2016 YILI ASGARİ ÜCRETİN HİZMET İHALELERİNE YANSIMASI

2017 ve sonraki yıllarda ortaya çıkan maliyet değişikliklerinin hizmet ihalelerine yansımasına yönelik değerlendirmeler için lütfen sitemizde arama yapınız veya iletişime geçiniz.

Yeni asgari ücretin devam eden hizmet alımlarına etkisi büyük olacağı gibi yeni yapılacak hizmet alımları da bu yeni asgari ücretten önemli oranda etkilenecektir.

4734 sayılı Kanun hükümlerine göre ihale edilen hizmet alımları kapsamında çalışan kişilerin büyük kısmı asgari ücret üzerinden çalışmamaktadır. Günlük belirlenen 54,90 TL, aylık 1.647,00 TL Brüt Asgari Ücret; Hizmet Alımlarına Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların 6 ncı maddesi gereği, sözleşmelerde büyük maliyetler ortaya çıkaracaktır.

1. Asgari Ücret Üzerinden Çalışanlar İçin Fiyat Farkı Hesabı

2. Asgari Ücretin Yüzde Fazlası Alanlar İçin Fiyat Farkı Hesabı

Bu hesaplamaları iki asgari ücret arasındaki farkın üzerine işveren maliyetini eklemek ve yüzde fazlasıyla çarpmak suretiyle de – kuruş hataları olsa da – bulabilirsiniz.

1647 – 1273,50 = 373,50 * 1,225 = 457,54

Çıkan Sonucu ödeme yaptığınız personelin ücreti ile çarparak tutarı hesap edebilirsiniz.

% 20 Fazlası alan işçiler için: 457,54 * 1,20 = 549,05 TL

% 35 Fazlası alan işçiler için: 457,54 * 1,35 = 617,68 TL

% 250 Fazlası alan işçiler için: 457,54 * 2,50 = 1.143,85 TL

% 400 Fazlası alan işçiler için: 457,54 * 4,00 = 1.818,16 TL

Yukarıda yer verilen hesaplamalar gelecek maliyet yüklerini göstermekte olup, KDV bu bedellere ilave olarak ödenecektir.

Hesaplamalarda yemek ve yol bedelleri dâhil edilmemiştir. Haddi zatında yol bedelinin fiyat farkı açısından bir anlamı bulunmamakla birlikte, yemek bedelinden istisna edilecek tutar yeni asgari ücretle birlikte artacağından dolayı, nakdi yemek bedeli ödenen ihalelerde aynı ücretin verildiği diğer ihalelere nazaran daha az bir fiyat farkı ortaya çıkacaktır.

Engelli personellerin fiyat farkı hesabı ve takibi daha da önemli olacak olup, bu kapsamdaki personeller vesilesiyle elde edilecek maliyet avantajı artacaktır. Bu sebeple ihale konusu işte çalışan kişilerin engelli olup olmadığını araştırmak daha da önem kazanmıştır.

Fazla mesai ve ulusal bayramlarda ödenecek fiyat farkında da önemli tutarda artış ortaya çıkacaktır. Yeni brüt asgari ücret fazla mesai saat ödemelerini brüt asgari ücret üzerinden ücret alanlar açısından 3,05 TL (saat başına), ulusal bayram ödemelerini ise 15,25 (gün başına) TL artıracaktır.

3. Asgari Ücret Artışına Hazine Teşviki Uygulanması

Fiyat Farkı Kararnamesinin 6 ncı maddesinin birinci fıkrasına göre;

“İhale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikler için, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca çalıştırılan işçinin idari şartnameye göre ihale tarihi itibarıyla hesaplanan brüt maliyeti ile uygulama ayındaki brüt maliyeti arasındaki fark, 5 inci madde uygulanmaksızın ödenir veya kesilir.”

Düzenleme brüt maliyet üzerine kurulmuş olup, işverenler tarafından karşılanmayan, yüklenicilere destek mahiyetinde yapılan ödemelerin fiyat farkı hesabında kesinti olarak dikkate alınması gerektiği değerlendirilmektedir.

Ancak, 4734 sayılı Kanun hükümlerine göre gerçekleştirilen hizmet alımlarında teşvik uygulamasının olup olmayacağı veya nasıl olacağı belli olmadığından dolayı bu kısımla ilgili olarak somut hesaplama yapılamamıştır.

4. Yeni İhalelerde İşçi Ücretleri Azaltılabilir mi?

Hizmet alım ihalelerinde çalışan kişilerin ücretleri asgari ücretin yüzde fazlası şeklinde belirlenmektedir. İş sözleşmeleri de bu kapsamda imza edilmekte olup, asgari ücretin günlük 54,90 TL’ye çıkmasının önemli yük getireceği düşüncesiyle, ücretlerin azaltılması gündeme gelebilecektir. Çalışan kişilerin brüt asgari ücretin altında çalışması ve yeni düzenleme ile 1.300,99 TL’nin altında ücret alması olanaklı gözükmemektedir.

Asgari ücretin yüzde fazlası ücret alan kişilerin ücretlerinin azaltılması kanaatimizce mümkündür. Yeni yapılacak ihaleler kapsamında daha önce asgari ücretin % 80 fazlası ödeme öngörülen bir kişiye yeni yapılacak ihalede asgari ücretin % 40 fazlası ücret öngörülebilecektir. Önceki ihale bünyesinde yapılan düzenlemenin kazanılmış hak olmadığını değerlendirmekteyiz. Nitekim Yargıtay da bir kararında verilmiş olan ücretin yeni iş sözleşmesi döneminde geri alınabileceğini söylemektedir.

5. Mevcut Sözleşmelerde Ortaya Çıkan Yük Nasıl Çözüme Kavuşturulabilir

Yukarıdaki örnek hesaplamalarda da görüleceği üzere, asgari ücret artışı özellikle yüzde fazla ödemelerin yapıldığı idarelerde önemli bir yük olarak karşımıza çıkacaktır. Asgari ücret artışının bütçelere yansıması da büyük boyutlarda olacaktır. Asgari ücretin % 100 fazlasının ödendiği ve 500 kişinin çalıştığı bir idareye 12 ay boyunca gelecek yük şu şekilde olacaktır:

457,54 * 2,00 = 915,08 * 1,18 (KDV) =1079,79 * 500 (Kişi sayısı) = 539.895,00 * 12 (Ay Sayısı) = 6.478.740,00

Görüleceği üzere bir yıllık bütçe yükü yaklaşık 6 milyon 478 bin TL olmaktadır.

Bu durumun ortadan kaldırılabilmesi amacıyla çeşitli fikirler akıllara gelmektedir:

- Sözleşmenin feshedilmesi,

- Ücretlerin sözleşme devam ederken azaltılması, (Kanaatimizce bu yöntem uygulanamaz, uygulansa da açılacak davaların kaybedilme ihtimali çok yüksektir.9

- Mücbir sebep olarak ele alınıp sözleşmenin feshi,

- Yüklenicinin de talebi ile sözleşmenin feshi.

Kanaatimizce ortaya çıkacak bütçe yüklerinin çözüme kavuşturulması amacıyla Fiyat Farkı Kararnamesine Geçici Madde eklenmelidir. Söz konusu maddede ihale tarihi 31 Aralık 2015 tarihinden önce olan ihalelere yönelik geçici bir fiyat farkı düzenlemesi yapılmalıdır.

İkinci öneri olarak; 5018 sayılı Kanun kapsamında bulunan veya bulunmayan; ancak, 4734 sayılı Kanuna tabi kurum ve kuruluşların bütçe yapıları da dikkate alınarak teşvik sistemi oluşturulmalıdır.

Üçüncü öneri olarak; yüklenicilerin herhangi bir hak talebinde bulunmaması şartıyla sözleşmeler feshedilip yeni ihalelere çıkılabilir.

Dördüncü öneri olarak; Kamu İhale Kurumu ortaya çıkan beklenmedik bu fiyat artışını mücbir sebep olarak kabul edip sözleşmelerin feshedilmesine imkan sağlayacak bir karar alabilir.

6. Fiyat Farkı Ödenmeyen İhalelerdeki Büyük Sorun

Yukarıda yaptığımız açıklamalar asgari ücretin artmasının fiyat farkı açısından sonuçları, bütçeye olası yükü ve sorunun çözümü açısından getirilen öneriler ile ilgilidir.

Ancak, fiyat farkı verilmeyen ihalelerde de yüklenicilerin karşılaşacağı çok büyük maliyetler ortaya çıkmıştır ve bu maliyetlerin “Fiyat farkı verilmeyen” ihalelerde idareler tarafından re’sen karşılanabilmesi olanaklı gözükmemektedir. Bu durum yapım işlerinde de karşımıza çıkabilecek olmakla beraber, özellikle yemek hizmet alımlarında, araç kiralama işlerinde, görüntüleme hizmetlerinde daha fazla karşılaşılma ihtimali bulunmaktadır.

Bu ihalelerde ortaya çıkacak maliyet artışlarının da yüklenicilere yüklenmesi kanaatimizce çok hakkaniyetli olmayacağından dolayı, bu sorunun da çözülmesi amacıyla Kamu İhale Kurumu tarafından konunun mücbir sebep kapsamında ele alınıp alınmayacağına yönelik bir karar alınması uygun olacaktır. Ya da bu tür hizmet alımları için de geçici madde ile fiyat farkı ödemesi kararlaştırılabilir.

7. Bu Kapsamda Açılacak Dava Sayılarının Çok Fazla Olacağını Tahmin Etmek Zor Değil

6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 138 inci maddesine göre;

“Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme hakkının yerine fesih hakkını kullanır.”

6098 sayılı Kanunun 480 inci maddesine göre de;

“Bedel götürü olarak belirlenmişse yüklenici, eseri o bedelle meydana getirmekle yükümlüdür. Eser, öngörülenden fazla emek ve masrafı gerektirmiş olsa bile yüklenici, belirlenen bedelin artırılmasını isteyemez.

Ancak, başlangıçta öngörülemeyen veya öngörülebilip de taraflarca göz önünde tutulmayan durumlar, taraflarca belirlenen götürü bedel ile eserin yapılmasına engel olur veya son derece güçleştirirse yüklenici, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı veya karşı taraftan beklenemediği takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Dürüstlük kurallarının gerektirdiği durumlarda yüklenici, ancak fesih hakkını kullanabilir.

Eser, öngörülenden az emek ve masrafı gerektirmiş olsa bile işsahibi, belirlenen bedelin tamamını ödemekle yükümlüdür.”

Yukarıda yer verilen düzenlemeler “Hakimlerin Sözleşmeye Müdahil Yetkisini” ifade etmektedir. Bu kapsamda ortaya çıkan maliyet artışlarının ödenmesi amacıyla davalar artabileceği gibi bu kapsamda olası sorunlar da verilen maddeler çerçevesinde çözüme kavuşturulabilecektir.

 İhale ve mali konularla ilgili analiz ve haber okumak için sitemizde ARAMA yapınız.