Fiyatı belli olmayan işlerde yeni birim fiyat tespiti Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin 37 nci maddesinde yer alan düzenlemeler çerçevesinde yapılacaktır:

“İşin devamı sırasında, yapılması idarece istenen veya 53 üncü maddeye göre sözleşme kapsamında ilave olarak yaptırılacak ve birim fiyat cetvelinde yer almayan yeni iş kalemlerine ait birim fiyatlar;

a) Yüklenicinin birim fiyatlarının tespitinde kullanarak teklifinin ekinde idareye verdiği ve yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kalemlerine ait analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler,

b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine benzerlik gösteren iş kalemlerine ait analizler,

c) Yeni iş kaleminin yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları ile personel ve makinelerin çalışma saatleri esas alınarak oluşturulacak analizler,

d) İdarede ve diğer idarelerde mevcut rayiçler ile yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler,

e) İdarece kabul edilmek şartıyla ilgisine göre, Ticaret ve/veya Sanayi Odasınca veya meslek odasınca onaylanmış memleket rayiçleri, kullanılarak yukarıdaki öncelik sırasına göre kontrollük ile yüklenici tarafından tespit edilir. Bu hususta düzenlenen yeni fiyat tutanağı idarenin onayına sunulur ve onaydan sonra geçerli olur.

Fiyat tutanağının idarenin onayına sunulduğu tarihten itibaren otuz (30) gün içerisinde taraflar yeni birim fiyatlar üzerinde anlaşma sağlayamazlarsa bu hususta bir anlaşmazlık zaptı düzenlenerek taraflarca imzalanır ve konu sözleşmedeki anlaşmazlıkların çözümüne ilişkin hükümlere göre çözümlenir. Ancak bu süre içinde yüklenici, idare tarafından tespit edilen birim fiyatın uygulanması şartı ile işe devam etmek zorundadır.”

Bu düzenlemeler gereği, yeni bir iş kalemi ve birim fiyat düzenlenebilmesi için iki sebep bulunmalıdır: İdarece yapılması istenilen iş kalemi ve iş artışı neticesinde yapılması istenilen iş kalemi. Maddenin ilk fıkrasında yapılması idarece istenen ifadesinden sonra veya bağlacı ile cümlenin devam etmesi ve bu cümleciğin yeni iş kalemlerine ait birim fiyatlarla anlamlı bir bütünlük arz etmesi, yeni birim fiyat düzenlemesinin sadece birim fiyatlı işlerde değil, götürü bedel sözleşme imzalanan ihalelerde de yapılabileceği neticesini vermektedir.

Bu sebeple, kanaatimizce götürü bedel sözleşme imzalanan hizmet alım ihalelerinde de yeni birim fiyat düzenlemesi yapılabilecektir. Ancak, böyle bir işlemin yapılabilmesi için ihale konusu işte iş eksilişi olması gerekmektedir. Çünkü 4735 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi gereği götürü bedel teklif alınan ihalelerde iş artışı yapılabilmesi mümkün değildir. Örneğin ihale konusu işte araçların bir kısmının artık gerekmeyecek olması ve bu suretle iş eksilişinin ortaya çıkması durumunda, iş eksilişi kadarlık kısım için ilave yeni işler yükleniciye yaptırılabilecek, yeni kişiler istenebilecektir.

Yeni iş kaleminin ve yeni birim fiyatın tespitinin işin devamı sırasında ortaya çıkması da önemlidir. İş bittikten sonra yeni birim fiyat tespiti mümkün olamayacağı gibi, işin devamı sırasında geçmişe yönelik yeni birim fiyat tespiti de mümkün olamayacaktır. Yeni birim fiyatlar kontrollük ve yüklenici tarafından tespit edilip idarece onaylandıktan sonra geçerli olacağından dolayı, bu onaydan önce yapılmış olan işlerin bedellerinin ihale hükümleri çerçevesinde ödenebilmesi mümkün değildir. Bu işler yapıldığından ve idarece de kabul edildiğinden dolayı, bunların ücretleri, vekâletsiz iş görme hükümleri çerçevesinde, sadece yüklenicinin katlandığı maliyetler ödenmek suretiyle yapılabilecektir.

Yeni birim fiyat tespitine ilişkin düzenlemelerde maddeler halinde analizler ve rayiçler sayılmıştır. Ayrıca maddede bu analiz ve rayiçlerin öncelik sırasına göre kullanılacağı belirtilmektedir. Bu sebeple öncelik sırasına göre tespit edilmemiş olan yeni birim fiyatlar da taraflar açısından geçerli olamayacaktır.

Öncelik sırasına göre kontrollük ve yüklenici tarafından tespit edilen yeni birim fiyatlar idarenin onayı ile geçerli olacaktır. Bu cümlede geçen idare kelimesinin ihale yetkilisi olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. İdarenin onayına kadar yapılacak olan yeni iş kalemlerinin tutarlarının nasıl ödeneceği hususunda tereddüt bulunsa da, yeni fiyat tutanağının idare onayından sonra geçerli olacağı, bu onay öncesinde bu tespite dayalı herhangi bir iş yapılabilmesi mümkün olamayacağından, yine yüklenicinin yapmış olduğu giderlerin maliyeti karşılanabilecektir.

Yeni fiyat tutanağının idarenin onayına sunulduğu tarihten itibaren 30 gün içerisinde anlaşmanın sağlanamaması halinde anlaşmazlık zaptı düzenlenecektir. Bu zabıt ihale yetkilisi ve yüklenici firma tarafından imza edilecektir. Sorun sözleşmede yer alan anlaşmazlıkların çözümüne ilişkin hükümlere göre çözümlenecektir. Tip sözleşme dipnotunda bu sorunun idarenin bulunduğu yer mahkemeleri tarafından çözüleceği belirtilmektedir. Dolayısıyla böyle bir problemle karşılaşılması durumunda idarenin bulunduğu yerdeki adli mahkemelere müracaat edilecektir. Maddede, anlaşmazlık çözülene dek, yüklenicinin idare tarafından tespit edilen birim fiyatı uygulayarak işe devam edeceği belirtilmektedir. İdarenin, ihale yetkilisinin, onayına sunulan yeni birim fiyat tutanaklarının geçerlik kazanabilmesi veya anlaşmazlık olsa da ihale içerisinde kullanılabilmesi için ihale yetkilisince imza edilmiş olması gerekmektedir. Anlaşmazlık varken, aynı zamanda tutanak da imza edilmemiş, idarece herhangi bir tespit yapılmamışsa, yüklenici tarafından iş bu ihale bünyesinde yapılmayacaktır.

Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 27.02.2006 tarih ve  2005/8195 E., 2006/1042 K. sayılı kararında yeni birim fiyatın tespit edilmiş olmasının yüklenici açısından kazanılmış hak olamayacağı şu şekilde ifade edilmektedir:

“Yanlar arasında imzalanan sözleşme ve eki SSK Yapım İşleri Genel Şartnamesinin delil sözleşmesi olarak kabul edilen 20 ve 39. maddelerinde; işin devamı sırasında yükleniciye yapılacak ödemelerin kesin ödeme niteliğinde olmadığı ve bu ödemelerin kazanılmış hak oluşturmayacağı kabul edilmiştir.

Yine imalât nevinin değişmesi sebebiyle yeni birim fiyat oluşturulmasının gerekmesi halinde ise birim fiyatın nasıl ve ne şekilde saptanacağı 20. maddede açıkça yazılmıştır. Bu nedenle dış cephede hazır sıva yerine granit seramik cephe kaplaması malzemesi kullanılması yüzünden oluşturulacak yeni birim fiyatın, öncelikle şartnamenin 20. maddesindeki usullere uygun olarak saptanması zorunludur. Maddedeki yönteme aykırı şekilde belirlenen fiyatın idarece onaylanması mahkemenin kabulünün aksine davacı için kazanılmış hak oluşturmayacaktır. Bu durumda mahkemece yapılacak iş; mahallinde keşif yapılmak suretiyle 20. maddedeki yöntemle fiyatın belirlenmesi, bu şekilde fiyatın belirlenmemesi halinde yapıldığı tarihteki mahalli rayiçten bedel saptanarak davanın çözümünden ibarettir.”

Yukarıdaki karardan ve Şartnamenin 37 nci maddesinde yapılan düzenlemelerden hareketle şu sonuç çıkarılabilir: İdarece yeni birim fiyat tutanağı onaylanmışsa ve bu fiyat tutanağı mevzuata aykırılıklar ihtiva ediyorsa bu durumda yeniden maddedeki düzenlemelere uygun yeni birim fiyat tespit edilmeli, edilemiyorsa yapıldığı tarihteki mahalli rayiçler üzerinden ödeme gerçekleştirilmelidir.

Maddede yeni birim fiyat tespit edilirken kullanılacak analizlere ve rayiçlere ilişkin olarak şu ifadeler yer almaktadır: Yüklenicinin birim fiyatlarının tespitinde kullanarak teklifinin ekinde idareye verdiği ve yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kalemlerine ait analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler ve idarede ve diğer idarelerde mevcut rayiçler ile yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler. Hizmet alım ihalelerinde, istekliler teklifleriyle birlikte idareye analiz sunmadıklarından şartnamenin 37 nci maddesinin (a) bendinin uygulanabilmesi olanaklı gözükmemektedir. Götürü bedel teklif alınan ihalelerde de yükleniciler tarafından teklif ekinde idareye rayiçte sunulmadığından dolayı, bu tür ihalelerde 37 nci maddenin (d) bendi uygulanamayacaktır.

Hizmet alım ihalelerinin birçoğunda istekliler aşırı düşük teklif sorgulamasına tabi tutulmakta ve istekliler de tekliflerini oluşturan bileşenlere yönelik olmak üzere açıklama yapmaktadırlar. Bu bağlamda, aşırı düşük teklif sorgulaması yapılan hallerde istekliler tarafından idareye sunulan ve tekliflerini oluşturan bileşenlerin Şartnamenin 37 nci maddesinin (a) ve (d) bendi kapsamında değerlendirilebilmesi ve bunlara dayalı olarak yeni birim fiyatların tespit edilebilmesi mümkün gözükmektedir. Çünkü mahiyet itibarıyla, istekliler tarafından aşırı düşük teklif sorgulaması kapsamında sunulan belgeler, sözleşmeden önce teklifinin eki olarak idareye sunulmamış olmakla birlikte, teklifi oluşturan analiz ve rayiçler olarak dikkate alınabilecektir. Bu sebeple firmaların ihaleye girerken, ihale bedelini oluşturan bileşenleri gerçekçi olarak belirlemeleri, aksi durumda kendi beyanlarıyla sözleşme süreci içerisinde sorunlar yaşayabilecekleri değerlendirilmektedir.

Teklif mektubu eki cetvelde yer alan iş kalemleri ve bu iş kalemlerine yüklenici tarafından verilmiş bedeller mevcut iken, aynı iş kalemi için yeni birim fiyat yapılması ve bu yeni birim fiyata göre ödeme yapılabilmesi de mümkün değildir. Sayıştay Temyiz Kurulunun 18.11.2008 tarih ve 30444 tutanak nolu kararında bu konu şekilde ele alınmaktadır:

“1)Dilekçi 159 sayılı ilamın 7 ve 13 üncü maddeleri ile verilen tazmin hükümlerine itiraz etmekte ise de, aynı tazmin hükümlerinde sayman sıfatıyla iştiraki bulunan M.H. KARABULUT’un başvurusu üzerine düzenlenen 18.11.2008 tarih ve 30434 tutanak sayılı Temyiz Kurulu ilamı ile kaldırılmış bulunduğu anlaşılmakla dilekçinin işbu maddeler ile ilgili itirazı üzerine Kurulumuzca yapılacak işlem olmadığına,

2) 159 sayılı ilamın 28 nci maddesinde, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 19.maddesine göre açık ihale usulü ile “Hazar Sosyal Hizmetler Ltd. Şti.ye ihale edilen “beton elemanları üretimi, yol onarımı, kanalizasyon ve tretuvar yapımı işçiliği ” işinde;

a) İşçilere verilen fazla mesai ücretinin hesaplanmasında, yüklenicinin teklif ettiği birim fiyatlar üzerinden imzalanan sözleşmede belirtilen birim fiyattan daha yüksek ödenmesi nedeniyle toplam 8.563,66 TL’ne,

b) Söz konusu işte işçilere, şoförlere, iş makineleri operatörüne ve mühendise ve teknikere ödenen pazar günü mesai ücretinin yüklenici ile imzalanan sözleşmede belirtilen birim fiyattan daha yüksek tutarda ücret ödenmesi nedeniyle toplam 37.556,45 TL’ne,

c) Söz konusu işte, işçilere ödenen Pazar mesai ücreti ve fazla mesai ücretiyle ilgili olarak 2005 yılı mart ayından itibaren yapılan yeni birim fiyat tespitiyle 2004 yılı içinde yapılan ödemelerle ilgili tekrar bir hesaplama yapıldığı ve ortaya çıkan farkın yükleniciye ödenmesi nedeniyle toplam 44.203,94 TL’ne tazmin hükmü verilmiştir.

A) Dilekçi tarafından yaklaşık maliyet cetveli hazırlanırken çalıştırılacak personelin maliyeti asgari ücret baz alınarak, fazla çalışma ücretleri aylık çalışmanın 240 saatlik (8 X 30 gün) çalışma 8'e bölünerek değerlendirildiği; bu yöntemle saat ücreti bulunup, bulunan saat ücretine % 50 ilave yapılarak hesaplandığı, daha sonra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişleri raporuna istinaden ödemenin günlük yevmiyenin 7.5’a bölünmek suretiyle hesaplanıp yapıldığı belirtilmekte ise de; Yapılan teklifler sonucu en avantajlı fiyatı veren söz konusu firmanın fazla mesai ücreti için vermiş olduğu teklif birim fiyat çerçevesinde oluşan bedel üzerinden sözleşme akdedilmiştir. Daha sonra sözleşme taraflarınca anlaşılan bu birim fiyatların üzerine çıkıp yeni bir birim fiyat belirlenmesi ve buna göre ödeme yapılması mümkün değildir. Zira taraflar arasında yapılan sözleşmenin 6. Maddesinde

“ Bu sözleşme birim fiyat sözleşme olup, idarece hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile bu iş kalemleri için yüklenici tarafından teklif edilen birim fiyatların çarpımı sonucu bulunan tutarların toplamı olan 6.326.314.117.001 TL üzerinden akdedilmiştir.” Denilmiştir.

Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 15. maddesinde de sözleşme imzalandıktan sonra sözleşme bedelinin aşılamayacağı belirtildiğinden dilekçi iddialarının reddi ile 159 sayılı ilamın 28. maddesi (A) bendi ile toplam 8.563,66 TL’ne verilen tazmin hükmünün TASDİKİNE,

B) Dilekçi tarafından İş Müfettişlerinin 31.03.2005 tarihli raporlarında Pazar mesaileri için % 100 fazla ödemenin İş Kanunu'na aykırı olduğu Pazar mesaileri haftalık 45 saati geçen bir çalışma olduğundan % 50 üzerinden ödemenin yapılması gerektiği belirtildiğinden ödemenin rapor doğrultusunda yapıldığı belirtilmekte ise de,

Hazar Sosyal Hizmetler Ltd. Şti. ile Belediye arasında imzalanan sözleşmenin 37.10/C maddesinde aynen;

“Dini bayram, resmi tatil ve işçinin hafta tatili günlerinde çalıştırılan işçilerin günlük yevmiyelerine % 100 ilave yapılarak ücretleri ödenir veya ödenmeyip yerine izin verilebilir.” Denilmektedir.

Kamu İhale Kanunu’nun 15. maddesine göre sözleşme imzalandıktan sonra sözleşme bedelinin aşılamayacağı belirtildiğinden; % 100’ün üzerinde % 150 ile ödenmesi mümkün değildir.

Açıklanan nedenlerle dilekçi iddialarının reddi ile, 159 sayılı ilamın 28. maddesi (B) bendi ile toplam 37.556,45 TL’ne, verilen tazmin hükmünün TASDİKİNE,

C) Dilekçi iddiaları ve raportör görüşü 28(A,B) ’ inci maddesindeki gibidir. İlamın 28(A,B)’inci maddesindeki gerekçelerle 159 sayılı ilamın 28. maddesi (C) bendi ile toplam 44.203,94 TL’ne tazmin hükmünün TASDİKİNE,”

İHALE HUKUKUNA İLİŞKİN TÜM SORULARINIZ İÇİN 0535 645 00 20. HEMEN ARAYIN