortası gideri, yaka kartı, önemli bir bileẟen olarak değerlendirilmeyen ilaçlama gideri, toplu ulaẟım kartı bedeli ve bu nitelikteki genel giderleri karẟılamak üzere, birim fiyat teklif cetvelinde yer alan her bir iẟçilik birim fiyatı üzerinden; iẟçi sayısı üzerinden teklif alınması idarece uygun görülmeyen iẟ kalemi/kalemleri için ise çalıẟtırılacak her bir personelin iẟçilik maliyeti üzerinden, % 4 oranında hesaplanan sözleẟme giderleri ve genel giderler teklif bileẟeni olarak kabul edilir.”

Bunun haricinde, % 4’ün hangi unsurlardan alınacağına ve hangi unsurlardan da alınmayacağına yönelik baẟkaca bir düzenleme yoktur.

Düzenlemeye dikkatle bakıldığında, düzenlemenin ilk kısmında % 4 ün alınma gerekçelerine yer verildiği görülecektir. Son bölümde ise “karẟılamak üzere” kısmından sonra % 4’ün; Birim fiyat teklif cetvelinde yer alan her bir iẟçilik birim fiyatı üzerinden, Đẟçi sayısı üzerinden teklif alınması idarece uygun görülmeyen iẟ kalemi/kalemleri için ise çalıẟtırılacak her bir personelin iẟçilik maliyeti üzerinden, hesaplanacağı ifade edilmiẟtir. Bir ihalede bu kalemlerin her ikisi de bulunabilir. Yani bir temizlik ihalesinde birim fiyat teklif cetvelinde iẟçilik birim fiyatı yer alcağı gibi, aynı ihalede fazla mesai kalemi açılmak suretiyle iẟçi sayısı üzerinden teklif alınması uygun görülmeyen iẟ kalemine de yer verilebilir.

Burada % 4’ün hesaplanacağı matrahın sadece asgari iẟçilik maliyeti olduğunu ifade etmek düzenlemeyle örtüẟmeyecektir. Tebliğin 78.30. maddesinin (a) bendinde asgari iẟçilik maliyetine yer verilmekte ve bu maliyet içerisinde ayni unsurlara yer verilmemektedir. Kamu Đhale Kurumu tarafından hazırlanan iẟçilik modülü de % 4’ü asgari iẟçilik maliyetinde yer alan maliyet bileẟenlerine eklemekte, ayni giderler dikkate alınmamaktadır.

Ancak, % 4’ün alınacağı kalemler ifade edilirken asgari iẟçilik maliyeti kavramına yer verilmemiẟ, iẟçilik maliyetinden bahsedilmiẟtir. Đẟçilik maliyeti ise asgari iẟçilik maliyetinden farklıdır.  O halde burada ẟu sorunun sorulması gerekir: Đẟçilik maliyeti içerisinde ayni giderler bulunur mu?

Ayni olarak karẟılanması öngörülen yemek ve yol giderleri sosyal yardım mahiyetindedir. 4857 sayılı Đẟ Kanunu’nun 50 nci maddesine göre sosyal yardımlar ücretin içerisindedir. 5510 sayılı Kanunda da sosyal yardımların ücret olduğuna yönelik düzenlemeler bulunmaktadır. Đẟçilik maliyeti ücretlerden oluẟtuğuna ve sosyal yardımların ücretin bir parçası bulunduğuna göre, ayni olarak karẟılanan yemek ve yol giderlerinin iẟçilik maliyeti içerisinde olduğu noktasında ẟüphe bulunmamaktadır.

4. 4’ün hesaplandığı kalemler ifade edilirken iẟçilik maliyeti kavramı kullanıldığından dolayı, ayni unsurlar üzerinden de % 4 hesabı yapılmalıdır.

Burada “iẟçi sayısı üzerinden teklif alınmayan iẟ kalemi” ifadeleri karıẟıklığa meydan veriyor gibi gözükse de, bu düzenleme özellikle uygulamadan kaynaklı olarak, iẟçilik maliyetlerinin iẟçi sayısı üzerinden alınamadığı hallere iẟaret etmektedir. Bu hallerin ihalenin tamamı olarak ele alınabilmesi de yine mümkün değildir. Yani içerisinde sadece personel olan, ancak, iẟçi sayısı üzerinden teklif alınmayacak park bahçelerin bakımı hizmetleri gibi iẟler için bu düzenlemenin getirildiğini iddia etmek de mevcut gerçeklikle örtüẟmemektedir. Çünkü iẟçi sayısı üzerinden teklif alınmayan iẟçilik maliyetleri genel olarak bellidir: Fazla mesai, ulusal bayram ve genel tatil günleri çalıẟmaları ve son düzenlemelerle ayni yemek ve yol bedelleridir. Park bahçelerin bakım hizmetinin bu ẟekilde alınmasında da tabiî ki sakınca bulunmamaktadır ama % 4 hesaplanacak girdi unsurlarının personel çalıẟtırılmasına dayalı hizmetlerde sadece asgari iẟçilik maliyetine indirgemek düzenlemeyle örtüẟmemektedir.

Đhalelerde firmaların aẟırı düẟük teklif sorgulamasına cevap verirken veya kesin rakamlar olarak ayni unsurların belirlendiği hallerde teklif verilirken % 4’ün hangi unsurlardan alınacağı önem arz edecektir.

4. SONUÇ

Personel çalıẟtırılmasına dayalı hizmet alımlarında, idarelerin bir kısmı tarafından yapılan ayni yemek ve yol düzenlemelerinin sosyal yardım mahiyetinde olduğu ve iẟçilik maliyetini doğrudan etkilediği kesindir.

Tebliğde % 4’ün hesaplanacağı unsurlar ifade edilirken, matraha iẟçilik maliyeti konulmuẟtur. Đẟçilik maliyeti asgari iẟçilikten farklıdır ve içerisinde ayni unsurlar da bulunmaktadır. Bu sebeple iẟçilik maliyeti içerisinde yer alan ayni yemek ve yol giderlerine % 4 eklenmelidir.