FAALİYET HESAPLARI İLE BÜTÇE HESAPLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanununun öngördüğü tahakkuk esaslı ve nakit esaslı muhasebe sistemi Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde açıklanmıştır. Buna göre 600- Gelirler ve 630- Giderler Hesabı tahakkuk esası prensibine göre, 800-Bütçe Gelirleri ve 830 Bütçe Giderleri hesabı ise nakit esası prensibine göre çalışmaktadır.

23.12.2014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde “nakit esası” ve “tahakkuk esası” açıklanmıştır.

Nakit esası, gelirlerin nakden veya mahsuben tahsil edildiğinde, giderlerin ise nakden veya mahsuben ödendiğinde muhasebeleştirilmesini,

Tahakkuk esası ise, bir ekonomik değerin yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilmesini,

ifade etmektedir.

1. Faaliyet Gelirleri İle Bütçe Gelirleri Arasındaki İlişki

1.1. 600.01 ile 800.01- Vergi Gelirleri Arasındaki İlişki

Genel olarak 800.01 hesapla bunun paralel hesabı olan 600.01 hesaplarının birbirine yakın alacak bakiyeleri içermesi gerekir.

İstisnaları:

1. Cari yılda gerçekleşen vergi tahakkuku tahsil edilemeyip takibe alındıysa ve bir sonraki dönemde tahsil edildi ise,

2. Bir defada tahakkuk eden vergi taksitle tahsil ediliyor ise,

3. Yılı içinde yapılan ret ve iadeler

1 ve 2. durumda cari yılda 600.01 bakiyesi yüksek görünürken, bir sonraki yılda ise tersi olarak 800.01 bakiyesi yüksek görünecektir. 3. durumda ise 600.01 hesabın alacak bakiyesi azalacaktır.

1.2. 600.03 ile 800.03- Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri Arasındaki İlişki

Genel olarak 800.03 hesapla bunun paralel hesabı olan 600.03 hesaplarının birbirine yakın alacak bakiyeleri içermesi gerekir.

İstisnaları:

1. Cari yılda gerçekleşen taksitli mal ve hizmet satışları. Bu durumda cari yılda 600.03 bakiyesi yüksek görünürken, bir sonraki yılda ise tersi olarak 800.03 bakiyesi yüksek görünecektir.

1.3. 600.04 ile 800.04- Alınan Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler Arasındaki İlişki

Genel olarak 800.04 hesapla bunun paralel hesabı olan 600.04 hesaplarının birbirine yakın alacak bakiyeleri içermesi gerekir.

İstisnaları:

1. Ayni yardımlar

2. Yapılan ayni yardımlar bütçeye gelir kaydedilmediğinden 600- Gelirler Hesabının alacak bakiyesi ile fark oluşacaktır.

2. Faaliyet Giderleri İle Bütçe Giderleri Arasındaki İlişki

630.01 ile 830.01- Personel Giderleri ile 630.02 ile 830.02- Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri arasında eşitlik olması beklenir.

630.03 ile 830.03- Mal ve Hizmet Alım Giderleri arasındaki farklar olabilmektedir. Zira; alınan mal veya hizmet kullandıkça giderleştirilmektedir. Yani alımda 830.03 hesap kullanılırken, 630.03- Alınan mal ve hizmet tüketildikçe kullanılmaktadır. Dolayısı ile arada çok büyük farklar olduğu zaman incelenmesi uygun olacaktır.

630.04- Faiz Giderleri hesabı bunun paralel hesabı olan 830.04- Faiz Giderleri hesaplarının birbirine yakın borç bakiyeleri içermesi gerekir.

İstisnaları:

1. Uzun vadeli faiz borcunda faiz tahakkuku cari yılda yapılır. Faiz ödemesi ise ertesi yılda yapılır. Bu durumda ise tahakkukun yapıldığı cari yılda 630.04 yüksek olurken faiz ödemesinin yapıldığı yılda ise 830.04 yüksek olacaktır.

3. Tahakkuk Esasına Dayanan Gelir ve Giderler Hesabının İşleyişine İlişkin Örnekler

Örnek-1: D Belediyesi ilçesinde bulunan mükelleflerin 100.000-TL tutarında emlak vergisi tahakkuk ettirilmiştir.

Örnek-2: Rayiç bedeli 100.000-TL olan arsa Belediyeye okul yapılması amacıyla bağışlamıştır.

AÇIKLAMA: 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanununun 40’ıncı maddesi 2’nci bendinden “bütçelerine gelir kaydı yapılır” ifadesi “gelir kaydedilir” şeklinde değiştirilmiş olduğundan Kamu idareleri sadece gelir kaydı yapacak bütçeye gelir kaydedilmeyecektir. Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunundaki değişiklikten önce yürürlüğe girdiğinden, Yönetmelikte halen bütçe giderlerinin çalışması gerektiğine yönelik düzenleme yer almaktadır.

4. Nakit Esasına Dayanan Bütçe Gelir ve Gider Hesaplarının İşleyişine İlişkin Örnekler

Örnek-1: Belediye Hizmet binasında kullanılmak üzere 10.000 TL bedelli ilk madde ve malzeme satın almıştır.

ÖNEMLİ: Alınan ilk madde malzemelerin depodan kullanılmak üzere ilgili birimlere gönderilmesi sırasında bütçe gelir veya gider hesapları çalışmayacaktır.

10.000-TL ilk madde ve malzemenin 5.000-TL’si kullanılmak üzere ilgili birimine gönderilmiştir.

Örnek-2: (B) Büyükşehir Belediyesi spor tesisi yapmak amacıyla 100.000-TL değerindeki araziyi satın almıştır.(KDV ihmal edilmiştir.)

Örnek-3: (Y) Büyükşehir Belediyesine genel bütçe gelirleri tahsilatı toplamı üzerinden 400.000 TL aktarıldığı bankadan gelen hesap özetinden anlaşılmıştır.

Örneklerde görüldüğü üzere bütçeden herhangi bir çıkış veya bütçeye giriş olmadığı sürece bütçe hesaplarının çalıştırılmaması gerekmektedir. Ancak bu durumun bazı istisnaları bulunmaktadır. Bu istisnalar aşağıda sıralanmıştır;

• Bağış ve yardımların muhasebeleştirilmesi,
• Sayım Noksanları veya Fazlaları hesabının çalıştığı durumların muhasebeleştirilmesi,
• Personel avanslarının muhasebeleştirilmesi,
• Alınan ilk madde ve malzemelerin ilgili birimlerine gönderilmesinin muhasebeleştirilmesi,
• Alınan Depozito ve Teminatların muhasebeleştirilmesi,

Yukarıda istisna olarak sayılan hallerde bütçe gelir ve gider hesapları çalıştırılmaz.