EV HİZMETLERİNDE AYDA 10 GÜN VE DAHA FAZLA ÇALIŞANLARIN SİGORTALILIĞI (Mali Hukuk Sayı: 177, Mayıs-Haziran 2015)

I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa 6552 sayılı Torba Kanunla[[1]] eklenen Ek 9 uncu maddeyle getirilen ev hizmetlerinde ay içinde 10 gün ve daha fazla çalıştırılanların sigortalılığı ile ilgili hükümler 01.04.2015 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Ek 9’uncu madde hükmü konusunda çıkartılan Ev Hizmetlerinde 5510 sayılı Kanunun Ek 9 uncu Maddesi Kapsamında Sigortalı Çalıştırılması Hakkında Tebliğ 01.04.2015 tarihli ve 29313 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

Bu makalemizde söz konusu Ek 9 uncu madde ve Tebliğ hükümlerinin ne getirdiği ele alınıp, değerlendirilecektir.

II- KONU

1- Hangi Çalışmalar Ev Hizmetlerinde Çalışma Olarak Kabul Edilmektedir :

Ev içerisinde yaşayan aile bireyleri tarafından yapılabilecek temizlik, yemek yapma, çamaşır, ütü, alışveriş, bahçe işleri gibi gündelik işler ile çocuk, yaşlı veya özel bakıma ihtiyacı olan kişilerin bakım işlerinin aile bireyleri dışındaki kişiler tarafından yapılması ev hizmetlerinde çalışma, bu işi yapan kişiler de ev hizmetlerinde çalışan olarak kabul edilmektedir.

Şu kadarki, 4857 sayılı İş Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının € bendi gereğince, ev hizmetlerinde çalışanlar hakkında İş Kanunu hükümleri uygulanmamasına, diğer bir deyişle bu kişiler 4857 sayılı Kanun açısından işçi sayılmamalarına karşın 5510 sayılı Kanun kapsamında bu kişiler diğer koşullar sağlanmış olması kaydıyla bir veya birden çok işverene bağlı çalışan sigortalı sayılmaktadır.

2- Ev Hizmetlerinde Çalışanlar Hangi Şartlar Sağlanırsa 5510 Sayılı Kanun Bakımından Sigortalı Sayılmaktadır :

Bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olanlar, 01 Nisan 2015 tarihinden itibaren ücretle ve sürekli çalışma şartı aranmaksızın 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında (eski SSK’lı) sigortalı sayılmaktadır.

Çalışanın, çalışma saati toplamının 7.5’a bölünmesi suretiyle çalışma gün sayısına ulaşılmaktadır.

Aynı konutta birlikte yaşayan ve 3’üncü dereceye kadar (bu derece dahil) hısımlar arasında ve dışarıdan başka kimse aralarına katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar sigortalı sayılmamaktadır. Bu nedenle, aynı evde oturan 3’üncü dereceye kadar (bu derece dahil) hısımlar tarafından ev hizmeti işlerini yapanlar da bu kapsamda sigortalı sayılmamaktadır.

Ancak, 3’üncü dereceye kadar akrabalar dışında kalan ve ev hizmeti nedeniyle işe alınıp, aynı evde yaşayan ev hizmetlerinde çalışanlar bu kapsamda sigortalı kabul edilmektedir.

3- Ev Hizmetlerinde Çalışanların Prim Oranı Nedir ve Teşvik Uygulanmakta mıdır :

Ev hizmetlerinde 10 gün ve fazla süre çalışanlar için çalışma gün sayısı ve prime esas günlük kazanç üzerinden prime esas toplam kazanç bulunmakta, bu kazanç üzerinden prim tahakkuku gerçekleştirilmektedir.

Bu sigortalılar hakkında 5510 sayılı Kanunun uzun ve kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 46’ncı maddesine göre işsizlik sigortası hükümleri uygulanmaktadır.

Bu çerçevede; malullük, yaşlılık ve ölüm için %20, iş kazası ve meslek hastalığı için % 2, genel sağlık sigortası için %12.5, işsizlik sigortası için %3 olmak üzere toplam %37.5 oranında prim uygulanmaktadır. Bu prim oranının(%37.5) tamamı işveren tarafından karşılanmaktadır.

Prime esas kazanç beyanı 5510 sayılı Kanunun “Günlük kazanç sınırları” başlıklı 82’nci maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak üzere işverenin sigortalıya ödediği brüt ücrete göre belirlenmektedir. Prime esas kazancın alt sınırı 01.01.2015-30.06.2015 dönemi için günlük 40.05 TL, üst sınırı ise aynı dönem için günlük 260.32 TL olarak hesaplanmaktadır.

Şu kadarki, 10 gün ve daha fazla sigortalı çalıştıran gerçek kişi işverenler; 5510 sayılı Kanunun 81’inci maddesindeki (birinci fıkra ı bendi) % 5’lik primin Hazinece karşılanması, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Geçici 10’uncu maddesi kapsamındaki 01.03.2011 tarihinden 31.12.2015 tarihine kadar (bu tarih dahil) işe alınan mesleki yeterlik belgesi, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirme belgesi veya bu belgeler bulunmamakla birlikte Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olarak işe alınanlar için sigorta primi işveren hissesinin(%5 düştükten sonra kalan) işsizlik sigortası fonundan karşılanması, 447 sayılı Kanunun 50’inci maddesi gereğince işsizlik ödeneği almaktayken yeni işe alınanların prime esas kazanç alt sınırına (asgari ücrete) göre hesaplanacak kısa vadeli sigorta primi tutarının %1’i olmak üzere işçi ve işveren payı sigorta primleri ile genel sağlık sigortası primi(genel sağlık sigortası prim oranı % 12.5 olup, bunun %7.5’u işverene, %5’i işçiye aittir), kalan işsizlik ödeneği süresince işsizlik sigortası fonundan karşılanması şeklindeki teşviklerden gerekli şartları sağlamaları durumunda yararlanabilmektedir.

4- Ev Hizmetlerinde Çalışanların Bildirimi Nasıl ve Kim Tarafından Yapılmaktadır :

Ev hizmetlerinde çalışanları, gerçek kişi işverenler sigortalı gösterebilmekte olup, tüzel kişi işverenler bu kişileri sigortalı gösterememektedirler.

İşverenin, “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”yi doldurup sigortalı ile birlikte imzaladıktan sonra Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlüğü veya hizmet merkezlerine müracaat etmesi gerekir. İşverenin vekalet verdiği kişilerin de noter onaylı vekalet ile Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlüğü veya hizmet merkezlerine işveren adına müracaat edebilmesi mümkün bulunmaktadır.

Ev hizmetinde birden fazla kişinin çalıştırılması halinde her bir sigortalı için “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” düzenlenmesi icap etmektedir. Bu çalışanlar için aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlenmesi söz konusu değildir.

“Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” ile belirtilen gün sayısında değişiklik olması durumunda, bu değişikliğin olduğu ay içinde işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlüğü veya hizmet merkezlerine bildirilmesi gerekmekte olup, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları bu değişikliğe göre düzeltilmektedir.

Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlüğü veya hizmet merkezlerinde işveren kayıtları T.C. kimlik numarası ile takip edilmektedir.

İşverenler sigortalı ile ilgili herhangi bir değişiklik olmadığı sürece, sigortalı için yaptıkları bildirime göre adlarına tahakkuk edecek sigorta primlerini sigortalı çalıştırdıkları ayı takip eden ayın sonuna kadar Sosyal Güvenlik Kurumuna ödemeleri gerekir.

5- Ay İçinde 10 Günden Az Çalışanların Durumu Nasıl Olmaktadır :

Birbirini takip eden günlerde veya ayın farklı günlerinde olmak üzere ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışanlar, kendilerini  çalıştıranlar tarafından %2 oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortalısı sayılmaktadır. Bu kişileri çalıştıranlar işveren olarak kabul edilmemektedir.

Ayda 10 günden az çalışanları çalıştıranlar, işveren sayılmadıklarından, kendilerinden işyeri bildirgesi, sigortalı işe giriş bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesi, işten ayrılış bildirgesi düzenlemeleri istenilmemektedir. 

10 günden az çalışmanın tespitinde günlük 7,5 saatin altındaki çalışmalar 1 gün olarak kabul edilmektedir.

Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı olarak çalışanların bildirimi “Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Sigortalı Çalıştırılacaklara İlişkin Başvuru Formu” ile yapılmaktadır. Form çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlüğü veya hizmet merkezlerine verilmesi gerekir. Ay sonunun hafta sonu veya ulusal bayram ve genel tatil günlerine denk gelmesi halinde ise bu günleri takip eden ilk iş günü sonuna kadar aynı il müdürlüğü veya hizmet merkezlerine verilmesi söz konusu olmaktadır.

Söz konusu çalışanların bildirimi bu kişileri çalıştıranlar yönünden internet aracılığı (www.turkiye.gov.tr adresinin “e-hizmetler” menüsünün altında bulunan “Ev Hizmetleri” kısmından) ile de yapılabilmektedir. Bu şekilde çalışanların istemeleri halinde uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası primini takip eden ayın sonuna kadar ödeyebilmeleri mümkün bulunmaktadır.

Bu kişilere ait % 2 oranındaki iş kazası ve meslek hastalığı primi, banka aracılığı ya da www.sgk.gov.tr adresinin “e-sgk” menüsünden “Kart ile Prim Ödeme”, “Diğer Ödemeler” seçeneğinden kredi kartları veya banka kartları aracılığıyla ödenebilmektedir.

Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanların primi, günlük prime esas kazancın alt sınırı (01.01.2015-30.06.2015 dönemi için günlük 40.05 TL) üzerinden ve günlük %2 oranıyla çarpılmak suretiyle (40.05 x % 2 = 0,80 Krş) hesaplanmaktadır.

Sigortalıların aynı ay içinde birden fazla gerçek kişi yanında ay içinde 10 günden az ve/veya 10 gün ve daha fazla süre ile çalışabilmesi mümkündür.

6- Ev Hizmetlerinde Çalışan Yabancı Uyruklular İçin Ne Yapılmalıdır :

Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile yabancı uyruklu sigortalılar da çalıştırılabilmektedir. 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun gereğince, yabancıların Ülkemizde çalıştırılması çalışma iznine bağlı olduğundan gerçek kişi işverenlerin “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Sigortalı Olarak Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” ile müracaat etmeleri esnasında sigortalıların çalışma iznini de bildirgeye eklemeleri gerekir.

Ev hizmetlerinde 10 günden az süre ile yabancı uyruklu sigortalı çalıştırılamamaktadır. Bu şekilde (10 günden az) çalıştırıldığı tespit edilen yabancı uyruklular hakkında ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalı çalıştıran işverenlere ilişkin hükümler uygulanmakta ve ay içinde çalışma gün sayısı 30 gün olarak kabul edilmektedir.

7-  Ay İçinde 10 Günden Az Çalışanların Sigortalılığının, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı Sigortalılığı İle Çakışmasında Ne Yapılmalıdır :

5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi (eski Bağ-Kur) kapsamında sigortalılığı bulunanların ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla çalışması durumunda, bu sürelerde 4/a (eski SSK) kapsamındaki sigortalılığı geçerli sayılmakta, ancak 4/b (eski Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalılığı ise geçerli sayılmamaktadır. 

5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi (eski Emekli Sandığı) kapsamında sigortalılığı bulunanlar, ev hizmetlerinde 10 günden fazla çalışmaları sebebiyle ayrıca 4/a (eski SSK) kapsamında sigortalı sayılmaları söz konusu olmamaktadır.

8- Yükümlülüğünü Yerine Getirmeyenler İçin Uygulanacak Yaptırım Nedir :

 “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”yi yasal süresi dışında Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlüğü veya hizmet merkezlerine veren işverenler hakkında Sosyal Güvenlik Kurumu denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları aracılığı ile gerekli inceleme yapılmaktadır. Bunun yapılmasından sonra işleme alınması gerektiğine karar verilen işverenler hakkında,

a) Sigortalı çalıştırılan her ay ve her bir sigortalı için ayrı ayrı olmak ve aylık asgari ücretin iki katını geçmemek üzere, işveren hakkında ayrıca Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi uyarınca asgari ücretin beşte biri,

b) Ev hizmetinde sigortalı çalıştıran işverenin çalıştırdığı sigortalıya ilave olarak çalıştırdığı sigortalı/sigortalılar için verildiğinin anlaşılması halinde ise (2) numaralı alt bendi uyarınca, her ay ve her bir sigortalı için ayrı ayrı olmak ve aylık asgari ücretin iki katını geçmemek üzere, asgari ücretin sekizde biri,

 tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

İşverence herhangi bir bildirimde bulunulmaksızın, 5510 sayılı Kanunun ek 9’uncu maddesinin birinci fıkrası kapsamında sigortalı çalıştırıldığının mahkeme kararı, Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden tespit edilmesi, hizmetlerin veya kazançların Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmediği veya eksik bildirildiğinin anlaşılması halinde ise işverene Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102’nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanması söz konusu olmaktadır.

Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalıştırılan sigortalının işten ayrılması halinde “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”nin Ev Hizmetlerinde 5510 Sayılı Kanunun Ek 9 Uncu Maddesi Kapsamında Sigortalı Çalıştırılması Hakkında Tebliğin “3.4.6- Sigortalılığı Sona Ermesi” başlıklı bölümünde belirtilen sürede verilmemesi halinde 5510 sayılı Kanunun 102’nci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

III- SONUÇ

5510 sayılı Kanuna 6552 sayılı Torba Kanunla eklenen Ek 9 uncu maddeyle getirilen ev hizmetlerinde ay içinde 10 gün ve daha fazla çalıştırılanların sigortalılığı ile ilgili hükümler 01.04.2015 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, Ev Hizmetlerinde 5510 sayılı Kanunun Ek 9 uncu Maddesi Kapsamında Sigortalı Çalıştırılması Hakkında Tebliğ 01.04.2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

Ev hizmetlerinde 10 gün ve fazla sürelerle çalışanlar hakkında; malullük, yaşlılık ve ölüm için %20, iş kazası ve meslek hastalığı için % 2, genel sağlık sigortası için %12.5, işsizlik sigortası için %3 olmak üzere toplam %37.5 oranında prim uygulanmaktadır. Bu prim oranının(%37.5) tamamı işveren tarafından karşılanmaktadır.

Sigortalıların aynı ay içinde birden fazla gerçek kişi yanında ay içinde 10 günden az ve/veya 10 gün ve daha fazla süre ile çalışabilmesi mümkündür.

Ev hizmetlerinde ay içinde 10 gün ve daha fazla sürelerle çalışanlar için 6552 sayılı Kanunla getirilen Ek 9’uncu madde ile ilgili düzenlemenin bu çerçevede çalışanlar için sigortalılık yönünden  kayda değer katkı sağlaması dilek ve beklentimizle…

[1] 11.09.2014 tarihli ve 29116 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.