ARAÇ KİRALAMA İHALELERİNDE ÜST LİMİT SORUNU

1. GİRİŞ

Araç kiralama ihaleleri, 02 Ekim 2014 tarihli “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerde Değişiklik Yapılması Hakkında Karar” (Karar) ile çok etkilenmiş ve söz konusu karardan sonra şu üç temel hususta sınırlamalar getirilmiştir:

• Belirli araçlar için, aylık ödenecek bedel araç kasko değerinin % 2’sini aşamayacaktır.
• Yakıt dahil araç kiralama ihaleleri yapılamayacaktır.
• Şoför dahil araç kiralama ihalelerinde, aylık ödenecek bedel, araç kasko değerinin % 2’si ile brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarını aşamayacaktır.

Bu sınırlamalar ve değişiklikler, hem ihalelerin yapılmasını, hem de yapılmış olan ihaleleri yakından ilgilendirmektedir.

Yukarıda yer verilen sınırlamalar içerisinden iki tanesi, araçlara ödenecek bedel ile şoför giderlerine yönelik getirilen sınırlama, yanlış anlaşılmaya da sebebiyet verebilecek mahiyette olduğundan, makalemizde bu sınırın kapsamı üzerinde durulacaktır.

2. DÜZENLEMELERDE YER ALAN ÜST SINIR

Kararda şu ifadeler yer almaktadır:

“a) Şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli (katma değer vergisi hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil), taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği yılın ocak ayı itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2'sini aşmayacaktır.

b) Şoför giderleri dahil yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli, (a) bendine göre tespit edilecek tutara yürürlükteki brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanacak tutarı aşmayacaktır.”

Bu düzenlemeye göre; taşıt kiralama ihalelerinde ödenecek tutara üst sınır getirilmektedir. Söz konusu üst sınırın da aşılmaması gerekmektedir. Şoför dâhil yapılan ihalelerde ödenecek üst sınır, araç kasko değerinin % 2’si ile yürürlükteki brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarının toplamı olmaktadır.

Bunu bir örnek yardımıyla izah etmeye çalışalım:

2014 model Renault Symbol Joy 1.2 16V 75 marka aracın kasko değeri 37.950,00 TL’dir. Bu kapsamda araç için verilecek üst sınır bu tutarın % 2’si olacaktır: 759,00 TL (Aylık). Bu tutara yürürlükteki (Araç modeli ile uyumlu olması açısından 2014 yılının ikinci altı ayındaki brüt asgari ücret alınmıştır.) brüt asgari ücretin % 50 artırımlı tutarı ilave edilecektir.

Brüt Asgari Ücret: 1.134,00                          % 50 artırımlı tutar: 1.701,00 TL

Düzenlemeye göre yapılacak ödeme aylık en fazla, şoför ve araç toplamı için, 2.460,00 TL olmaktadır.

Kararda yer alan ifadelerin, 4857 sayılı İş Kanunu açısından sakıncaları olduğunu ve aşağıda yapacağımız açıklamalar çerçevesinde, bu ifadenin lafız olarak değil getirmeye çalıştığı anlam olarak ele alınmasının daha doğru olduğunu düşünmekteyiz.

3. KARARDA YANLIŞ ANLAMAYA SEBEBİYET VEREN İFADELER

Karar, 4734 sayılı Kanun düzenlemelerini dikkate almamakla beraber, içerisinde yer alan ifadeler özellikle düşünülen ile yazılan arasında farklılıkların olduğunu ortaya koymaktadır.

• Şoför giderleri hariç ve şoför giderleri dâhil kavramları, araç kiralama ihalelerinde yapılan ihalenin bünyesinde şoför olup olmadığına işaret etmektedir.
• Şoför dâhil olmayan ihalelerde üst sınır farklı iken, şoför dâhil olanlarda üst sınır farklıdır. Şoför dâhil olanlarda üst sınırı yukarı çeken salt şoför ücreti de değildir. Düzenlemeye göre eğer araç kiralama ihalesi şoför dâhil yapılıyorsa, şoför ücretinden bağımsız olarak bir üst sınır getirilmektedir.
• Şoför dâhil yapılan taşıt kiralamalarında, Kararın (b) bendinde öncelikle (a) bendine atıf yapılması ve (a) bendine göre tespit edilecek tutar ifadesine yer verilmesi, şoför ücretinin de brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarını aşmayacaktır sonucunu vermektedir.
• Kararda kullanılan kavram brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı şeklinde olup, bu kavram işçilik maliyetleri için kullanılmaktadır. İhale mevzuatında, brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı kavramı, çalıştırılacak kişilere ödenecek ücretle ilgili bir kavramdır.
• Kararda aylık kiralama bedeli ifadesi kullanılmakta ve söz konusu ifade ödemeye yönelik olduğundan dolayı, şoför giderleri dâhil yapılan ihalelerde şoförler için fiyat farkı verilmemesini de beraberinde getirmektedir. Düzenlemeye göre, ödenecek bedel bu sınırı geçemeyeceğinden dolayı, fiyat farkı olsun olmasın, ödenecek bedelin bu sınırı geçmemesi Kararda amaçlanmaktadır. Araç kiralama ihalesinin 3 yıl olduğu hallerde, şoför ücretlerinin 3 yılın sonunda hangi seviyede olacağını tahmin etmekte zorlanmayız. Ancak, fiyat farkı ile bu bedelin aşılması 4857 sayılı İş Kanunu’nun ve Fiyat Farkı Kararnamesinin de doğal bir sonucudur. Bu sebeple Karardaki ifadeden amaçlananın sözleşme süreci boyunca ödemeye sınır getirmek olmadığı anlaşılmaktadır.

4. KARARIN UYGULAMADA ORTAYA ÇIKABİLECEK YANSIMALARI

Düzenlemede “şoför giderleri” ifadesi kullanılmakta olup, söz konusu giderlerin içerisinde her şeyin (işveren primi, yemek, yol, fazla mesai, ulusal bayram ve genel tatil günü çalışmaları) dâhil olduğu lâfzen kabul edilmektedir. Ancak, böyle bir yaklaşım 4857 sayılı Kanun ve 5510 sayılı Kanun açısından yanlıştır.

Brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı, 2014 yılının ikinci altı ayı itibarıyla, 1.701,00 TL’dir. Bunun içerisinde işveren primi olduğu kabul edilirse, brüt ücret tavanı 1.388,57 TL olmaktadır.

1.701,00 / 1,225 (İşveren Primi) = 1.388,57 TL

Söz konusu tavan 2014 yılının ikinci altı ayındaki brüt asgari ücret ile kıyas edilirse;

1.388,57/1.134,00 = 1,2245 oranı çıkmaktadır.

NETİCE Yemek ve yol ödemelerinin olmadığı, fazla mesai ve tatil günü çalışmalarının bulunmadığı, çıplak ücret üzerinden düzenlemelerin yapıldığı hallerde; ŞOFÖRLERE VERİLECEK MAKSİMUM ÜCRET BRÜT ASGARİ ÜCRETİN % 22’Sİ olmaktadır.

İhalede, yüklenici tarafından verilecek araç için, kasko değerinin % 2’sinin altında bir teklif verilmişse bu oran artabilecektir. Ancak, ihalenin yapılması sırasında, şoförlere ödenecek ücret idareler tarafından belirleneceği ve araçlardan bağımsız bu belirlemenin yapılması gerektiği dikkate alınırsa, idarelerce yapılacak düzenlemede şoför ücretleri bu oranı aşamayacaktır.

Söz konusu ihalede yıllık 270 saat fazla mesai yapılması öngörülürse, brüt asgari ücret üzerinden ödenecek toplam tutar şu şekilde olmaktadır:

1.134,00/225 (Bir saatlik ücret) = 5,04

Fazla Mesai Ücreti = 5,04*1,5 = 7,56

Aylık Fazla Mesai Ücreti: 7,56 * 22,5 = 170,10 TL

Bu ihalede günlük brüt 5 TL üzerinden ve 26 gün yol bedeli ödenecek olsa, bunun bir aylık ödemesi ise 26 * 5 = 130,00 TL olacaktır.

Brüt asgari ücretin üzerine fazla mesai ve yol ödemeleri dâhil edildiğinde çıkan sonuç şu şekilde olmaktadır = 130,00 + 170,10 + 1.134,00 = 1.434,10 TL

Karar ile getirilen üst sınır ise 1.388,57 TL olup, fazla mesai ve yol ödemesi yapılan hallerde çalışanların brüt asgari ücretin altında ücret alması neticesi ortaya çıkmaktadır.

NETİCE: FAZLA MESAİ, YEMEK VE YOL ÖDEMELERİ, ULUSAL BAYRAM VE RESMİ TATİL GÜNÜ ÇALIŞMALARI OLAN HALLERDE, ŞOFÖR ÜCRETLERİ BRÜT ASGARİ ÜCRETİN ALTINA DÜŞMEKTEDİR.

Sınırlamaya tersten bakılırsa, brüt asgari ücretin üzerinde hareket alanı olarak kullanılabilecek, 2014 yılı ikinci altı ayı itibarıyla, 254,57 TL’lik bir kısım bulunmaktadır. Bu tutarın aylık olduğu da dikkate alındığında, 4 gün boyunca ulusal bayram ve resmi tatilde çalışan ve aynı zamanda 20 saat fazla mesai yapan bir kişiye yetmeyeceği de açıktır.

Bayram Çalışma Ücreti = 4 * 1134/30 = 151,20 TL

Fazla Mesai Ücreti = 20 * 7,56 = 151,20

Toplam = 302,40 TL

Bu noktada, yemek ve yol bedellerinin bu sınıra dâhil olduğuna, ancak, fazla mesai ve bayram günü ödemelerinin bu sınıra dahil olmadığına yönelik ifadelerin de Karardaki ifadeler karşısında anlamının olmadığının altını çizilmesi gerekir. Kararda “şoför giderleri” ifadesine yer verilmiş olması, her türlü maliyeti bünyesinde barındırdığı sonucunu bizlere vermektedir.

5. MALİYE BAKANLIĞININ KONUYA YAKLAŞIMI

…

6- KONUYA YÖNELİK DEĞERLENDİRMEMİZ ve SONUÇ

…