BELEDİYE BAŞKANLARININ MAKAM, TEMSİL VE GÖREV TAZMİNATLARI (Mali Hukuk Sayı: 172, Temmuz-Ağustos 2014)

1-GİRİŞ

Son yerel seçimler neticesinde belediye başkanlığına seçilenlerin en çok merak ettikleri konulardan bir tanesi de emeklilik hakları kapsamında Emekli Sandığı emeklisi belediye başkanlarına ödenen makam tazminatı ile bu tazminata bağlı olarak verilen temsil veya görev tazminatına hangi şartlarda hak kazanıldığı hususudur. Bu konunun önemsenmesine ise tazminat tutarlarının emekli aylıkları yanında azımsanmayacak tutarda olmasıdır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu emeklilik hakları yönünden diğer kamu görevlileri gibi belediye başkanlarını da etkilenmiştir. Son durumda Emekli Sandığı emeklisi belediye başkalarına emekli aylıkları ile birlikte ayrıca ödenen makam tazminatı ile bu tazminata bağlı olarak verilen temsil veya görev tazminatlarının ödeme usul ve esaslarındaki farklılık göze çarpmaktadır.

Makam, temsil ve görev tazminatının belediye başkanlarına emekliliklerinde ödenmesinde;

• Belediye başkanlığına seçilenlerin 2008 yılı Ekim ayı başından önce Emekli Sandığı iştirakçiliği bulunup bulunmadığı,
• Emekli Sandığına tabi bu tarihten önce çalışması olmasa da bu tarihten önce seçimler neticesinde belediye başkanlığı görevini yürütüp yürütmediği,
• En önemlisi bu tarihten önce belediye başkanlığı ve Emekli Sandığı iştirakçiliği bulunmadan ilk defa 2008 yılından sonraki seçimlerde belediye başkanlığına seçilip seçilmediği,

Durumları önem arzetmektedir[1].

2-EMEKLİ SANDIĞINA TABİ BELEDİYE BAŞKANLARI

Belediye başkanlarından 15.10.2008 tarihinden önce Emekli Sandığına tabi çalışması olanlara aylık bağlanması ile makam, temsil, görev tazminatlarının ödenmesinde 5434 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edilmektedir. Bu kapsamda makam tazminatı ödenmesini gerektiren görevlerde toplam iki yıl bulunduktan sonra emekliye ayrılanlara makam ve temsil veya görev tazminatları bulundukları en üst görevleri esas alınarak ödenmektedir. Emekli Sandığınca emekli aylığı bağlanan;

• Büyükşehir belediye başkanlarına 7000,
• İl belediye başkanlarına 6000,
• İlçe ve ilk kademe belediye başkanlarına 3000,
• Diğer belediye başkanlarına ise 1500,

Gösterge rakamı üzerinden, aynı usul ve esaslar dâhilinde makam tazminatı, buna bağlı olarak temsil veya görev tazminatı ödenmektedir. Makam tazminatı ödenmesi için öngörülen iki yıllık  sürenin hesabında iştirakçi olup olmadıklarına bakılmaksızın belediye başkanı olarak geçen sürelerin tamamı dikkate alınmaktadır.Temsil ve görev tazminatları yönetim ve denetim kurulu üyelikleri dahil olmak üzere kamu kesiminde her ne suretle olursa olsun aylık veya ücret alıp almadıklarına bakılmaksızın görev alanlara bu durumları devam ettiği sürece ödenmemekte dolayısıyla emekli iken belediye başkanlığı yapanlara temsil ve görev tazminatları ödenememekte, belediye başkanlığı görevi sona erince ödenmeye başlanmaktadır. Bu tazminatlar vefat edenlerin 5434 sayılı Kanuna göre aylığa müstahak dul ve yetimlerine de aylık bağlama oranları üzerinden ödenmektedir.

Belediye başkanları da dahil olmak üzere memurlardan makam tazminatına müstahak görevlerde çalışanlara önce ilave olarak, 27.01.2000 tarihli ve 4505 sayılı Kanun ile yalnızca 7000 ve üzerindeki göstergelerden makam veya yüksek hâkimlik tazminatından yararlandırılanlara ödenmesi için temsil tazminatı ödenmesi öngörülmüştür^[2]. Daha sonra 631 sayılı KHK ile 7000 gösterge rakamından daha düşük göstergelerden makam tazminatından yararlandırılanlara bu tazminatlara bağlı olarak görev tazminatı ödenmesi öngörülmüştür^[3]. Bu tazminatlar kişilere emekli aylık ve makam tazminatları ile birlikte ödenecek tazminatlardır. Bakanlar Kurulunun 10.03.2000 tarih 2000/457 sayılı kararı ile makam tazminatı göstergesi, 30000 olanlara 30000, 20000 için 2000, 15000 için 20000, 10000 için 19000, 8000 için 18000 ve 7000 için ise 17000 temsil tazminatı göstergesi belirlenmiştir. Bakanlar Kurulunun 2002/3546 sayılı kararı ile de makam tazminatı gösterge rakamları; 6000 olanlar için 9000, 5500-4500 için 7000 ve 4000 ve daha az olanlar için ise 6000 gösterge rakamının, almakta oldukları makam tazminatı gösterge rakamlarına ilave edilmesi suretiyle bulunan gösterge rakamı görev tazminatı göstergesi olarak belirlenmiştir.

3-SSK VEYA BAĞ-KUR EMEKLİSİ BELEDİYE BAŞKANLARI

SSK veya Bağ-Kur’dan emekli olan belediye başkanlarına 2008 yılına kadar makam tazminatı ve bu tazminata bağlı olarak verilen temsil veya görev tazminatlarının ödenmesi mümkün değildi. 2008 yılında 5510 sayılı Kanunun geçici 4 ncü maddesinin onbirinci fıkrası ile SSK ve Bağ-Kur emeklisi belediye başkanlarına da Emekli Sandığı emeklisi belediye başkanlarına ödenen makam, temsil  veya görev tazminatlarının ödenmesi öngörülmüştür. Ancak bu düzenlemede ağır bir şart getirilerek öncelikle sadece 2008 yılından önce belediye başkanlığına “seçimler neticesinde” göreve gelen belediye başkanlarının bu haktan yararlanması sağlanmıştır. Ayrıca kişilerin Emekli Sandığından normal yaş ve hizmet yönünden emeklilik şartını sağlamaları da diğer bir şart olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda da makam, temsil veya görev tazminatlarından yararlanma şartları dikkate alınarak bu tazminatlardan kimlerin nasıl yararlanacağı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Belediye başkanlarına 5434 sayılı Kanun uyarınca ödenen makam ve buna bağlı olarak temsil veya görev tazminatı gösterge ve 2014 yılında ödenen tazminat miktarlarını gösterir tablo aşağıdadır.

4-İLK DEFA 2008 YILINDAN SONRA SİGORTALI OLAN BELEDİYE BAŞKANLARI

İlk defa 2008 yılı Ekim ayı başında çalışmaya başlamaları nedeniyle 4/1-c sigortalısı olanlardan belediye başkanlığına seçilenler ile hiç sigortalılığı olmadan ilk defa 2008 yılından sonra seçimler nedeniyle belediye başkanı olanların makam, temsil veya görev tazminatı hakları bakımından çok büyük kayıpları bulunmaktadır. 5510 sayılı Kanuna göre belediye başkanları zorunlu olarak 4/1-c sigortalısı sayılmışlar ve emekli iken belediye başkanı seçilmeyenler zorunlu olarak 4/1-c sigortalısı olmaktadırlar. İlk defa 4/1-c sigortalısı olanların prime esas kazançlarının belirlenmesine ise 5510 sayılı Kanunun “Prime esas kazançlar” başlıklı 80 nci maddesinde yer verilmiştir. Bu düzenlemeye göre ilk defa 4/1-c sigortalısı olan belediye başkanlarından büyükşehir belediye başkanları için bakanlık genel müdürünün, diğerleri için ise, 657 sayılı Kanuna ekli (I) sayılı ek gösterge cetvelinin Mülki İdare Amirliği Hizmetleri Sınıfında bulunanlardan “Müsteşar”, “Vali” ve “1 inci derecenin 4 üncü kademesinde bulunan Birinci Sınıf Mülki İdare Amirleri” dışında kalanlar için belirlenen gösterge aylığı, ek gösterge aylığı, taban ve kıdem aylığı, makam, temsil ve görev tazminatları ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 152 nci maddesi uyarınca ödenen özel hizmet tazminatları (bölge, kurum, birim, çalışma mahalli, görevin niteliği ve benzeri kriterlere dayalı olarak asıl tazminatlara ilave, ek veya ayrıca ödenen tazminatlar hariç) dikkate alınarak prime esas kazançları bulunacaktır.

Ancak bunlardan birinci  derecenin kademelerinden aylık alanların prime esas kazanca esas alınacak ek göstergeleri “Genel İdare Hizmetleri Sınıfında” aynı görev unvanları için belirlenen ek gösterge rakamlarından düşük olmamak üzere tespit edilecektir. Makam tazminatı açısından da durum daha farklıdır. Prime esas kazançların belirlenmesinde büyükşehir belediye başkanlarının emsal gösterildiği genel müdür unvanının makam tazminatı olmakla birlikte diğer belediye başkanlarının prime esas kazançları için emsal alınan unvanların ise prime esas kazançları içerisinde makam tazminatı bulunmamaktadır. Bu durum özellikle makam tazminatı ile bu tazminata bağlı olarak ödenen temsil veya görev tazminatının ödenmesinde de büyük önem arz etmektedir. Mevcut mevzuata göre temsil ve görev tazminatları makam tazminatına müstehak görevlerde bulunanlara verilmekte olup aksi durumda bu tazminatlardan da yararlanılamamaktadır.

5-SONUÇ

Belediye başkanlarının emeklilik hakları içinde önemli bir yere sahip olan makam, temsil ve görev tazminatlarının ödenmesindeki farklılık çok büyük adaletsizliğe yol açmaktadır. Özellikle Emekli Sandığına tabi çalışması olmayan ve 2008 yılından sonra ilk defa belediye başkanlığına seçilenlerden büyükşehir belediye başkanları haricinde diğer belediye başkanlarının makam, temsil ve görev tazminatlarının olmaması belediye başkanlarının emeklilik hakları konusunda yeni bir düzenlemenin acilen yapılmasını gerektirmektedir.

Esasen 5510 sayılı Kanun ile ilk defa 2008 yılından sonra belediye başkanı seçilenlerden genel müdürler emsal gösterilerek makam tazminatı ve bu tazminata bağlı olarak temsil tazminatı prime esas kazançlarına dahil edilen büyükşehir belediye başkanları açısından da durum haklarında 5434 sayılı Kanun uygulanan büyükşehir belediye başkanlarının makam ve temsil tazminatından çok düşük olmaktadır. Emekli Sandığına tabi büyükşehir belediye başkanlarına makam ve temsil tazminatları aylık bağlama oranı da dahil olmak üzere hiçbir kesinti yapılmaksızın tamamı emekli aylığı ile birlikte ödenmektedir. İlk defa 5510 sayılı Kanunun 4/1-c sigortalısı olan büyükşehir belediye başkanlarının ise makam tazminatı ve bu tazminata bağlı olarak ödenen temsil tazminatı prime esas kazançlarına dahil edildikten sonra aylık bağlama oranları da dikkate alınarak yaşlılık aylıkları hesaplanacağından aylık bağlama oranlarının yüz rakamına tamamlanmasında kalan kısmı kadar kayıpları olacaktır. Esasen büyükşehir belediye başkanı statüsünde geçen sigortalılık sürelerinin diğer sigortalılık süreleri ile birleştirilmesinden sonra kişilere bulunacak ortalama aylık prime esas kazançları üzerinden yaşlılık aylığı bağlanacağından büyükşehir belediye başkanlığı haricinde geçen sigortalılık sürelerinin prime esas kazançlarının da yüksek olmasının bağlanacak yaşlılık aylığına büyük etkisi olacaktır.

[1]Akın ŞİMŞEK, “Belediye Başkanlarının Makam Tazminatında Üç Farklılık”, Belediye Dünyası, Eylül 2013

[2]26.04.2000 tarihve 24031 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 10.03.2000 tarih 2000/457 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

[3]14.3.2002 tarih ve  24695 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan  2002/3546 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı