HİZMET ALIM İHALELERİNİN MAHİYETİ VE NETİCELERİ

Hizmet alımları ihale ve sözleşme süreci açısından temel olarak iki ana gruba ayrılmaktadır: Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları, personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımları. Söz konusu ayrımın hem ihale sürecinde hem de sözleşme sürecinde önemli etkileri bulunmakta olup, analizde bu neticelerin önemli bir kısmı ele alınacaktır.

Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları; ihale konusu işte çalıştırılacak personel sayısının ihale dokümanında belirlendiği, bu personelin çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı ve yaklaşık maliyetinin en az % 70’lik kısmının asgari işçilik maliyeti ile varsa ayni yemek ve yol giderleri dahil işçilik giderinden oluştuğu hizmetlerdir.

Tebliğin önceki halinde ise personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları; ağırlıklı olarak personel çalıştırılmasına dayanan, çalıştırılacak personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı hizmetler olarak tanımlanmıştı. Ayrıca Tebliğde sayma yöntemiyle hangi hizmetlerin personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı hangi hizmetlerin ise personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımı olduğunun belirlemesi yapılmıştı.

Gelinen noktada bir hizmet alımının personel çalıştırılmasına dayalı olabilmesi için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir:

• İhale konusu işte çalıştırılacak personel sayısı ihale dokümanında belirlenmesi,
• Personelin çalışma saatlerinin tamamı idare için kullanılması,
• Yaklaşık maliyetin en az %70’lik kısmı asgari işçilik maliyeti ile varsa ayni yemek ve yol giderleri dâhil işçilik giderlerinden oluşması.

Bu nedenle Tebliğin önceki halinde yer alan malzeme dahil yemek hazırlama hizmeti veya malzeme dahil yemek hazırlama ve dağıtım hizmeti ya da makine ve ekipman ile araçlar ve/veya akaryakıtın yüklenici tarafından sağlanacağı çöp toplama ve nakline ilişkin hizmetler ile personel taşıma hizmetlerinde de üç şartın birlikte gerçekleşmesi durumda anılan işlerin personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı olarak ihale edilmesi gerekmektedir.

Ayrıca anılan işlerde aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.

1. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında olan işlerden sürekli nitelikte olanlara ilişkin hizmet alımlarında, yüklenme süresi üç yıl olup, işin niteliğinden veya süresinden kaynaklanan zorunlu hâllerde bu süre gerekçesi gösterilmek şartıyla üst yöneticinin onayıyla kısaltılabilecektir.4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi personel çalıştırılmasına dayalı işleri düzenlediği için, personel çalıştırılmasına dayalı olmayan işlerin süresinin 3 yıl olma şartı bulunmamaktadır.

2. 4734 sayılı Kanuna eklenen ek 8 inci madde ile 62 nci maddenin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında personel çalıştırılmasına dayalı hizmetler için uygun görüş alınması zorunluluğu getirilmiştir.

3. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinin birim fiyat teklif alınmak suretiyle gerçekleştirilmesi ve ihale üzerinde bırakılan istekli ile birim fiyat sözleşme imzalanması zorunludur. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları dışındaki hizmetlerin ise hem birim fiyat hem de götürü bedel ihale edilmesi mümkündür.

4. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında sözleşme giderleri ve genel giderler için sabit bir oran belirlenmiştir. Buna karşılık personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarında sözleşme giderleri ve genel giderler için sabit bir oran söz konusu değildir.

5. Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 55. maddesi, “İhale üzerinde bırakılan istekliden sözleşme imzalanmadan önce, teklif fiyatının sınır değere eşit veya üzerinde olması hâlinde teklif fiyatının %6’sı, sınır değerin altında olması hâlinde ise yaklaşık maliyetin %9’u oranında kesin teminat alınır.” şeklindedir.

Bu çerçevede personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde kar hariç yaklaşık maliyet tutarı; personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımı ihalelerinde ise yaklaşık maliyetin 1,30 sayısına bölünmesinden elde edilen tutar sınır değerdir.

6. Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin 38’inci maddesi son fıkrası, “Kontrol teşkilatı, ihale konusu iş kapsamında istihdam edilen işçilerin hak ettikleri yıllık ücretli izinlerini 4857 sayılı İş Kanununa uygun bir şekilde kullanıp kullanmadıklarını kontrol etmekle yükümlüdür. Bunun için yüklenici tarafından en fazla üç ayda bir izin kayıt belgesinin bir örneğinin kontrol teşkilatına verilmesi gerekmektedir. Kontrol teşkilatınca yapılan inceleme neticesinde, yıllık ücretli izni kullandırılmayan veya eksik kullandırılan bir işçinin tespiti halinde, bu iznin 4857 sayılı Kanuna uygun bir şekilde ilgili yıl içerisinde kullandırılması sağlanır.” şeklindedir.

Bu çerçevede yıllık izinler konusundaki idare ve yükleniciye düşen sorumluluklar sadece personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarını değil, ihale dokümanında günlük olarak belli sayıda personelin idarenin iş yerinde bulunması gerektiğine ilişkin düzenleme yapılan ihaleleri kapsamaktadır.

7. 6552 Sayılı Kanunla 4857 sayılı İş Kanunun 112. maddesinde yapılan değişiklik çerçevesinde Kamu İhale Genel Tebliğin 79.1. maddesi değiştirilerek kıdem tazminatı sözleşme giderleri ve genel giderler kapsamından çıkarılmıştır. Bu çerçevede kıdem tazminatından idarenin sorumluluğu personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları için geçerli olup, personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarında kıdem tazminatlarının doğrudan idare tarafından ödenmesi mümkün değildir.

8. Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin 38’inci maddesinde, “Kontrol teşkilatı, yüklenici veya alt yüklenici tarafından istihdam edilen işçilerin ücretlerinin tam ve zamanında ödenip ödenmediğini her ay resen kontrol etmekle ayrıca bu konuda kendisine ulaşan başvuruları (talep ve ihbarları) ivedilikle değerlendirmekle yükümlüdür.” açıklaması yer almaktadır. Bu çerçevede işçi alacakları konusundaki idarenin sorumluluğu sadece personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarını değil, bütün hizmet alımlarını kapsamaktadır.