Aynı İhalede Birden Fazla Teklif Mektubu Sunan İsteklinin Teklifinin Değerlendirilmesi (Mali Hukuk Sayı: 165, Mayıs-Haziran 2013)

1.Giriş

Kamu alımlarının karşılanmasında kamu idarelerinin muhatabı ihaleye teklif veren isteklilerdir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa[1] göre istekli; mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesine teklif veren tedarikçi, hizmet sunucusu veya yapım müteahhidi, teklif ise, anılan Kanuna göre yapılacak ihalelerde isteklinin idareye sunduğu fiyat teklifi ile değerlendirmeye esas belge ve/veya bilgilerdir. 

2.Teklif Mektubunda Şekil Unsuru

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tekliflerin hazırlanması ve sunulması” başlıklı 30’uncu maddesinde,“Teklif mektubu ve geçici teminat da dahil olmak üzere ihaleye katılabilme şartı olarak istenilen bütün belgeler bir zarfa konulur. Zarfın üzerine isteklinin adı, soyadı veya ticaret unvanı, tebligata esas açık adresi, teklifin hangi işe ait olduğu ve ihaleyi yapan idarenin açık adresi yazılır. Zarfın yapıştırılan yeri istekli tarafından imzalanır ve mühürlenir.

Teklif mektupları yazılı ve imzalı olarak sunulur. Teklif mektubunda ihale dokümanının tamamen okunup kabul edildiğinin belirtilmesi, teklif edilen bedelin rakam ve yazı ile birbirine uygun olarak açıkça yazılması, üzerinde kazıntı, silinti, düzeltme bulunmaması ve teklif mektubunun ad, soyadı veya ticaret unvanı yazılmak suretiyle yetkili kişilerce imzalanmış olması zorunludur.  Mal alımı ihalelerinde, ihale dokümanında alternatif teklif verilebileceğine dair hüküm bulunması halinde, alternatif tekliflerde aynı şekilde hazırlanarak sunulur.

…

Verilen teklifler, zeyilname düzenlenmesi hali hariç, herhangi bir sebeple geri alınamaz ve değiştirilemez.” hükmü,

“Tekliflerin alınması ve açılması” başlıklı 36’ncı maddesinde, “Teklifler ihale dokümanında belirtilen ihale saatine kadar idareye verilir. İhale komisyonunca ihale dokümanında belirtilen saatte kaç teklif verilmiş olduğu bir tutanakla tespit edilerek, hazır bulunanlara duyurulur ve hemen ihaleye başlanır. İhale komisyonu teklif zarflarını alınış sırasına göre inceler. 30 uncu maddenin birinci fıkrasına uygun olmayan zarflar bir tutanak ile belirlenerek değerlendirmeye alınmaz. Zarflar isteklilerle birlikte hazır bulunanlar önünde alınış sırasına göre açılır.

İsteklilerin belgelerinin eksik olup olmadığı ve teklif mektubu ile geçici teminatlarının usulüne uygun olup olmadığı kontrol edilir. Belgeleri eksik veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmayan istekliler tutanakla tespit edilir. İstekliler ile teklif fiyatları ve yaklaşık maliyet tutarı açıklanır. Bu işlemlere ilişkin hazırlanan tutanak ihale komisyonunca imzalanır. Bu aşamada; hiçbir teklifin reddine veya kabulüne karar verilmez, teklifi oluşturan belgeler düzeltilemez ve tamamlanamaz. Teklifler ihale komisyonunca hemen değerlendirilmek üzere oturum kapatılır.” hükmü,

“Tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 37’inci maddesinde, “İhale komisyonunun talebi üzerine idare tekliflerin incelenmesi, karşılaştırılması ve  değerlendirilmesinde yararlanmak üzere net olmayan hususlarla ilgili isteklilerden yazılı olarak tekliflerini açıklamalarını isteyebilir. Ancak bu açıklama, hiçbir şekilde teklif fiyatında değişiklik yapılması veya ihale dokümanında yer alan şartlara uygun olmayan tekliflerin uygun hale getirilmesi amacıyla istenilmez ve yapılmaz.

Tekliflerin değerlendirilmesinde, öncelikle belgeleri eksik olduğu veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmadığı 36 ncı maddeye göre ilk oturumda tespit edilen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılmasına karar verilir. Ancak, teklifin esasını değiştirecek nitelikte olmaması kaydıyla, belgelerde bilgi eksikliği bulunması halinde idarece belirlenen sürede isteklilerden bu eksik bilgilerin tamamlanması yazılı olarak istenir. Belirlenen sürede bilgileri tamamlamayan istekliler değerlendirme dışı bırakılır ve geçici teminatları gelir kaydedilir. Bu ilk değerlendirme ve işlemler sonucunda belgeleri eksiksiz ve teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olan isteklilerin tekliflerinin ayrıntılı değerlendirilmesine geçilir. Bu aşamada, isteklilerin ihale konusu işi yapabilme kapasitelerini belirleyen yeterlik kriterlerine ve tekliflerin ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olup olmadığı ile birim fiyat teklif cetvellerinde aritmetik hata bulunup bulunmadığı incelenir. Uygun olmadığı belirlenen isteklilerin teklifleri ile birim fiyat teklif cetvellerinde aritmetik hata bulunan teklifler değerlendirme dışı bırakılır.” hükmü,

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Başvuru ve teklif mektuplarının şekli” başlıklı 53’üncü maddesinde ise,“(1) Başvuru ve teklif mektupları bu Yönetmeliğin ekinde yer alan standart formlar esas alınarak hazırlanır.

(2) Teklif mektubunun aşağıdaki şartları taşıması zorunludur:

a) Yazılı olması.

b) İhale dokümanının tamamen okunup kabul edildiğinin belirtilmesi.

c) Teklif edilen bedelin rakam ve yazı ile birbirine uygun olarak açıkça yazılması.

ç) Üzerinde kazıntı, silinti, düzeltme bulunmaması.

d) Türk vatandaşı gerçek kişilerin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, Türkiye’de faaliyet gösteren tüzel kişilerin vergi kimlik numarasının belirtilmesi.

e) Ad ve soyadı veya ticaret unvanı yazılmak suretiyle yetkili kişilerce imzalanmış olması.

            …

(5) Teklif mektuplarının şekil ve içerik bakımından yukarıda belirtilen niteliklere ve teklif mektubu standart formuna uygun olmaması teklifin esasını değiştirecek nitelikte bir eksiklik olarak kabul edilir. Taşıması zorunlu hususlardan herhangi birini taşımayan teklif mektuplarının değiştirilmesi, düzeltilmesi veya eksikliklerinin giderilmesi gibi yollara başvurulamaz. Teklif mektubu usulüne uygun olmayan isteklinin teklifi değerlendirme dışı bırakılır.” hükmü yer almaktadır.

Aktarılan mevzuat hükümlerine göre, bir teklif mektubunda teklif edilen bedelin rakam ve yazı ile birbirine uygun olarak açıkça yazılması ve teklif mektubunun ad, soyadı veya ticaret unvanı yazılmak suretiyle yetkili kişilerce imzalanmış olması zorunludur. Tekliflerin değerlendirilmesinde, teklif mektubu usulüne uygun olmayan isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılması gerekmektedir.

3.Teklif Zarfı İçinde Birden Fazla Teklif Mektubu Verilmesi

3.1.İkinci Teklif Mektubunda İmza ve Bedel Bulunmaması

İhalede, istekli tarafından biri teklif edilen bedeli ve şirket yetkilisinin imzasını içeren, diğeri ise zikredilen unsurları içermeyen iki teklif mektubunun sunulması çelişkili bir durum oluşturmaktadır. Çünkü, üzerinde teklif edilen bedel ve şirket yetkilisinin imzası bulunmayan teklif mektubu kamu ihale mevzuatına göre usulüne uygun olarak düzenlenmiş bir belge hüviyetinde değildir ve ihale kayıt numarası haricinde usulüne uygun olarak düzenlenmiş bir teklif mektubu ile usulüne uygun olarak düzenlenmemiş bir teklif mektubunun aynı zarf içerisinde bulunması tereddüt oluşturmaktadır.

Yapılan bu tespitle ilgili olarak, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Yasak fiil veya davranışlar” başlıklı 17’nci maddesinde,

“İhalelerde aşağıda belirtilen fiil veya davranışlarda bulunmak yasaktır:

a) Hile, vaat, tehdit, nüfuz kullanma, çıkar sağlama, anlaşma, irtikap, rüşvet suretiyle veya başka yollarla ihaleye ilişkin işlemlere fesat karıştırmak veya buna teşebbüs  etmek.

b) İsteklileri tereddüde düşürmek, katılımı engellemek, isteklilere anlaşma teklifinde bulunmak veya teşvik etmek, rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak.

c) Sahte belge veya sahte teminat düzenlemek, kullanmak veya bunlara teşebbüs etmek.

d) Alternatif teklif verebilme halleri dışında, ihalelerde bir istekli tarafından kendisi veya başkaları adına doğrudan veya dolaylı olarak, asaleten ya da vekaleten birden fazla teklif vermek.

e) 11 inci maddeye göre ihaleye katılamayacağı belirtildiği halde ihaleye katılmak.

Bu yasak fiil veya davranışlarda bulunanlar hakkında bu Kanunun Dördüncü Kısmında belirtilen hükümler uygulanır.” hükmü yer almaktadır.

Teklif dosyasında bulunan iki adet teklif mektubundan birinin teklif bedeli içermemesi sebebiyle adı geçen isteklinin durumu mezkûr Kanun’un 17’nci maddesinin (d) bendinde belirtilen alternatif teklif kapsamında değerlendirilemez ise de biri usulüne uygun diğeri ise usulüne uygun olmayan iki teklif mektup sunulması hâlinin aynı maddenin (b) bendinde belirtilen “ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak” fiili kapsamında olduğu sonucu açıktır.

Bu durumda, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye katılımda yeterlik kuralları” başlıklı 10’uncu maddesinde bulunan hükme göre aynı Kanun’un 17’nci maddesinde belirtilen yasak fiil veya davranışlarda bulundukları tespit edilen isteklilerin ihale dışı bırakılması ve söz konusu durumda bulunan istekliler hakkında 17’nci maddenin son fıkrasında bulunan hüküm doğrultusunda, mezkûr Kanun’un dördüncü kısmında belirtilen hükümlerin uygulanması gerekmektedir.

Neticede, aynı zarf içinde usulüne uygun teklif mektubu yanında imza ve teklif bedeli[2] veya teklif bedeli, şirket kaşesi ve imza[3] bulunmayan ve bu nedenlerle usulüne uygun olmayan ikinci bir teklif mektubu sunan isteklinin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması ve hakkında 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhalelere katılmaktan yasaklama” başlıklı 58’inci maddesinde yer alan hüküm doğrultusunda işlem yapılması gerekmektedir.

3.2.İkinci Teklif Mektubunun Farklı Bedel İçermesi

İhaleye birbirinden farklı bedeller içeren teklif mektubu ve bu teklif mektuplarıyla uyumlu birim fiyat teklif cetveli sunulması halinde sonuç biraz farklılık arz etmektedir. İstekli tarafından birbirinden farklı tutarlarda, her biri imzalı ve kaşeli olmak üzere usulüne uygun düzenlenmiş birden fazla teklif mektubu sunulması, 4734 sayılı Kanun’un 17’nci maddesinin (d) bendinde yer alan “Alternatif teklif verebilme halleri dışında, ihalelerde bir istekli tarafından kendisi veya başkaları adına doğrudan veya dolaylı olarak, asaleten ya da vekaleten birden fazla teklif vermek.” fiili kapsamına girmektedir. Bu bent den hareketle idarenin anılan isteklinin teklifini değerlendirme dışı bırakması ve hakkında yasaklılık işlemlerini tesis etmesi gerekmektedir[4].

Ancak, hangi durumlarda geçici teminat mektubu tutarının gelir kaydedileceği 4734 sayılı Kamu İhale Kanununda açıkça düzenlenmiş olup, anılan Kanun’un 17 nci maddesi kapsamında sayılan fiil veya davranışlarda bulunanların geçici teminatlarının irat kaydedileceğine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle yukarıda bahsedilen her iki durumda da söz konusu isteklilerin geçici teminatının gelir kaydedilmemesi gerekmektedir.

4.Sonuç

Kamu İhale Kanunu’nun “Tekliflerin hazırlanması ve sunulması” başlıklı 30 uncu, “Tekliflerin alınması ve açılması” başlıklı 36 ncı, “Tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 37 inci maddesi ve Uygulama Yönetmeliklerinin ilgili maddelerine uygun olarak hazırlanan teklif mektuplarının idareye sunulması ve anılan hükümler çerçevesinde ihale komisyonunca değerlendirilmesi gerekmektedir. Anılan mevzuat hükümlerine göre, idareye sunulan tekliflerin tereddüt oluşturmaksızın hazırlanmış olması,   teklif mektubunda teklif edilen bedelin rakam ve yazı ile birbirine uygun olarak açıkça yazılması ve teklif mektubunun ad, soyadı veya ticaret unvanı yazılmak suretiyle yetkili kişilerce imzalanmış olması gereklidir. Aksi halde teklif mektubu usulüne uygun olmayan isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılması ve haklarında yasaklama hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

Bu bağlamda, ihaleye katılan istekli tarafından teklif zarfında, bir adedi teklif bedeli doldurulmuş olan, bir adedi teklif bedeli kısmı boş bırakılmış olan toplam iki adet teklif mektubu sunulması halinde, bu durumun 4734 sayılı Kanun’un 17 nci maddesinin (d) bendi kapsamında değerlendirilmemesi, anılan maddenin (b) bendinde yer alan hüküm çerçevesinde değerlendirilerek söz konusu isteklinin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması ve hakkında ihalelere katılmaktan yasaklama hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

Ancak, isteklinin usulüne uygun olsa da farklı bedel içeren birden fazla teklif mektubu vermek suretiyle ihaleye katılması durumunda Kanunun 17 nci maddesinin (d) bendinden hareket edilerek ihale dışı bırakılma ve yasaklama hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

Ayrıca, Kanunun 17 nci maddesinde sayılan yasak fiil ve davranışlarda bulunanların geçici teminatlarının irat kaydı ile ilgili bir hüküm bulunmadığından bunların geçici teminatlarının gelir kaydedilmemesi gerektiği de unutulmamalıdır.

İHALE HUKUKU İLE İLGİLİ TÜM SORULARINIZ İÇİN 0535 645 00 20

[1] Kanun

[2] 04.03.2013/UH.II-1199 sayılı Kamu İhale Kurulu Kararı

[3] 11.03.2013/UY.III-1310 sayılı Kamu İhale Kurulu Kararı

[4] 25.03.2013/UH.II-1514 sayılı Kamu İhale Kurulu Kararı