Anahtar teslimi götürü bedel sözleşmeler hakkında birçok kişi değerlendirme, yorum yapmaktadır. “İstanbul Anadolu Yakası Adliye Binası” inşaatını örneğinden hareketle uygulamalı olarak karşılaşılan sorunlar yüksek lisans tezinde ele alınmış olup, sonuç kısmında ele alınan ve dikkatlere sunulan konular kanaatimizce çok çarpıcı ve üzerinde düşünülmesi gerekli hususlardır.

1. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunun yerine getirilen ve 2003 yılından beri 6 seneyi aşkın süredir yürürlükte olan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve anahtar teslimi götürü bedel iş tanımı, kurumlar ve idareciler tarafından tam olarak kavranmamıştır.
2. İhale kanunun net olarak kavranamamasından kaynaklanan sorunlar, uygulama sırasında hep geriye dönüşe ve çözümlerin eski kanunun özelliklerini içerir şekilde yapılmasının istenilmesine neden olmaktadır.
3. İhale öncesi hazırlıklarda yapılan hatalar ve eksiklikler imalat sürecinde sorunlara neden olmaktadır.
4. Yıllık ödenek teminleri, iş programına uygun olarak yapılması yada ödenek tahsis yazılarının yüklenici ile paylaşılmaması, kurum içi gizli tutulması gerekmektedir.
5. Yer teslimi yapılacak olan, arazinin bütün sorunlarının idare tarafından çözülmesi, bütün sorunlar çözülmeden sadece iş başlasın diye yer tesliminin yapılmaması.
6. Zemin etüd raporlarının, çok dikkatli ve özenli hazırlanması, projeler tamamlandıktan sonra mevcut temel kotlarına göre analizlerin tekrar gözden geçirilmesi, gerek varsa sondajların artırılarak tamamlanması.
7. Hafriyat çalışmaları ve döküm yeri bulunma işlemi, yükleniciye ait olmakla birlikte, idarenin mevcut kubaj ile ilgili olarak işin yapılacağı bölgedeki ilgili kamu kuruluşlarından döküm yeri alternatiflerini hazırlaması ve bunları da ihale sırasında belirtmesi, döküm yeri bulunma ve bulunamadığı için hak iddia etme taleplerinin önüne geçecektir.
8. Kamu kurumlarının, ödenekleri doğrultusunda ihaleye çıkmaları, ödenekleri yetersiz kalanların yaklaşık maliyetlerle oynamasına izin verilmemesi, ihale sonrası süreçte idarenin yaklaşık maliyetti yanlış hesapladığı yada üzerinde değişiklik yaptığı tespit edildiği takdirde ilgili personel hakkında yasal işlemlerin uygulanması.
9. Anahtar teslimi götürü bedel üzerinden ihale edilecek işlerin mimari, statik, elektrik, mekanik ve alt yapı projelerinin eksiksiz olarak hazırlatılması, hazırlayan kurumun bu projelerin birbirleriyle olan uyumunu gerekli çakıştırmaları yaparak kontrol etmesi, projelerde eksiklikler düzeltilemeden ihaleye çıkılmaması.
10. Projelerde malzemelerin çok açık olarak belirtilmesi, ihale öncesi bu malzemelere yüklenicilerin itirazları olmadıysa, ihale sonrası bu malzemelerin değiştirilmesinin güçleştirilmesi, değiştirilemeyeceğinin mantık olarak oturtturulması.
11. Malzeme seçimlerinde, sunulması istenilen en az 3 şartının değiştirilmesi, bu sayının artırılması, görevli olan kontrol teşkilatının bunların içinden 1 veya en çok 2 tanesinin inşaatta kullanılmasını seçme hakkının tanınması,
12. İnşaatın kalitesi ve sınıfına göre, malzeme sınıflarının üretici ve üretim kalitelerine göre tekrar sınıflandırılması, bu sınıflandırmaya göre hangi işte hangi malzemenin hangi firmalardan alınabileceğinin açık ve net olarak belirlenmesi, buna göre malzeme seçimlerinde yüklenicilerin bu sınıflandırma dışında bir firmanın malzemesini onaya sunmasının engellenmesi.
13. Yaklaşık maliyet sonucu ortaya çıkan ve eşik değeri oluşturan tutarın altında kalan teklifin “ekonomik olarak en avantajlı teklif” olduğu yargısının değiştirilerek, bu eşik değerine üstten en çok yaklaşan firmaya işin verilmesinin önünün açılması.
14. İhale komisyonlarının, kendilerine tanınan yetkileri kullanmakta gösterdiği çekimserliği ortadan kaldıracak tedbirlerin alınması.
15. Hak edişlerin hazırlanmasında, ilerleme yüzdelerinin şantiyeden alınan saha bilgileri ışığında metrajlar üzerinden takip edilerek, hak edişlerin bire bir hazırlanmasının sağlanması, hak edişlere altlık teşkil edecek metraj ve saha imalat gerçekleşmelerini gösteren bir formun uygulamaya geçirilmesi
16. Görevlendirilen kontrollük teşkilatının yetkilerinin artırılması, bu teşkilata görevi süresince görev alanı içinde serbestliğin sağlanması, amir ve siyaset baskısından uzak kalmasının sağlanması ve korunması
17. Kontrollük teşkilatında görevli personelin, çalışma saatleri ve ek risk primlerinin, şantiyeye göre ayarlanması, idareciler dışında hak edişlere imza atan ve inşaattan sorumlu bütün teknik personel eşit ölçüde risk primi adı altında gerekli iyileştirme ödemelerinin yapılmasının önünün açılması.

Yukarıda tezden tespitler yer almaktadır. Bu tespitlerin bir kısmı çok çarpıcıdır. Tespitlere katılmama veya farklı şekillerde konunun ele alınması da mümkün olmakla birlikte, özellikle sorunlu alanlara yapılan işaretler ilgililer açısından önem arz etmektedir.

Kaynak: Karanis, Ahmet; 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhalesi Gerçekleştirilen Bir Yapım Projesine, Mevzuat ve Uygulamalarda Yaşanılan Sorunların Tespiti ve Çözüm Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi -Fen Bilimleri Enstitüsü