YENİ TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE LİMİTED ŞİRKETLERİN KURULUŞ ESASLARI

 1. GİRİŞ

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu[1] (YTTK), 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun (ETTK) limited şirketlere ilişkin eksik, birbiri ile çelişen uyumsuz ve yetersiz hükümlerini yeniden ele almış ve limited şirketi biraz daha anonim şirkete yaklaştırmıştır.[2] YTTK, limited şirketlerin kuruluşu, organları, finansal tabloları, denetimi, payların devri ile ortaklıktan çıkma/çıkarılma ve ek ödeme/yan edim yükümlülükleri konularında önemli ve yeni düzenlemeler getirmiştir. Sözkonusu düzenlemelerden biri olan limited şirketlerin kuruluşuyla ilgili olarak özellikle ortak sayısı, şirket sözleşmesinin düzenlenmesi, esas sermaye payının ödenmesi ve hazırlanacak kuruluş belgelerine dair köklü değişiklikler yapılmıştır. Ayrıca şirket sermayesinin gerçeğe uygun oluşmasına ve korunmasına dair bir takım önlemler de alınmıştır.

Bu çalışmamızda, YTTK’da limited şirketlerin kuruluşuna ilişkin getirilen yenilikler ve yapılan değişiklikler hakkında ETTK hükümleri ile karşılaştırmalı olarak bilgi verilecek ve kuruluş esasları ayrıntılı bir şekilde değerlendirilecektir.

2. LİMİTED ŞİRKETLERİN KURULUŞU

 2.1. ORTAK SAYISI

ETTK’ya göre bir limited şirket asgari iki kişi tarafından kurulabilmekte iken, YTTK limited şirketlerin en az bir gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulabilmesine olanak sağlamıştır. Tek kişilik limited şirket düzenlemesiyle hem AB müktesebatına uyum sağlanmakta ve bir gereksinim karşılanmakta, hem de uygulamadaki bazı görünüşte (saman) ortaklarla kurulan limited şirketlerden doğan kötüye kullanımlar engellenmiş olmaktadır. Limited şirketin tek kişi ile kurulması halinde, şirketin tek ortaklı olduğu, bu ortağın adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığı tescil ve ilana tabidir. Öte yandan YTTK, limited şirketlerde ortak sayısı için üst sınır da öngörmüştür. Buna göre limited şirketlerin azami ortak sayısı, ETTK’da olduğu gibi ellidir. Elli ortak sınırının aşılmamasına hem müdürler hem de genel kurul dikkat edecek, bu hususta özen gösterilecek, ticaret sicili müdürlükleri de sınırı aşan tescillere onay vermeyecektir.

2.2. ŞİRKET SÖZLEŞMESİ

Bir limited şirket kurmak için Kanunda öngörülen esaslar çerçevesinde yazılı şekilde şirket sözleşmesinin hazırlanması, kurucular tarafından bu sözleşmenin imzalanması ve bu imzaların noterce onaylanması şarttır. YTTK’da limited şirket sözleşmesinde bulunması gereken kayıtlar bakımından ikili bir ayrıma gidilmiştir. Buna göre sözleşmede, “zorunlu kayıtlar” ve “şirket sözleşmesinde öngörülmeleri şartıyla bağlayıcı olan kayıtlar” olmak üzere iki tür hüküm bulunacaktır. Getirilen yeni sistem kapsamında artık kuruluşta şirket sözleşmelerinin daha bilinçli ve dikkatli bir şekilde hazırlanması gerekmektedir. Bunlar dışında, emredici kurallara aykırı olmamaları ve Kanunun cevaz vermesi şartıyla, kurucuların istedikleri hükümleri sözleşmeye koyması mümkündür.

Şirket sözleşmesinde bulunması gereken zorunlu kayıtlar, YTTK’nın 576. maddesinde açıklanmıştır. Bu kayıtların şirket sözleşmesinde mutlaka yer alması gerekmektedir. Aksi takdirde şirketin kuruluşu tescil edilmeyecek ve şirket tüzel kişilik kazanamayacaktır. Bahsi geçen zorunlu kayıtlar şunlardır: Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunduğu yer, esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde şirketin işletme konusu, esas sermayenin itibari tutarı, esas sermaye paylarının sayısı, itibari değerleri, varsa imtiyazlar, esas sermaye paylarının grupları, müdürlerin adları, soyadları, unvanları, vatandaşlıkları ile şirket tarafından yapılacak ilanların şeklidir.

Şirket sözleşmesinde, zorunlu kayıtlar dışında, yukarıda da ifade edildiği üzere, sözleşmede öngörüldükleri takdirde bağlayıcı olan hükümler de yer alacaktır. YTTK’nın 577. maddesinde sözkonusu hükümlerin neler olduğu sınırlı sayıda belirtilmiştir. Bu hükümler özetle; payın devrinin sınırlandırılması, rüçhan hakkı, ek ödeme/yan edim yükümlülüklerinin şekli ve kapsamı, genel kurulda veto ve/veya üstün oy hakkı, sözleşmede öngörülen yükümlülüklere aykırılıkların yaptırımı, rekabet yasağı, genel kurulun toplantıya çağrılması, ortakların oy hakkı, yönetimin üçüncü kişilere bırakılması, bilanço karının kullanılması, ortaklıktan çıkma ve çıkarılmaya ilişkin esaslar ile şirketin sona erme sebepleridir. Bahsi geçen konulara esas sözleşmede yer verilmesi durumunda, özellikle kanuni düzenlemelerden ayrılan hususlar açıkça gösterilmelidir.

Yukarıda açıklanan zorunlu kayıtlar ve şirket sözleşmesinde öngörülmeleri şartıyla bağlayıcı olan kayıtlar dışında kurucular istedikleri hükümleri sözleşmeye koyabilecektir. Ancak bu hususta kanun koyucu bir sınır getirmiştir. Bu sınır ise limited şirketlere ilişkin hükümlerden ancak Kanunda buna açıkça cevaz verilmişse sapılabilmesidir. Bu kurala aykırı olarak esas sözleşmeye hüküm konamayacaktır. Aslında bu düzenleme dolaylı bir şekilde bir mutlak pay sahipliği ve azlık hakkı oluşturmaktadır.

Bu konuda belirtilmesi gereken bir husus da, kanunların öngörülmesine izin verdiği tamamlayıcı nitelikteki şirket sözleşmesi hükümlerinin, o kanuna özgülenmiş olarak hüküm doğuracak olmasıdır[3] (YTTK md. 579). Öte yandan, limited şirketlerin kurulmasında hizmeti geçenlere, şirket sözleşmesinde yazılı olmak şartıyla, menfaat (kurucu menfaatleri) tanınabilecektir. Bu hususta anonim şirketlere ilişkin hükümler uygulanacaktır.

2.3. ESAS SERMAYE

ETTK’ya göre limited şirketlerde 5.000 TL olan en az esas sermaye tutarı, YTTK’da artırılarak 10.000 TL’ye çıkartılmıştır. Bakanlar Kurulu sözkonusu tutarı on katına kadar artırmaya yetkilidir (YTTK md. 580/I).

YTTK, ortaklar tarafından şartsız taahhüt edilen esas sermaye payının taksitle ödenmesini ve bunun temerrüt sonuçlarını kaldırmış; bir defada, hemen ve tamamen peşin olarak ödenmesi kuralını getirmiştir. Bu çerçevede, esas sermaye payı bedelleri, şirket sözleşmesinde öngörüldüğü şekilde, nakit veya ayın olarak veya bir alacağın takası yoluyla ödenecektir. Ayın sermayelerde ise aşağıda belirtilen şartların yerine getirilmesi lazımdır. Kanunda öngörüldüğü şekilde sermayenin ödenmemesi halinde ticaret sicili müdürlüğü şirketi tescil etmeyecektir. Bu kapsamda; para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar, fikri mülkiyet hakları, taşınırlar ve her çeşit taşınmazlar, taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları, ticari işletmeler, haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler, maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar, devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değerin sermaye olarak konması mümkündür. Ayni sermaye olarak konulacak malvarlığı unsurlarının üzerinde sınırlı ayni bir hak, haciz veya tedbir bulunmamalıdır. Ayrıca hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacakların sermaye olarak konulması da yasaktır.

Konulan ayni sermaye ile kuruluş sırasında devralınacak işletmelere ve ayınlara, şirket merkezinin bulunacağı yerdeki asliye ticaret mahkemesince atanan bilirkişilerce değer biçilecektir. Bilirkişiler tarafından düzenlenen değerleme raporuna[4] kurucular, işlem denetçisi ve menfaat sahipleri itiraz edebilecektir. Mahkemenin onayladığı bilirkişi kararı kesindir (YTTK md. 578, 343). Şirket sözleşmesinde bilirkişi tarafından belirlenen değerleriyle yer alan taşınmazlar tapuya şerh verildiği, fikri mülkiyet hakları ile diğer değerler, varsa özel sicillerine kaydedildikleri ve taşınırlar güvenilir bir kişiye tevdi edildikleri takdirde ayni sermaye olarak kabul edilecektir. Mülkiyet ve diğer ayni hakların tapu siciline tescili istemi ile diğer sicillere yapılacak tescillerle ilgili bildirimler, ticaret sicili müdürü tarafından, ilgili sicile resen ve hemen yapılacaktır. Ancak şirket de tek taraflı olarak istemde bulunabilecektir.

Diğer taraftan, esas sermaye paylarının itibari değerleri en az 25 TL olmalıdır. Sözkonusu itibari değerler farklı olabilir; ancak, esas sermaye paylarının değerlerinin 25 TL veya bunun katları olması şarttır. Ayrıca, “bir ortak, bir sermaye payı” ilkesi terk edilmiştir. Artık bir ortak birden çok sermaye payına sahip olabilecektir.

2.4. KURUCULAR BEYANI

Kurucular tarafından, kuruluşa ilişkin bir beyan imzalanacaktır. Bu beyan, dürüst bir şekilde ve bilgi verme ilkesine göre, doğru ve eksiksiz olarak hazırlanacaktır. Beyanda, ayni sermaye konuluyor, bir ayın ya da işletme devralınıyorsa, bunlara verilecek karşılığın uygunluğuna; bu tür sermayenin ve devralmanın gerekliliğine, bunların şirkete olan yararlarına ilişkin belgeli, gerekçeli ve kesin ifadeli açıklamalar yer alacaktır. Ayrıca, şirket tarafından iktisap edilen menkul kıymetlerle, bunların iktisap fiyatları, söz konusu menkul kıymetleri çıkaranların son üç yıllık, gereğinde konsolide finansal tablolarının değerlemelerine ve çözümlenmelerine ilişkin bilgiler, şirketin yüklendiği önemli taahhütler, makine ve benzeri malların ve herhangi bir aktif değerin alımına ilişkin bağlantılar, fiyatlar, komisyonlar ile her türlü borçlar, emsalleriyle karşılaştırılarak açıklanacaktır. Ayrıca, kuruculara tanınan menfaatler gerekçeleriyle beyanda yer alacak, kuruluşu inceleyen (varsa) işlem denetçisine ve diğer hizmet verenlere ödenen ücretler, emsalleriyle karşılaştırma yapılarak beyanda açıklanacaktır (YTTK md. 586, 349). Sözkonusu beyanın yanlış, hileli, sahte, gerçeğe aykırı olmasından, gerçeğin saklanmış bulunmasından ve diğer kanuna aykırılıklardan doğan zararlardan, beyanları yapanlar ile kusurlarının varlığı halinde bunlara katılanlar hukuken sorumlu olacaktır (YTTK md. 644, 549).

2.5. İŞLEM DENETÇİSİ RAPORU

İşlem denetçisi raporu, anonim şirketlerin kuruluşunda zorunlu iken, limited şirketlerde Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca[5] istenilmesi halinde düzenlenecektir. Dolayısıyla, anılan Bakanlığın, YTTK’nın 210/I. maddesinin verdiği yetkiye istinaden, limited şirketlerin kuruluşunda işlem denetçisi raporunun istenip istenmeyeceğini bir tebliğ ile belirlemesi gerekecektir. Bakanlıkça istenilmesi halinde işlem denetçisi raporu, anılan Kanunun 351. maddesinde belirtilen esaslar çerçevesinde gerekçeli ve hesap verme ilkesinin gereklerine uygun olarak bir veya birkaç işlem denetçisi tarafından hazırlanacaktır.

2.6. TESCİL VE İLAN

YTTK, limited şirketlerin kuruluşuna, “kurulma” ve “tüzel kişilik kazanma” olarak ikili bir ayrım getirmiştir. Bu kapsamda limited şirket, kanuna uygun olarak düzenlenen şirket sözleşmesinde, kurucuların limited şirket kurma iradelerini açıklayıp, sermayenin tamamını şartsız taahhüt etmeleri ve nakit kısmı hemen ve tamamen ödemeleriyle kurulmuş olacaktır (ön limited şirket). Ancak şirket ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanacaktır.

Şirket sözleşmesinin Kanuna uygun düzenlenmesinden sonra tescil için şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline başvurulacaktır. Başvuru, müdürlerin tümü tarafından imzalanacaktır. Başvuru dilekçesinde, bütün ortakların adları ve soyadları veya unvanları, yerleşim yerleri, vatandaşlıkları, her ortağın üstlendiği esas sermaye payı ve ödediği toplam tutar, ister ortak ister üçüncü kişi olsun, müdürlerin adları ve soyadları veya unvanları ile şirketin ne suretle temsil edileceği belirtilecektir. Ayrıca başvuruya, şirket sözleşmesinin onaylanmış bir örneği, ekleri ile birlikte kurucular beyanı ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca istenilmesi halinde işlem denetçisi raporu, yerleşim yerleri de gösterilerek şirketi temsile yetkili kişileri ve denetçinin seçimini gösterir belge de eklenecektir.

Şirket sözleşmesinin tamamı, kurucuların imzalarının noterce onaylanmasını izleyen otuz gün içinde tescil ve ilan olunacaktır. Dolayısıyla, şirket sözleşmesinin tamamı tescil ve ilana tabidir. Ancak belirtmek gerekir ki, şirket sözleşmesinin tümü tescil edilmiş olsa da, sözleşmedeki her hüküm üçüncü kişiler hakkında hukuki sonuç doğurmayacaktır. Bir başka deyişle, tescil sözleşmedeki her madde yönünden olumlu işlevi haiz değildir. Tescil edildikleri takdirde bu olumlu etkiye şirket sözleşmesinin hangi hükümlerinin sahip olduğu YTTK’nın 587. maddesinde oniki bent halinde sayılmıştır.

Diğer taraftan, tescilden önce şirket adına işlem yapanlar, bu işlemler dolayısıyla şahsen ve müteselsilen sorumlu olacaktır. Ancak bu gibi taahhütlerin, ileride kurulacak şirket adına yapıldığının açıkça bildirilmesi ve şirketin ticaret siciline tescilini izleyen üç aylık süre içinde şirket tarafından kabul edilmesi koşuluyla, bunlardan yalnız şirket sorumlu olacaktır.

3. KANUNA AYKIRI KURULAN LİMİTED ŞİRKETLERİN FESHİ

YTTK’nın 644/I-b maddesinde, anonim şirketlere ilişkin olan 353. madde hükmünün limited şirketlere de uygulanacağı belirtilmiştir. Sözkonusu atfa istinaden, kanuna aykırı kurulan anonim şirketlerin feshine ilişkin usul ve esaslar, limited şirketlere de tatbik olunacaktır. Buna göre limited şirketin butlanına veya yokluğuna karar verilemeyecektir. Ancak, şirketin kurulmasında kanun hükümlerine aykırı hareket edilmek suretiyle, alacaklıların, ortakların veya kamunun menfaatleri önemli bir şekilde tehlikeye düşürülmüş veya ihlal edilmiş olursa, müdür/müdürlerin, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının, ilgili alacaklının veya ortağın istemi üzerine şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesince şirketin feshine karar verilecektir. Bahsi geçen dava, şirketin ilanından itibaren üç aylık hak düşürücü süre içinde açılabilecektir. Hem davanın açıldığı bilgisi hem de yargılama sonrasında mahkemece verilen karar, mahkemenin bildirimi üzerine, derhal ve resen ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunacaktır. Ayrıca müdürler, tescil ve ilanı yapılan hususu, tirajı ellibinin üzerinde olan ve yurt düzeyinde dağıtımı yapılan en az bir gazetede ilan edecek ve internet sitesine koyacaktır.

4. SONUÇ

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, limited şirketlerin kuruluşuyla ilgili önemli değişiklikler yapmıştır. Bu kapsamda, limited şirketler en az bir gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulabilecek, ancak ortak sayısı elliyi geçemeyecektir. Şirket sözleşmesi, zorunlu kayıtlar ve şirket sözleşmesinde öngörülmeleri şartıyla bağlayıcı olan kayıtlar olmak üzere iki kısımdan oluşacaktır. Sözleşmeye bu iki kısım dışında, Kanunun limited şirketlere ilişkin hükümlerinden sapılmasına açıkça cevaz verdiği hususlarda hüküm konabilecektir. Diğer taraftan, mevcut durumda limited şirketlerin 5.000 TL olan en az sermaye tutarı, YTTK’da 10.000 TL’ye çıkartılmıştır. Limited şirketlerin, YTTK’nın yayımı tarihinden (14.02.2012) itibaren üç yıl içinde sermayelerini, belirtilen tutara yükseltmeleri gerekmektedir, aksi halde mezkur sürenin sonunda şirket infisah etmiş (kendiliğinden sona ermiş) sayılacaktır. Öte yandan, esas sermaye payının taksitle ödenmesi sistemi kaldırılmış, bunun yerine esas sermayenin bir defada, hemen ve tamamen peşin olarak ödenmesi kuralı getirilmiştir. Ayrıca, “bir ortak, bir sermaye payı” ilkesi terk edilmiş, bir ortağın birden çok sermaye payına sahip olabilmesine imkan sağlanmıştır. Üzerinde sınırlı ayni bir hak, haciz veya tedbir bulunmayan malvarlığı unsurları, ayni sermaye olarak konabilecek ve bu ayınlara şirket merkezinin bulunacağı yerdeki asliye ticaret mahkemesince atanan bilirkişilerce değer biçilecektir. Şirket sözleşmesinde bilirkişi tarafından belirlenen değerleriyle yer alan taşınmazlar tapuya şerh verildiği, fikri mülkiyet hakları ile diğer değerler, varsa özel sicillerine kaydedildikleri ve taşınırlar güvenilir bir kişiye tevdi edildikleri takdirde ayni sermaye olarak kabul edilecektir.

 Anonim şirketlerde olduğu gibi limited şirketlerde de kurucular tarafından, kuruluşa ilişkin bir beyan imzalanacaktır. Bu beyanın, dürüst bir şekilde ve bilgi verme ilkesine göre, doğru ve eksiksiz olarak hazırlanması esastır. YTTK, limited şirketlerin kuruluşunda işlem denetçisi tarafından rapor hazırlanmasını zorunlu kılmamıştır. Sözkonusu rapor ancak Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca istenilmesi halinde hazırlanacaktır. Kuruluş belgelerinin tamamlanmasından sonra şirket sözleşmesinin tamamı, kurucuların imzalarının noterce onaylanmasını izleyen otuz gün içinde, şirketin merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunacaktır. Tescil ile birlikte limited şirket tüzel kişilik kazanacaktır.

[1] 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 13.01.2011 tarihinde TBMM’de kabul edilmiş ve 14.02.2011 tarihli, 27846 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Sözkonusu Kanun iki grup hükmü istisna olmak üzere 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecektir.

[2] www.taa.gov.tr/dosya/egitim_materyali/6102.pptx (Erişim- 05.03.2012)

[3] Sözkonusu 579. maddenin gerekçesinde, hükmün anonim şirketlere ilişkin 340. maddenin özdeşi olduğu ve anılan maddeye ilişkin açıklamalara bakılması gerektiği ifade edilmiştir. Bahsi geçen 340. maddenin gerekçesinde ise; “Sermaye Piyasası Kanunu, Bankalar Kanunu, FKK gibi anonim şirketlere ilişkin çoğu kez yorum güçlüğü içeren kanunlara kendi konuları çerçevesinde serbesti tanındığı, hüküm uyarınca bu kanunların kendi alanlarına özgüleneceği, Türk Ticaret Kanununa müdahalede bulunamayacakları” ifade edilmiştir.

[4] Bilirkişiler tarafından düzenlenen değerleme raporunda; uygulanan değerleme yönteminin somut olayın özellikleri bakımından herkes için en adil ve uygun seçim olduğu; sermaye olarak konulan alacakların gerçekliğinin, geçerliğinin ve Kanuna uygun belirlendiği, tahsil edilebilirlikleri ile tam değerleri; ayni olarak konulan her varlık karşılığında tahsis edilmesi gereken pay miktarı ile Türk Lirası karşılığı, tatmin edici gerekçelerle ve hesap verme ilkesinin icaplarına göre açıklanacaktır (YTTK md. 578, 343).

[5] 640 sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK ile (mülga) Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Türk Ticaret Kanununa ilişkin görev ve yetkileri, yeni kurulan Gümrük ve Ticaret Bakanlığına devredilmiş ve anılan KHK’da sözkonusu görev ve yetkiler nedeniyle Sanayi ve Ticaret Bakanlığına yapılmış olan atıfların Gümrük ve Ticaret Bakanlığına yapılmış sayılacağı belirtilmiştir.