AZ İŞE ÇOK PARA ÖDENMESİNE ENGEL OLUN

4734 sayılı Kamu İhale Mevzuatına göre yapılan birim fiyat ihalelerde, idarelerce hazırlanmış olan teklif mektubu eki cetveldeki iş kalemlerine firmalar teklif vermektedirler. Ödemeler de bu iş kalemlerindeki fiyatlar üzerinden yapılmaktadır. Hem ihale mevzuatının kurgulanmasında hem de ödemelerin yapılmasında, istekliler tarafından verilen teklif mektubu eki cetveldeki fiyatların o iş kaleminin yapılabilirlik fiyatı olduğu kanaati hakimdir. Bu yaklaşım ihalelerde iş yapılmadığı halde ödemelerin yapılması neticesini doğurmaktadır.

Gerçekten de, ihaleye katılan firmaların önemli bir kısmı teklif mektubu eki cetveldeki kalemlere teklif verirken, o iş kaleminin piyasa rayicini değil, iş kalemleri içerisindeki kalemlerin yapılma sırasını dikkate almaktadırlar. Yani, alt yapı işlerine yüksek teklif verilmekte, üst yapı işlerine ise düşük. Bu durum sadece yapım işlerinde de geçerli değildir. Hizmet alımlarında da aynı şekilde ilk yapılacak işlere yüksek teklif verilmekte, sonra yapılacak işlere düşük teklif verilmektedir. Hatta verilen tekliflerdeki orantısızlık önemli boyutlara ulaşmaktadır.

Bu durum, piyasa rayiçlerine göre az iş yapılmasına rağmen, sözleşme bedelinin oransal olarak önemli bir kısmının yükleniciye ödenmesi neticesini beraberinde getirmektedir.

Netice; yükleniciler gerçek şartlarda yapmadığı işlerin parasını almakta ve bu yöntemle kamu kurumlarını finans aracı olarak kullanmaktadırlar.

Netice; sözleşmesi feshedilen işlerde yüklenicilere haksız ödemeler yapılmış olmaktadır.

Netice; iş artış ve eksilişleri sağlıklı yapılamamaktadır.

Netice; aşırı düşük teklif sorgulama süreci anlamsız olmaktadır.

Netice; idarenin ödenek dilimleri ile ödenek dilimlerine denk gelen iş kalemleri arasında uyumsuzluk ortaya çıkmaktadır.

Tüm bu ifade edilen neticelerin ortaya çıkması zannediyorum kimse tarafından arzu edilmez. Bu sebeplerden ötürü, ihale mevzuatında aşağıda belirtilen üç alanda değişiklik yapılmasına acilen ihtiyaç olduğu düşünülmektedir.

1. İdareler tarafından ödeme şartları, teklif mektubu eki cetveldeki iş kalemlerinden bağımsız olarak belirlenmelidir.
2. Aşırı düşük teklif sorgulamalarının, toplam sözleşme bedeli üzerinden değil, firmaların iş kalemlerine teklifleri üzerinden yapılmasına imkan sağlayacak şekilde yeniden şekillendirilmesinde fayda mülahaza edilmektedir. Bu noktada; iş kalemlerinin yaklaşık maliyetteki oranı ile firma tekliflerinin söz konusu iş kalemine verdikleri fiyatların dikkate alınması ve makul sapma aralıkları tespit edilmek suretiyle yeniden bir kurgu yapılması faydalı olabilecektir.
3. Sözleşmelerin feshi halinde; yükleniciler tarafından yapılan işlerin toplam sözleşme bedeli içerisindeki yüzdelik oranının hesaplanmasına ve yüklenicilere buna göre ödeme yapılmasına imkân veren düzenlemelerin Yapım İşleri Genel Şartnamesi ve Hizmet İşleri Genel Şartnamesinde yapılmasında yine fayda bulunmaktadır.

Son olarak; kısa vadede çözüm için idarelerce sözleşme tasarılarına yazılabilecek bir cümle ile yazımızı bitirelim: “Yüklenici firmaya sözleşmeye ekli formda yer alan iş kalemi ve ödenecek yüzde tablosuna göre ödemeler yapılacatır.”