Doğrudan temin yöntemi bir ihale usulü değildir ve bu sebeple ihale usullerinin tabi olduğu mevzuata da tabi olmak zorunda değildir. Nitekim 4734 sayılı Kanunun 22 inci maddesine göre, bu yöntemle yapılan alımlarda ilân yapılması, teminat alınması, ihale komisyonu kurulması ve 10 uncu maddede sayılan yeterlik kurallarının aranılması zorunlu değildir. Dolayısıyla doğrudan temin yöntemlerinde kural olarak gecikme cezasının olamayacağını ifade edebiliriz.

Ancak, eğer taraflar bu yöntemle yapılan alımlarda sözleşme imzalamışsa ve sözleşme hükümleri içerisinde de yüklenicinin kusurundan kaynaklı gecikmelerde ceza kesileceği sözleşmede kararlaştırılmışsa bu durumda yükleniciden ceza kesilecektir. Bu konuya benzer bir durum doğrudan teminle yapılan alımlarda fiyat farkı verilip verilemeyeceğine ilişkin sorunda da bulunmakta olup, sözleşme hükümlerine göre hareket edilmesi temel ilke olarak kabul edilmelidir.

Yapmış olduğumuz açıklamaları destekleyici Sayıştay Temyiz Kurulunun 08.04.2008 tarih ve 30084 tutanak nolu kararında alımın doğrudan temin yöntemi olmasının eğer sözleşme düzenlenip, sözleşmesinde de ceza öngörülmüşse neticeyi değiştirmeyeceği ve yükleniciden kesinti yapılması gerektiği şu şekilde ifade edilmektedir:

“4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesinde düzenlenen doğrudan temin usulünde, ihtiyaçların Kanunun 18 inci maddesinde sayılan ihale usulleri için tespit edilen kurallara uyulmaksızın; ilan yapılmadan, teminat alınmadan, ihale komisyonu kurma ve anılan Kanunun 10 uncu maddesinde sayılan yeterlik kriterlerini arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak temin edilmesi mümkün bulunmaktadır. Ayrıca bu usulde, şartname ve sözleşme düzenlenmesi gibi hususlar da idarelerin takdirindedir. Ankara Üniversitesi İbn-i Sina Hastanesi Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü de, ihtiyacı olan malzemelerin dorudan temin usulüyle alınması sırasında yüklenici firma ile, 19.04.2004 tarihinde bir mal alım sözleşmesi imzalamak suretiyle bu konudaki takdirini sözleşme yapma yönünde kullanmıştır. Dolayısıyla, bu aşamadan sonra artık idare ve yüklenici, malzeme alımının doğrudan temin usulüyle yapıldığından bahisle aralarında imzalamış oldukları bu sözleşme hükümlerine aykırı davranamazlar.

Taraflar arasında imzalanan bu sözleşmenin 6.3. maddesinde, mal teslimatının tek partide ve/veya 17.06.2004 tarihinde yapılacağı, 8. maddesinde de, İdare tarafından sözleşmenin 18. maddesinde belirtilen süre uzatımı halleri hariç, iş zamanında bitirilmediği/mal teslim edilmediği takdirde geçen her takvim günü için yükleniciye yapılacak ödemelerden sözleşme bedeli üzerinden günlük % 0,5 oranında gecikme cezası kesileceği kararlaştırılmıştır. Verile emirleri eklerinin incelenmesinde, malzemelerin 12.08.2004 tarihinde teslim edildiği görülmüştür. Taraflar arasında imzalanan sözleşmeye göre, söz konusu malzemenin 17.06.2004 teslim edilmesi gerekirken 12.08.2004 tarihinde teslim edilmesi sözleşme hükmüne aykırı olduğundan, bu geç teslimden dolayı gecikme cezası kesilmesinde mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.”

Sayıştay Temyiz Kurulunun 03.03.2009 tarih ve 30679 tutanak nolu kararında da benzer şekilde “Dilekçi dilekçesinde doğrudan temin yönteminin bir ihale usulü olmadığından mal alımlarında herhangi bir cezai müeyyide bulunmadığını ileri sürmüş ise de, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22. maddesinin d bendine göre yapılan alımlar idarelerin ihtiyaçlarının temininde istisnai bir yöntem olup sınırlı durumlarda başvurulmaktadır. İhtiyacın giderilmesi acil olup da beklemeye tahammülü olmayan durumlarda idare bu yöntemle hemen ihtiyacını karşılayacaktır. Bu nedenle Kanunda bu alım yöntemi ile idarelere geniş bir takdir alanı tanınmıştır. Bunlardan biri de, sözleşme yapıp yapmama serbestliğidir. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi tıbbi sarf malzemesi ihtiyacının doğrudan temin yoluyla karşılanmasında kamu yararı olduğunu dikkate alarak idare ile satıcılar arasında sözleşme imzalamıştır. Bu sözleşmelere, malzemenin zamanında teslim edilmemesi halinde gecikme cezası kesilmesi yönünde hükümler konulmuştur. Kanunlara aykırı olmayan sözleşme hükümlerinin uygulanması da zorunlu olup, tarafları bağlar.” ifadelerine yer verilerek, doğrudan teminde düzenlenen sözleşmelerin tarafları bağlayacağı belirtilmektedir.

Doğrudan temin konusuna yönelik kapsamlı bir yazı okumak için ANALİZİMİZİ okuyabilirsiniz.