BELEDİYE’DE ÇALIŞAN AVUKATLARA YAPILAN VEKÂLET ÜCRETİ ÖDEMELERİNİN VERGİSEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ (Mali Hukuk Sayı: 174, Kasım-Aralık 2014)

1-GİRİŞ

Kamu idarelerinin taraf olduğu hukuki anlaşmazlıkların mahkemelerde ve icra dairelerinde takibini hazine avukatları yapmaktadır. Hazine avukatları 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu[1]’na göre memur statüsünde istihdam edilebildiği gibi, 5393 sayılı Belediye Kanunu[2]’nun 49’uncu maddesinin birinci ve dördüncü fıkrası gereğince sözleşmeli olarak da istihdam edilebilmektedir. Bu avukatların mahkemelerde ve icra dairelerinde takip ettiği davaların ve dosyaların idare lehine karara bağlanması sonucu avukatlara vekâlet ücreti hakkı doğmaktadır. Ancak vekâlet ücreti ödenebilmesi için de takip edilen davanın idare lehine sonuçlanması ve vekâlet ücretinin idarece tahsil edilmesi gerekmektedir. Bu ödemelerin avukatlara ödenmesine ilişkin düzenlemeler 1389 sayılı Kanuna göre Vekâlet Ücreti Tevzi Yönetmeliği[3]nce yapılmış olup, vekâlet ücretinin avukatlara ödenmesinde vergisel açıdan yapılacak işlemler bu makalemizde işlenecektir.

2- YASAL DÜZENLEME VE AVUKATLARA YAPILACAK VEKÂLET ÜCRETİNİN ORANI

1389 sayılı Kanuna göre Vekâlet Ücreti Tevzi Yönetmeliği’nin 1’inci maddesinde, tek hazine avukatı istihdam edilen yerlerde bu avukat tarafından ikame ve takip olunarak devlet lehine sonuçlandırılan davada mahkemelerce hazine lehine hüküm ve tahsil olunan vekâlet ücretinin % 70’inin o avukata verileceği, 2’nci maddesinde, birden fazla hazine avukatı çalıştırılan yerlerde (merkez dâhil) davayı ikame ve takip eden avukata tahsil olunan vekâlet ücretinin % 45’inin verileceği, % 25’inin ise davayı ikame ve takip eden avukat da dâhil olmak üzere, o yerde çalıştırılan müşavir avukat ve hazine avukatları arasında mütesaviyen (eşit olarak) dağıtılacağı hüküm altına alınmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 49’uncu maddesinin birinci ve dördüncü fıkrası gereğince belediyelerde sözleşmeli avukat istihdam edilebilmektedir. Aynı Kanun’un “Avukat Ücretinin Dağıtımı” başlıklı 82’nci maddesinde; “Belediye lehine sonuçlanan dava ve icra takipleri nedeniyle hükme bağlanarak karşı taraftan tahsil olunan vekâlet ücretlerinin; avukatlara (49’uncu maddeye göre çalıştırılanlar dâhil) ve hukuk servisinde fiilen görev yapan memurlara dağıtımı hakkında 1389 sayılı Devlet Davalarını İntaç Eden Avukat ve Saireye Verilecek Ücreti Vekâlet Hakkında Kanun hükümleri kıyas yolu ile uygulanır.” hükmü yer almaktadır.

1389 sayılı Kanun hükümlerine göre de kazanılan davalara ilişkin vekâlet ücretinin %70’inin avukatlara %30’unun da hukuk işleri biriminde fiilen çalışan personele ödeneceği belirtilmiştir.

3- VEKÂLET ÜCRETİNDEN VERGİ KESİNTİSİ YAPILIR MI?

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu[4]’nun 61’inci maddesinde;” Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.” hükmü yer almaktadır.

Aynı Kanun’un 94’üncü maddesinin birinci fıkrasında;” Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçilerin maddede bentler halinde sayılan (1’inci bent, hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61’inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104’üncü maddelere göre) ödemeleri (avans dâhil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaları gerektiği hükmü yer almaktadır.

Dolayısıyla avukatlara yapılan vekâlet ödemeleri, ücret kapsamında değerlendirilerek gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması gerekmektedir. Tevkifat oranı olarak da ödemenin yapıldığı ayda ücretlinin sahip olduğu vergi dilimine göre (%15, 20, 27) kesintinin yapılması gerekmektedir.

Konuyu damga vergisi açısından değerlendirecek olursak, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu[5]’nun 1’inci maddesinde, bu Kanuna ekli (I) sayılı tabloda yazılı kâğıtların damga vergisine tabi olduğu, bu Kanundaki kâğıtlar teriminin, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade edeceği hükümlerine yer verilmiştir.

Aynı Kanun’a ekli (I) sayılı tablonun “IV. Makbuzlar ve Diğer Kağıtlar” başlıklı bölümünün 1/b fıkrasında, maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (avans olarak ödenenler dâhil) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılarak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtların nispi damga vergisine tabi olduğu hükme bağlanmıştır. 56 No’lu Damga Vergisi Genel Tebliği^[6] ile 01.01.2013 tarihinden itibaren Kanuna ekli (I) sayılı tablonun IV-1-b fıkrasındaki kâğıtlar için damga vergisi oranı binde 7,59 olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla yapılacak olan vekâlet ücreti ödemelerinden binde 7,59 oranında damga vergisi kesintisi yapılması gerekmektedir.

Konuya ilişkin verilen bir özelge aşağıdaki gibidir;

“… Bu itibarla hizmet akdine bağlı olarak çalışan avukata Belediyece yapılan ödemelerin, Gelir Vergisi Kanunu’nun 61’inci maddesi hükmü gereğince ücret olarak kabul edilmesi ve aynı Kanun’un 94, 103, 104’üncü maddeleri uyarınca gelir vergisi tevkifatına tabi tutularak verilendirilmesi gerekmektedir.

Buna göre, Belediyenizde kısmi zamanlı olarak avukatın Belediye Başkanlığı adına kazanmış olduğu dava dosyalarından tahsil edilen vekâlet ücretlerinin Vekâlet Ücreti Tevzi Yönetmeliğine göre %70’lik kısmının avukata ödemesi yapılırken Gelir Vergisi ve Damga Vergisi kesilmesi gerekmekte olup, avukat tarafından söz konusu vekâlet ücreti için serbest meslek makbuzu düzenlemesine gerek bulunmamaktadır.”[7]

3-SONUÇ

Belediyelerde memur dışında sözleşmeli olarak da avukat çalıştırılmasına ilişkin düzenlemeler 5393 sayılı Kanun’un 49’uncu maddesinde yapılmıştır. Aynı Kanun’un 82’nci maddesinde vekâlet ücretinin dağıtımında 1389 sayılı Kanuna ilişkin hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir. 1389 sayılı Kanuna göre Vekâlet Ücreti Tevzi Yönetmeliği’nin 1’inci maddesinde, tek hazine avukatı istihdam edilen yerlerde bu avukat tarafından ikame ve takip olunarak devlet lehine sonuçlandırılan davada mahkemelerce hazine lehine hüküm ve tahsil olunan vekâlet ücretinin % 70’inin o avukata verileceği, 2’nci maddesinde, birden fazla hazine avukatı çalıştırılan yerlerde (merkez dâhil) davayı ikame ve takip eden avukata tahsil olunan vekâlet ücretinin % 45’inin verileceği, % 25’inin ise davayı ikame ve takip eden avukat da dâhil olmak üzere, o yerde çalıştırılan müşavir avukat ve hazine avukatları arasında mütesaviyen (eşit olarak) dağıtılacağı hüküm altına alınmıştır.

Vekâlet ücret ödemeleri Gelir Vergisi Kanunu açısından ücret kapsamında değerlendirildiğinden bu ödemelerin yapılması sırasında gelir vergisi tevkifatı ve damga vergisi kesintisi yapılması gerekmektedir.[i]

KAYNAKLAR    

[1] 23.07.1965 tarih ve 12056 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[2] 13.07.2005 tarih ve 25874 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[3] 31.08.1961 tarih ve 10894 sayılı Resmi  Gazete’de yayımlanmıştır.

[4] 06.01.1961 tarih ve 10700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[5] 11.07.1964 tarih ve 11751 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[6] 01.01.2013 tarih ve 28515 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[7] Gelir İdaresi Başkanlığı Muğla Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 25.08.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.48.15.01-GVK-49-85 sayılı Özelgesi

[i] 1- 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu

2- 5393 sayılı Belediyeler Kanunu

3- 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu

4- Damga Vergisi Kanunu

5- 1389 sayılı Kanuna göre Vekâlet Ücreti Tevzi Yönetmeliği

6- 56 No’lu Damga Vergisi Genel Tebliği

7- Gelir İdaresi Başkanlığı Muğla Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 25.08.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.48.15.01-GVK-49-85 sayılı Özelgesi