BORSAYA VERGİ Mİ GELİYOR?

1. Giriş

Yerli ve yabancı binlerce yatırımcı borsamızda hisse senetlerine yatırım yapmaktadır. Kişisel ya da kurumsal tasarrufların borsalarda yatırıma dönüştürülmesinin ülke ekonomimize faydası aşikardır. Son yıllarda borsamızda işlem gören şirket sayısı oldukça artmış; böylelikle hem borsamızın spekülatif etkilerden arındırılması için derinlik kazanması yolunda adımlar atılmış hem de borsaya kota olan şirketlerin, halka arz yoluyla finansal kaynak oluşturmaları sağlanmıştır. Ülke ekonomisinde bu denli önemli olan borsa için teşvik amaçlı düzenlemelerde yapılmış olup, buna göre borsada elde edilen kazançlardan uzun yıllardan beri vergi alınmamaktadır. Fakat 31.12.2015 tarihine kadar yeni bir düzenleme yapılmazsa artık bu kazançlar 2016 yılı itibariyle vergiye tabi tutulacak olup, yazımızda bu duruma ilişkin süreç ele alınacaktır.

2. Eski Sistemde Vergilendirme Nasıldı?

01.01.2006 tarihinde 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa geçici madde eklenmiş ve yatırım araçları için vergilendirme yöntemi belirlenmişti. Buna göre hem yerli hem de yabancı borsa yatırımcılarına kazançları üzerinden yüzde 15 stopaj getirilmişti. Gelen tepkiler üzerine de önce yabancılara yönelik vergi kesintisi oranı yani stopajı sıfırlandı. Daha sonra da yerli yatırımcıya aynı haklar sağlandı.    

3. Borsa Kazançlarında Mevcut Vergilendirme

Borsada hisse senedi alım satımı yoluyla kar elde edilirse, Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67’nci maddesine göre 2015 yılı için vergi ödenmesi söz konusu değildir. Çünkü 1 Ocak 2006 yılından beri borsa kazançları için sadece stopaj kesintisi yapılması mezkur Kanunla hüküm altına alınmış ve bu oran geçici 67’nci madde ile hisse senedi satımından elde edilen karlar için sıfır olarak belirlenmiştir.

4. Düzenleme Yapılmazsa 2016 Yılında Muhtemel Vergilendirme

Yıl sonuna kadar herhangi bir yasal düzenleme yapılmaz yahut Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67’nci maddesinin süresi uzatılmaz ise, bu tarihten itibaren borsa kazançlarından vergi alınması gündeme gelecektir. Böyle bir durumda hisse senedi alım satım kazançları gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. Gelir Vergisi tarifesine göre de, yüzde 35’lere kadar varan bir vergilendirmeye tabi olunacaktır.

5. İstisnai Bir Durum

Herhangi bir yasal düzenleme olmayıp borsa kazançlarından vergi alınırsa bunun bir istisnası hisse senetlerinin başka bir ifadeyle lotların iki yıldan fazla elde tutulmasıdır. Zira İvazsız olarak iktisap edilenler ile iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senedi kazançları için beyanname verilmemesi Gelir Vergisi Kanunu’nda hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla uzun vadeli yatırımcılar iki yıl sabrederek kazançları üzerinden vergi ödemeyeceklerdir.

6. Borsalara Vergi Gelirse Oluşabilecek Zorluklar

Bu durumda oluşan kazançların gelir vergisi ile beyan edilmesi süreci oldukça zor ve karmaşık bir hal alacaktır. Hisse senedi piyasasında binlerce işlem yapan bir başka değişle her gün defalarca lot alım satımı yapan bir yatırımcının, net bir kazanç hesabı yapması oldukça zaman alacaktır. Bu işlem aracı kurumlar tarafından yazılım sistemleri yoluyla yapılarak sorun aşılsa bile yatırımcı alışkanlığında uzun yıllardan beri olmayan beyanname verme mecburiyeti, fazladan yapılması gereken bir iş olarak rahatsızlık verebilecektir. Bu noktada en azından stopaj uygulamasının devamı sağlanarak yatırımcıyı beyanname verme mecburiyetinden kurtarmak faydalı olabilir.

7. Sermaye Piyasaları Açısından Değerlendirme

Bugüne kadar ekonomi politikamızda sermaye piyasalarını teşvik amaçlı çalışmalara ağırlık verilmiştir. Bu teşviklerin devamı kapsamında bir vergi düzenlemesi yapılıp yapılmayacağı merak konusudur. Zira burada söz konusu olan sadece Borsada işlem gören hisse senetleri değildir. Temettü Gelirleri, Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu Kazançları, Mevduat Faizi ve Repo Gelirleri ile Menkul Kıymet Yatırım Fonu Katılma Belgelerinden sağlanacak kazançların vergilendirme yöntemi de, Tam ve Dar Mükellefler açısından sonuç ifade edecektir.

8. Sonuç

Muhtemel bir vergilendirme süreci uzun vadeli yatırımcılar için herhangi bir etki yapmayacaktır. Zira iki yıldan fazla senet elinde bulunduranların kazançlarından vergi kesintisi yapılmayacaktır. Bu vergilendirme 2016 yılında başlarsa rahatsızlık duyacak kesim muhtemelen kısa vadeli yatırımcılar olacaktır. Çünkü 2015 yılında hiç vergi ödememişken 2016 yılında kazancının tamamını beyan ederek belki de yüzde 35’ini gelir vergisi olarak ödeyecektir.

Ülkemizde yabancı yatırımcıların uzun vadeli hisse senedi elde tutma karakterlerine karşın yerli yatırımcının kısa vadeli olarak işlem yaptığı bilinmektedir. Arsaya yatırım yapıldığında gelir getirmesi için yıllarca beklenirken borsalarda bir günde mucize yaşanması hayal edilmekte ve dolayısıyla hayal kırıklığı yaşanabilmektedir. Dolayısıyla yerli yatırımcının da tasarruflarını uzun vadeli yatırıma dönüştürmeye teşvik önemlidir.

Finansal piyasalar açısından ise, vergilendirmenin ek yük getireceği düşünülerek olumsuz tepkiler meydana gelebilecektir. Çünkü sadece Borsa İstanbul’da (BİST) hisse senetlerine yatırım yapılmamaktadır. Bununla birlikte vadeli piyasalarda da; örneğin, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (Viop) ya da Varant Piyasasında alım satım yapılmakta ve bunlar için herhangi bir uzun vadeli yatırım şansı - vadeye bağlı işlemler olduğundan - bulunmamaktadır. Sonuç olarak, hisse senedi piyasasının üçte ikisinin ortağı bulunan yabancı sermaye de oluşacak rahatsızlık ve yerli yatırımcı sayısındaki azalış gibi olumsuz etkilerin azaltılması için gerekli önlemlerin alınması temennimiz olacaktır.