BÜYÜKŞEHİR İLÇE BELEDİYELERİNİN İLLER BANKASI PAYI HATALI MI HESAPLANIYOR?

I-Giriş

Büyükşehir ilçe belediyelerinin genel bütçe vergi gelirlerinden aldıkları pay yasalara göre İller Bankası (İlbank) tarafından büyükşehir ilçe belediyelerine aktarılmaktadır. Büyükşehir belediyesi sayısının artması genel bütçe vergi gelirlerinden belediyelere ayrılan paylarda değişiklik yapılmasını gerektirmiş ve söz konusu değişiklik 6360 sayılı yasa ile 5779 sayılı yasa da yapılmıştır.

2580 sayılı yasa düzenlemesine göre Su ve Kanalizasyon İdareleri gelirleri arasında büyükşehir ilçe belediyeleri genel bütçe vergi gelirleri payından yapılacak %10’luk kesintiler de bulunmaktadır. Ancak, bu kesintilerle ilgili yeni düzenlemelerde değişik sonuçlar ortaya çıkmaktadır.

6360 sayılı yasa ile yapılan düzenlemeye göre 2014 Nisan ayından itibaren ayrılan genel bütçe vergi gelirleri payından su ve kanalizasyon idareleri geliri olarak yapılacak kesintide eksiklik olup olmadığı analizde incelenecektir.

II-Yasal Mevzuat

2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un ‘Gelirler’ başlıklı 13’üncü maddesinde;

“İSKİ'nin gelirleri aşağıdaki kaynaklardan sağlanır:

…

c) Hizmet alanındaki belediyelerin, İller Bankasınca 2380 sayılı "Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun" gereğince nüfus esasına göre dağıtılan paylardan bu bankaca tutularak İSKİ'ye gönderilecek % 10'lar,

…”

02.02.1981 tarih ve 2380 sayılı "Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinde;

“Genel bütçeli vergi gelirleri tahsilat toplamı üzerinden belediyelere % 6, il özel idarelerine % 1.12 nispetinde pay verilir.

…

İller Bankasından her ay sonuna kadar toplanan belediyer payı Banka tarafından İçişleri Bakanlığınca bildirilecek son genel nüfus sayımı sonuçlarına göre büyükşehir belediyeleri dışındaki belediyelere dağıtılır.

…”

5779 sayılı İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun’un;

‘Payların hesaplanması ve oranı’ başlıklı 2’nci maddesinde;

“ (1) İl özel idareleri ve belediyelere genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamı üzerinden pay verilir. Pay, genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamından, vergi iadeleri düşüldükten sonra kalan net tutar üzerinden hesaplanır.

(2) (Değişik: 12/11/2012-6360/25 md.) Genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamının yüzde 1,50’si büyükşehir dışındaki belediyelere, yüzde 4,50’si büyükşehirlerdeki ilçe belediyelerine ve yüzde 0,5’i il özel idarelerine ayrılır.

…”.

‘Belediye paylarının tahsisine ilişkin esaslar’ başlıklı 5’inci maddesinde;

“…

(3) (Değişik: 12/11/2012-6360/26 md.) 2 nci maddenin ikinci fıkrasına göre ayrılan büyükşehirlerdeki ilçe belediyeleri payının; yüzde 90’lık kısmı ilçelerin nüfusuna, yüzde 10’luk kısmı ise ilçelerin yüzölçümüne göre dağıtılır. Hesaplanan tutardan yüzde 30’luk büyükşehir belediyesi payı ayrıldıktan sonra kalan miktar büyükşehir ilçe belediyelerinin hesabına İlbank A.Ş. tarafından aktarılır.

…”

‘Yürürlükten kaldırılan mevzuat ve hükümler’ başlıklı 8’inci maddesinde;

“(1) a) 2/2/1981 tarihli ve 2380 sayılı Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun,

…

(2) …2380 sayılı Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanuna yapılan atıflar bu Kanuna yapılmış sayılır.”

düzenlemeleri bulunmaktadır.

III- Değerlendirme ve Sonuç

Yasal mevzuat bölümünde görüldüğü gibi 2560 sayılı yasada su ve kanalizasyon idareleri geliri olarak ‘2380 sayılı "Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun" gereğince nüfus esasına göre dağıtılan paylardan bu bankaca tutularak İSKİ'ye gönderilecek % 10'lar,’ sayılmaktadır.

5779 sayılı Kanun’un 8’inci maddesi ile 2380 sayılı yasaya yapılan atıfların bu kanuna yapılmış sayıldığı düzenlemesi bulunmaktadır. Buna göre, 2560 sayılı yasanın 13’üncü maddesinde yer alan 2380 sayılı yasa yerine 5779 sayılı yasanın dikkate alınması gerekmektedir. Sonuç olarak, su ve kanalizasyon idareleri gelirlerini düzenleyen madde şu şekilde olacaktır; ‘Hizmet alanındaki belediyelerin, İller Bankasınca 5779 sayılı “İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun” gereğince nüfus esasına göre dağıtılan paylardan bu bankaca tutularak İSKİ'ye gönderilecek % 10'lar,’.

Büyükşehir ilçe belediyeleri genel bütçe vergi gelirleri payı 5779 sayılı yasaya göre iki kalemden oluşmaktadır. Genel bütçe vergi gelirlerinden vergi iadeleri düşüldükten sonra kalan tutarın %4,5’i büyükşehir belediyeleri payı olarak ayrılmaktadır. Büyükşehir ilçe belediyelerine bu tutarın %90’ı nüfuslarına göre %10’u ise yüzölçümlerine göre dağıtılacaktır.

2560 sayılı yasanın 13’üncü maddesinin yeni haline göre, su ve kanalizasyon idaresi geliri olarak büyükşehir ilçe belediyelerinin genel bütçe vergi gelirleri payından, nüfus esasına göre ayrılan paydan %10 kesinti yapılması gerekmektedir.

2380 sayılı yasaya göre genel bütçe vergi gelirleri belediyelere tek unsur olarak nüfuslarına göre dağıtılmaktaydı. 5779 sayılı yasanın ilk halinde de büyükşehir ilçe belediyeleri payı nüfus esasına göre dağıtılmaktaydı. 5779 sayılı yasada değişiklik yapan ve 31.03.2014 tarihinde yürürlüğe giren 6360 sayılı yasa ile genel bütçe vergi gelirlerinden büyükşehir ilçe belediyelerine ayrılan payda nüfus esasının yanına yüzölçümü esası da getirilmiştir. Bu düzenlemeye göre, genel bütçe vergi gelirlerinden büyükşehir ilçe belediyeleri payı olarak ayrılan tutar, büyükşehir ilçe belediyelerine bu tutarın %90’ı nüfuslarına göre, %10’u ise yüzölçümlerine göre dağıtılacaktır.

Yeni düzenlemede büyükşehir ilçe belediyeleri payı hesabında değişiklik yapılmasına rağmen, su ve kanalizasyon idareleri kesintisinin hesabında herhangi bir değişiklik öngörülmemiştir. Diğer bir deyişle, büyükşehir ilçe belediyeleri payı hesabında nüfus ve yüzölçümü şeklinde iki esas getirilirken su ve kanalizasyon idareleri kesintisinde nüfus esası korunmuştur. Burada kanun koyucunun amacının su ve kanalizasyon idareleri kesintisinde, büyükşehir ilçe belediyeleri payının tamamı üzerinden değil de nüfus esasına göre belirlenecek tutar üzerinden işlem yapılması olduğu anlaşılmaktadır. Aksi takdirde, 2560 sayılı yasanın 13’üncü maddesinin (c) bendinde de gerekli değişikliğin yapılması gerekmektedir.

2014 Nisan ayından itibaren büyükşehir ilçe belediyelerinin genel bütçe vergi gelirleri payı ve bundan yukarıdaki açıklamalara göre yapılması gereken %10 su ve kanalizasyon idareleri kesintisi hesaplamaları aşağıdaki tablolarda yer almaktadır.

Tablo 1’de 2014 yılında büyükşehir ilçe belediyeleri genel bütçe vergi gelirleri payından su ve kanalizasyon idarelerine yaklaşık olarak 120 milyon TL fazla gelir transferi yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Tablo 2’de 2015 yılında büyükşehir ilçe belediyeleri genel bütçe vergi gelirleri payından su ve kanalizasyon idarelerine yaklaşık olarak 183 milyon TL fazla gelir transferi yapıldığı ortaya çıkmaktadır.